مشروح گزارش کمیته حقیقت یاب شورای شهر در مورد سیل شیراز

کمیته حقیقت یاب شورای اسلامی شهر شیراز گزارش نهایی خود در خصوص علل وقوع سیل فروردین را ارائه داد.

به گزارش اول فارس، گزارش کمیته حقیقت یاب شورای اسلامی شهر شیراز ویژه سیل دروازه قرآن را عصر دوشنبه نوزده فروردین در هفتاد و نهمین جلسه علنی این شورا، ارائه کرد.

در گزارش ارائه شده ابعاد مختلف موثر بر وقوع سیل پنجم فروردین و بروز خسارات جانی و مالی ناشی از این حادثه مورد بررسی قرار گرفته و پیرامون آنها اظهار نظر شده است.

مشروح گزارش کمیته حقیقت یاب شورای اسلامی شهر شیراز در خصوص سیل پنجم فروردین که توسط سید عبدالرزاق موسوی، رئیس این کمیته قرائت شد، به شرح زیر است؛

” در اجرای مصوبه جلسه مورخ ۵/۱/۹۸ شورای اسلامی شهر شیراز مبنی بر تشکیل کمیته تحقیق در موضوع عوامل موثر در وقوع سیل دروازه قرآن و خسارت ناشی از آن، گزارش کمیته به شرح زیر تقدیم می شود .

مقدمتاً به استحضار می رساند؛ حادثه غم انگیز از دست رفتن تعدادی از هموطنان وآسیب دیدگی بیش از یکصد نفر که تعدادی از آنان هنوز بستری هستند و ورود ضرر و زیان و خسارت سنگین بر شهروندان بویژه در شهرک سعدی فراموش ناشدنی است، لیکن از تلاش و کوشش شبانه روزی کارکنان و کارگران خدوم شهرداری و مدیران و سایر نهادها و سازمانها آن در آماده سازی شهر در نوروز ۹۸ برای استقبال از مسافرین و هموطنان نوروزی نباید غافل شده و به فراموشی سپرده شود. حادثه دردناک سیل، اوج انسان دوستی و مهمان نوازی شیرازیها را که نشأت گرفته از فرهنگ اصیل آنهاست، به نمایش گذاشت، در جریان سیل و پس از آن مواضع حکیمانه امام جمعه شیراز و هم چنین با حضور مؤثر استاندار استان، همراهی و همکاری نیروهای مردمی و بسیجی، سپاه و ارتش و هلال احمر در کنار عزیزان شهرداری صحنه های زیبایی از روحیه همکاری و همزیستی به نمایش گذاشته شد. امید است ما و مسئولین شهر بتوانیم، از این روحیه همکاری، در همه رویدادها و در جهت پیشرفت و آبادانی شهر استفاده کنیم، که در این میان توجه و عنایت مقام معظم رهبری به شیراز و جایگاه آن که در پیام تسلیت ایشان متجلی گردید، بیش از پیش مسئولیت ما نمایندگان مردم و مسئولین را در قبال این مردم گوشزد می کند .

اینک کمیته با تشکیل بیش از ۷ جلسه کارشناسی و استفاده از مشاورین و معاینه عینی محل حادثه و حوضه آبریز و بررسی مستندات، با استناد به بندهای ۲،۸ و ۱۳ ماده ۸۰ و ۸۱ قانون شوراها ارزیابی خود را از واقعه پنج فروردین ۹۸ دروازه قرآن تقدیم می نماید، بدیهی است مرجع ذی صلاح برای تعیین و اعلام مقصر و یا مقصرین مرجع قضایی است، که انتظار می رود با رأی عادلانه و منصفانه حقوق بازماندگان و جان باختگان و آسیب دیدگان استیفاء شود .

الف: مسئولیت قانونی نهادها و سازمانها :

۱ – به موجب بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها  شهرداری موظف است: تدابیر موثر و اقدام لازم برای حفظ شهر از خطر سیل را اتخاذ نماید. از طرفی در سال ۱۳۸۲ هیأت محترم وزیران طرح جامع امداد و نجات کشور را به تصویب می رساند که در ماده ۱۷ آن ستاد بحران شهرستان با ریاست فرماندار و عضویت ۱۹ نفر از مدیران و مسئولان شهرستان به شرح رییس شعبه جمعیت هلال احمر، شهردار شهر مرکز شهرستان، رییس شورای شهر مرکز شهرستان، فرمانده

منطقه انتظامی در شهرستان، فرمانده ناحیه مقاومت بسیج در شهرستان، رییس شبکه بهداشت و درمان شهرستان، رییس اداره مخابرات شهرستان، رییس اداره برق شهرستان، رییس اداره آب و فاضلاب شهرستان، رییس اداره مسکن و شهرسازی شهرستان، رییس اداره جهاد کشاورزی شهرستان، رییس اداره راه و ترابری شهرستان، رییس اداره بازرگانی شهرستان، رییس اداره ثبت اسناد و املاک شهرستان، نماینده شرکت گاز شهرستان، رییس دادگستری شهرستان، رییس سازمان تبلیغات اسلامی شهرستان، رییس اداره هواشناسی شهرستان، رییس اداره فرهنگ و ارشاد شهرستان که جلسات عادی آن  به صورت فصلی و  جلسات اضطراری آن  بنا به اعلام فرماندار برگزار می شود .

لازم به ذکر است در سال ۱۳۸۷ قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و آیین نامه اجرایی آن نیز در تاریخ ۸/۹/۸۸ به تصویب هیأت وزیران می رسد که به موجب تبصره ۱ ماده ۳ این آیین نامه مصوبه ۱۳۸۲ موضوع وظایف ابلاغی موضوع طرح جامع امداد و نجات کشوربه قوت خود باقی است .

۲ – وزیر کشور و قائم مقام رییس شورای عالی مدیریت بحران کشور در نامه مورخ ۲۸/۵/۹۷ خطاب به وزیر نیرو خواستار انجام اقدامات هفت گانه ای می شود که در بند ۲ آن، نظارت بر لایروبی مستمر حریم پل های مواصلاتی بر روی رودخانه های دائمی و فصلی و آبراههای اصلی و در بندهای ۶ و ۷ آن به ترتیب ایجاد سیستم های هشدار دهنده سیلاب در مناطق در معرض خطر و نصب تابلوهای هشدار سیلاب در محل استقرار جمعیت و مناطق در معرض خطر را از وظایف آن وزارتخانه می داند .

۳ – در اجرای بند (ج) ماده ۹ قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور و بند ۸ تبصره ۴ ماده ۱۵ آیین نامه اجرای قانون مذکور و تصویب نامه شماره ۱۸۵۶۴۵ مورخ ۲۱/۹/۸۸ هیأت وزیران، کارگروه تخصصی امور سیل و مخاطرات دریایی ، برق و فاضلاب با مسئولیت شرکت سهامی آب منطقه ای فارس و عضویت دستگاههای اجرایی شیراز تشکیل می شود .

۴ – مدیر کل بحران استانداری فارس طی نامه مورخ ۳۱/۶/۹۷ خطاب به فرمانداران و شهرداران شهرهای تابعه استان، دستورالعمل اجرایی پیگیری و آمادگی مقابله با حوادث طبیعی فصلی را در ۲۹ بند ابلاغ می نماید، در بند ۴ آن الزام به تشکیل جلسات شورای هماهنگی مدیریت بحران شهرستان و در بند ۷ پایش و نظارت و کنترل مستمر پاکسازی و لایروبی دهانه های پل، مسیل ها و … واقع در شهر را بر عهده ادارات کل راه و شهرسازی شرکت آب منطقه ای و شهرداری و دهیاریها قرار داده است .

۵ – در نامه مورخ ۱۱/۱۲/۹۷ شماره ص۹۷/۴۷۴۸/۴۴/۵۶ مدیریت بحران استانداری خطاب به فرمانداران ، در بند ۱ آن تشکیل جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران شهرستان و در بند ۸ پیش بینی های ضروری از جمله لایروبی

مسیل ها و تخلیه رودها را بر عهده شهرداری، اداره کل راهداری و حمل و نقل و اداره کل راه و شهرسازی قرار می دهد .

۶ – سرانجام جلسه اضطراری ستاد بحران استان در تاریخ ۴/۱/۹۸ تشکیل و در بندهای ۱ و ۲ صورتجلسه ستاد چنین آمده است: برگزاری سریع جلسه ستاد بحران شهرستان در تاریخ ۴/۱/۹۸ و همچنین اطلاع رسانی برای دوری گزیدن از حاشیه دریاچه ها، رودخانه ها و مسیل ها  توسط فرمانداری و صدا و سیما صورت گیرد .

ب) سیر مطالعات انجام شده در موضوع مسیل برابر گزارش و مستندات موجود :

– دبی در نظر گرفته شده جهت سیلاب حدود ۱۴ متر مکعب در ثانیه، در طرح جامع مهار سیلاب مورخ ۱۳۶۹ توسط آقای دکتر منجمی  و همچنین یک خط انتقال با لوله ۱۴۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی متر و یک حوضچه آرامش و دریاچه تأخیری سیلاب به حجم ذخیره پنجاه هزار متر مکعب جهت تأخیر سیل به مدت یک ساعت پیش بینی شده بود این طرح با دوره بازگشت ۱۰۰ ساله انجام شده بود. که در اجرای طرح مذکور دریاچه تأخیری سیلاب انجام نشده لذا طرح به صورت ناقص اجرا گردیده است .

– با توجه به سیل سال ۸۳ ضرورت بازنگری طرح و مطالعات حوضه آبریز دروازه قرآن مشخص و لذا در سال ۸۷ با عقد قرارداد با مهندسین مشاور آمایش مطالعات بعدی انجام گردید .

شرکت آمایش با توجه به سابقه مطالعات قبلی و سیل پیش آمده و تکمیل اطلاعات در گذر زمان در حوضه هواشناسی میزان دبی ماکزیمم ۱۰۰ ساله را در مطالعات ۱۲/۶۳ متر مکعب بر ثانیه و شدت بارندگی را حدود ۸/۲۴ میلی متر بر ساعت در نظر گرفت که نتیجه این مطالعات، پیشنهاد ایجاد و ساخت دو بند تأخیری در ارتفاعات بالادست حوزه شهری و تکمیل خط انتقال آب سیلاب با افزایش یک خط دیگر به قطر ۶۰ سانتی متر بود این مطالعات به دلیل عدم تأیید نهایی و سایر موارد مدیریتی به اجرا نرسید .

– در سال ۱۳۹۱ مجدداً توسط مهندسین مشاور آبسار مطالعات این حوضه انجام شد. نتیجه مطالعات و ارقام بدست آمده، تقریباً مشابه مطالعات شرکت آمایش بود. در این طرح ضرورت ساخت دو بند تأخیری پیش بینی گردیده بود که اجرا نشده است، برابر اعلام شرکت مذکور در سال ۱۳۹۴ مجدداً و به دلیل عدم تأیید مشاور عالی، طرح جهت تأییدیه برای شرکت آب منطقه ای فارس ارسال که اظهار نظری نشده است .

ج: علل و عوامل موثر در وقوع حادثه :

۱ – کم توجهی برخی سازمان ها و دستگاههای مسئول به زمان تمرکز سیلاب یکی از علل وقوع حادثه انسانی در این سیل می باشد، به طوری که بر اساس فیلمهای دریافتی دوربین های کنترل تصویری که به پیوست گزارش می باشد،

   و گزارش کارشناسان بارندگی شدید از ساعت ۱۱:۳۲ شروع و تا ساعت ۱۱:۴۶ به طول می انجامد که بر اساس آمار

  کارشناسان شدت بارندگی در این ۱۴ دقیقه باعث بارش ۱۷ الی ۲۴ میلی متر باران شده است، در حالی که سیلاب در ساعت ۱۲:۱۲ دقیقه  به محدوده دروازه قرآن رسیده و تا ساعت ۱۲:۲۲  به طول انجامیده ، یعنی ۲۶ دقیقه زمان تمرکز سیلاب بوده است که نزدیک به مطالعات انجام شده در گذشته نیز می باشد. ( در مطالعات گذشته طراحی مسیل دروازه قرآن ، این زمان حدود ۴۰ دقیقه محاسبه شده است .) نکته حائز اهمیت اینکه مدت ۲۶ دقیقه زمان کافی برای اطلاع رسانی و تخلیه مسیر خروجی بلوار قرآن بوده است .

۲ – در طول سالیان گذشته عمده مجموعه هایی که در قسمت هایی از حوضه آبریز احداث شده است ، عملاً به بخش های نفوذ ناپذیر تبدیل شده اند که سبب تشدید روان آب و سیل آب شده است. مساحت عوارض انسان ساخت در حوضچه آبریز دروازه قرآن در حدفاصل سالهای ۱۳۹۷-۱۳۶۷ حدود یکصد و سی هکتار است .

۳ – دست اندازیهای بالا دست و به صورت خاص عملیات راهسازی جاده خرامه به زیبا شهر باعث ایجاد خاکریزهای دست ریز شده است که حجم سیلاب در بارش اخیر، باعث شسته شدن خاکهای دست ریز و غلظت بالای رسوبات در سیل آب و در نتیجه قدرت بیش از حد تصور سیل آب در تخریب خودروهای در مسیر خود شده است که خود سبب رها شدن ناگهانی آب و افزایش حجم شن ، ماسه و گردگوشه ها در سیل آب و افزایش قدرت تخریب آن شده است.در نتیجه قدرت مضاعف سیل آب ، تخریب خودروهای در مسیر خود را باعث شده است .

۴  – حجم بارندگی بی سابقه همراه با عدم تناسب دبی کانال موجود با دبی آب وردی به مخزن (حوضچه) باعث سرریز آب به خارج از مسیر و جاری شدت سیل آب در بلوار مجاور دروازه قرآن است. به علاوه حجم سیلاب جاری شده از سمت غرب دروازه قرآن نیاز اضافه می شود .

۵ – بر اساس اظهارات کارشناسان و مشاورین، حوضه آبریز دروازه قرآن حدود ۲۸ هزار هکتار می باشد. که با توجه به حدود ۱۷ الی ۲۴ میلی متر بارش در ۱۴ د قیقه  و با در نظر گرفتن ۲۶ دقیقه زمان تمرکز سیل آب و شیب تند مسیر، دبی سیل آب ورودی به کانال دروازه قرآن حدود ۷۰ متر مکعب بر ثانیه بوده است که به هیچ عنوان کانال موجود که حداکثر برای عبور ۲۰ متر مکعب بر ثانیه طراحی شده است پاسخگو نمی باشد .

موارد فوق عمده دلایلی است که کارشناسان ومستندات موجود بر آن تأکید داشته و کمیته آنها را عوامل ایجاد کننده و تشدیدکننده حادثه می داند. میزان تأثیر این عوامل مستلزم بررسی دقیق کارشناسی و انجام محاسبات مربوطه و در موارد ضروری اخذ گزارش و اطلاعات از سازمانهای دیگر است .

تذکر مهم: بنا به مراتب فوق و در اجرای تکالیف قانونی و ابلاغیه های ستاد بحران استان در زمینه پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی و بصورت خاص لایروبی و پاکسازی مسیل، اطلاع رسانی و سایر موارد دستگاهها و سازمانهای مسئول از جمله شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی، اداره کل هواشناسی، شرکت آب منطقه ای فارس و … باید گزارش عملکرد خود را ارائه کنند .

لازم به ذکر است، هیئت منتخب کارشناسی کانون کارشناسان رسمی دادگستری که به درخواست شورای شهر تعیین شده است، در حال تهیه گزارش کاملی از علل وقوع حادثه و راهکارهای پیشنهادی جهت جلوگیری از تکرار این گونه حوادث است . “