مردم شیراز از موضوع خبر ندارند،مسئولان هم بیخیال

زهرا جعفری – آذرماه ۱۴۰۴

کلان‌شهر شیراز با جمعیتی بالغ بر ۲.۲ میلیون نفر، بر اساس داده‌های وقایع حیاتی در ۷ ماهه نخست سال جاری، از مرحله ثبات جمعیتی عبور کرده و وارد یک «شیب فرسایشی» شده است. ثبت هم‌زمان روندهای نامتوازن در چهار شاخص اصلی (ولادت، ازدواج، طلاق، فوت) نشان می‌دهد که وضعیت جمعیت این شهر دیگر یک نوسان آماری معمول نیست، بلکه سیگنال‌های عمیق از یک اختلال ساختاری جدی است که نیازمند مداخله فوری است.

دو شاخص اساسی در این دوره، زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند:

الف. انفجار خاموش در نظام خانواده: عبور طلاق از خط هشدار

• نسبت طلاق به ازدواج برای نخستین‌بار از مرز ۵۰ درصد عبور کرده و به ۵۱ درصد نزدیک شده است.

• در ۷ ماهه نخست سال جاری، تعداد ۴,۴۴۷ ازدواج و ۲,۲۳۵ طلاق ثبت شده، به عبارت دیگر به ازای هر ۲ ازدواج، یک طلاق ثبت شده است.

• این وضعیت نشان‌دهنده ورود شیراز به «حوزه پرخطر بی‌ثباتی خانواده» و مرحله شکنندگی است که پیامدهای راهبردی آن شامل تزلزل ساختار خانواده، تضعیف امید اجتماعی و تغییر در مدل مشارکت اقتصادی زنان و مردان است.

ب. اختلال در توازن جنسیتی فوت: از دست رفتن مردان در سنین فعال

• نسبت جنسیتی فوت مردان به زنان برای دومین سال پیاپی با فاصله قابل‌توجهی از میانگین‌های ملی، جهانی و شهری تکرار شده و به عدد ۱۴۲ در برابر ۱۰۰ زن رسیده است.

• در سال ۱۴۰۳، از مجموع ۱۱,۳۳۴ فوتی ثبت شده در شیراز، ۶,۶۵۴ نفر مرد و ۴,۶۸۰ نفر زن بوده‌اند. این یعنی به‌ازای هر ۱۰۰ زن، ۱۴۲ مرد فوت شده‌اند.

• این نسبت بسیار بالا و تکرار آن، مؤید آن است که شیراز در حال از دست دادن مردان در سنین فعال است که خطری جدی برای بازار کار، تعادل خانواده‌ها، نسبت جمعیت زنان آماده ازدواج (تشدید روند تجرد قطعی زنان) و ساختار اجتماعی دهه آینده محسوب می‌شود.

 تحلیل بحران سلامت و مرگ‌ومیر پرریسک مردان

ثبت میانگین روزانه بیش از ۳۱ فوت با سهم بالای مردان، نشان می‌دهد که ساختار سلامت عمومی و سبک زندگی در شیراز نیازمند بازنگری است.

• چهره پنهان بحران سلامت مردان: بررسی تصادفی ۸۲ گواهی فوت مردان در سال ۱۴۰۳ نشان داد که سه علت اصلی فوت عبارت‌اند از: ایست قلبی در خواب، تصادفات رانندگی و مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر.

• پیامدهای اقتصادی-اجتماعی: این مرگ‌ومیر بالا در میان مردان منجر به کاهش نیروی مردان در سن اشتغال، افزایش سرپرستی زنان، فشار مضاعف بر نظام‌های حمایتی و سلامت و در نهایت کاهش نیروی مولد شهری خواهد شد.

 آستانه رشد منفی جمعیت و بسته شدن پنجره طلایی

کاهش محسوس ولادت‌ها در سال‌های اخیر، هم‌زمان با افزایش طلاق و کاهش تمایل به تشکیل خانواده (کاهش ازدواج)، و در کنار افزایش نرخ فوت، یک معادله خطرناک را شکل داده است.

• وضعیت دماسنج جمعیتی: چهار شاخص اصلی وقایع حیاتی در وضعیت ناپایدار و پرخطر قرار دارند: ازدواج در مرحله هشدار، طلاق در آستانه خطر بالا، و ولادت و فوت در مراحل هشدار بلندمدت و جدی.

• خروج از پنجره جمعیتی: پنجره جمعیتی (دوره طلایی با جمعیت جوان زیاد و سالمند کم) در شیراز با بیشترین سرعت در حال بسته شدن است. نتایج این روند شامل کاهش نیروی کار، افزایش جمعیت سالمند، فشار سنگین بر بودجه درمان و کاهش توان اقتصادی شهر خواهد بود.

• نقطه چرخش جمعیتی: اگر روند فعلی ادامه یابد، تعادل جمعیتی شهر در ۵ تا ۱۰ سال آینده دچار شکست ساختاری شده و شیراز در دهه ۱۴۱۰ وارد «شیب سالمندی سریع» می‌شود که پیامد آن کمبود نیروی کار و افزایش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی خواهد بود.

  هشدار نهایی

زنگ خطر جمعیت شیراز به صدا درآمده است. بر اساس داده‌های ثبت‌شده، شیراز وارد مرحله هشدار جمعیتی شده و چهار حوزه حیاتی (خانواده، سلامت، توازن جنسیتی و آینده نیروی کار) در معرض خطر جدی قرار دارند. بسته شدن قریب‌الوقوع پنجره جمعیتی، فرصت باقی‌مانده برای واکنش را بسیار کوتاه کرده است. این آمارها تأکید دارند که اگر مداخله سریع، علمی و هدفمند انجام نشود، شیراز در دهه آینده با چالش‌های بی‌سابقه جمعیتی مواجه خواهد شد.