در سال ۱۳۲۴هجری قمری مطابق با سال اعلام مشروطیت حاج علی آقا ذوالریاستین مدرسه ای چهارکلاسه تأسیس کرد و چون مسعودیه میرزا ظل السلطان را وادار نمود که به آن مدرسه اعانه بپردازد و هزینه مدرسه را متقبل شود نام آن مدرسه را مسعودیه گذاشت .
هیئت جامعه مدرسه مسعودیه در سال ۱۲۹۲ هجری شمسی
حاجی علی ذوالریاستین مؤسس اولین مدرسه جدید در شیراز
حاج ذوالریاستین شادروان محمدعلی شعله (امین خاقان) را به مدیریت آن مدرسه در سال ۱۳۲۶ هـ .ق. که محمدعلی شاه مجلس شورای ملی را به توپ بست در اثر فشاری که به آزادیخواهان وارد آمد اغلب مدارس جدید در سراسر ایران از جمله مدرسه مسعودیه بسته شد ولی پس از مشروطه طلبان و پایان گرفتن دوره استبداد صغیر بار دیگر مدارس تعطیل شده دائر گردید . مدرسه مسعودیه تا سال ۱۳۳۴ هـ .ق. با کمک مرحومان مخبرالسلطنه نظام الدین حکمت رضا حکمت (سردار فاخر) حاج عبدالحسین ذوالریاستین ،
حاج عبدالحسین ذوالریاستین معلم و مروج مدرسه مسعودیه
محمدحسین ضیاء ، شیخ محمدرضا ابوالاحرار ، ابا صوفی و سید محمد روانشید در کمال نظم اداره می گشت . متأسفانه این نخستین مدرسه شیراز در سال ۱۳۳۴ هـ .ق. (۱۲۹۴ هـ .ش.) منحل گردید . یکسال پس از ایجاد مدرسه یادشده ، مدارس شعاعیه ، حسنیه و شریعت در سال ۱۲۸۶ ش. و متعاقب آنها علمیه ، اثنی عشریه ، احمدیه ، قوامیه ، معرفت ، رحمت و سادات نیز در سال ۱۲۸۷ ش. در شیراز دایر گردید . چند باب از مدارس یاد شده به دلیل کمبود مالی و علل دیگر ، یکی پس از دیگری درفاصله اندکی تعطیل شد . گفتنی است که هزینه های جاری و حقوق کارکنان بیشتر مدارس جدید تا سال ها پس از تأسیس ، از محل در آمد شهریه دانش آموزان تأمین می گردید مدارس جدید از بدو تأسیس ۳ نوع بوده است : دولتی مجانی ، دولتی غیرمجانی و شخصی . در مدارس دولتی مجانی ، دانش آموزان از پرداخت شهریه معاف بودند، اما دانش آموزان مدارس دولتی غیرمجانی و شخصی برای هرسال تحصیلی، طبق ضوابط و معیارهای ویژه ای ، شهریه پرداخت می کردند . میزان شهریه دانش آموزان در ازای هر سال تحصیلی ، به این شرح بوده است : کلاس اول ابتدایی ۱۰ قران ، دوم ابتدایی ۱۱ قران ، سوم ابتدایی ۱۲ قران ، چهارم ابتدایی ۱۳ قران، پنجم ابتدایی ۱۴قران، و ششم ابتدایی ۱۵قران کلاس اول متوسطه ۱۶ قران ، دوم متوسطه ۱۸ قران ، سوم متوسطه۲۰ قران، چهارم متوسطه ۲۲ قران ، پنجم متوسطه ۲۴ قران و ششم متوسطه ۲۶ قران . فارسنامه ، صحفه ۴۲
امین خاقان شعله مدیریت نخستین مدرسه مسعودیه در شیراز
امین خاقان شعله از فرهنگ سازان فارس بود که در سال ۱۲۶۹ هـ .ق. به دنیا آمد و در ۱۳۲۴ هـ .ق. مدیریت نخستین مدرسه شیراز به نام مسعودیه را عهده دار شد .
در سال ۱۲۹۵ شمسی زنده یاد علی محمد شعله (امین خاقان) نخستین کلاس متوسطه را در مدرسه شعاعیه دایر کرد . امین خاقان با این اقدام برجسته ، تأسیس نخستین مدرسه متوسطه را در شیراز پی نهاد . او موفق شد که کلاسهای دوم ، سوم ، چهارم را نیز به تدریج در آن مدرسه دایر کند . در سال ۱۳۰۱ شمسی در استان فارس دو دبیرستان پسرانه دایر بود که ۲۵۹ دانش آموز پسر در مدارس یاد شده مشغول به تحصیل بودند .
در آن سال ۴۵ دبیرستان در کشور ، فعالیت آموزشی داشت که ۶ باب از آنها دخترانه و ۳۴ باب پسرانه بود ، تعداد دانش آموز دبیرستان های کشور بیش از ۹۳۰۸ نفر بود که ۱۵۱۳ نفر از آنان ، دختر و ۷۵۲۵ نفر پسر گزارش شده است . نسبت کل دانش آموزان متوسطه استان به کل دانش آموزان کشور ۷۸/۲ درصد بدست آمده است . این نسبت درمورد دانش آموزان پسر معادل ۴۴/۳ درصد را نشان می دهد . در آن سال ، دبیرستان دخترانه در شیراز و دیگر شهرهای کشور وجود نداشته است . امین خاقان شعله در تأسیس مدارس جدید با سایر معارف خواهان از قبیل شیخ محمدحسن حیات ، شیخ یحیی بازیار و علی اکبرنوری وزیری همیاری و همکاری کرد و از سال ۱۳۲۷ هـ .ق. (۱۲۸۷ هـ .ق.) که مدرسه شعاعیه تأسیس شد تا سال ۱۳۲۹ هـ .ق. نظامت و سپس مدت ۱۵ سال مدیریت آن مدرسه را به عهده داشت . او که خطوط هفت گانه را خوش می نوشت از آزادیخواهان معروف فارس بود و برای استقرار مشروطیت زحمت ها کشیده است . به همین مناسبت لقب ابوالمله بدو داده اند . وی گاهی مانند پدرش شعر می گفت . امین خاقان در سال آخر عمر از رفتار و تبعیض وزارت معارف رنجیده خاطر شد .
در زمان دایر بودن مدرسه مسعودیه وزارت معارف تصمیم به اختصاص ۲۵۰ تومان جهت راه اندازی مدرسه می نمایند و در این میان تلگرامهایی رد و بدل می شود که جالب است و از طرفی متن این در خواست بسیار زیبا است که در آن اهمیت معلم و مهمتر بودن آن از ساختمان و بنا مشخص می شود .
متن تلگراف مخبر السلطنه نمره ۱۲۷
| از شیراز | نمره قبض | ۳۴۸۱ | عدد کلمات | تاریخ اصل – دولتی – تاریخ وصول | |
| به تهران | نمره تلگراف | ۲۶۳ | ۲۲۴ | ۲۸ | ۲۹ عقرب |
مقام وزارت جلیله معارف ، طهران ، در باب دویست تومان که از برای اصلاح یک مدرسه دولتی در شیراز رسماً مقرر است به احوال این شهر ابداً فایده ندارد و این قانون از روی بی اطلاعی گذارده شده است از چند مدرسه که در این شهر هست و یکی از آنها در عمارت دولتی است اگر طرف توجه شود و این دویست تومان صرف آن مدرسه شود جز جر و منجر و دادن دویست تومان و ضبط دویست تومان نتیجه نخواهیم برد و بالاخره در این شهر معلم وجود ندارد .
آنچه به عقل ناقص بنده می رسد اگر دولت واقعاً می خواهد کمکی به معارف این شهر کرده باشد اصوب آن است که با این وجه سه نفر معلم صحیح در ریاضی و طبیعی و تاریخ اجیر شوند و مأمور فارس گردند که مشغول تعلیم و تعمیم معارف باشند و مبلغ پنجاه تومان دیگر را که علاوه بر دویست تومان است صرف شکست و بست امور معارف بکند . اگر این رأی پسندیده است آن معلمین را بفرستید و نتیجه صحیح ببرید من هم برای مداخله و مذاکره حاضرم والا ابداً به من رجوع نکنید و آنچه می خواهید به دست دیگران اجرا نمائید من در کار غلط مداخله نمی کنم و اگر آن مبلغ از اول سال داده شود آنچه راجع به سال قبل است صرف ملزومات تدریس خواهد شد . نمره ۶۶۹۰ مهدیقلی .
از تهران به شیراز به تاریخ ۴ قوس ۱۳۳۱ ایالت جلیلیه فارس
خواهشمند است مخابره فرمائید که از طرف خزانه داری کل به امین مالیه فارس حکم پرداخت دویست و پنجاه تومان مصارف معارف داده شد و می پردازند یا خیر تا اقدامات راجعه به فرستادن معلمین بشود . در ضمن پیش نویس تلگرافی از وزارتخانه در دست است که در پاسخ تلگراف حاج مخبر السلطنه در زمینه دویست و چهل تومان می باشد و آن چنین است :
تلگراف ۳۰۱۵ تاریخ ۱۹ ربیع الثانی ۱۳۳۱ هـ .ق.
ایالت جلیلیه فارس
مقصود از قانون ۳۸ سنبله این نبوده که در فارس فقط یک مدرسه باشد . بلکه غرض تأسیس یک مدرسه دولتی است که کلیه مخارج آن را دولت داده و اداره معارف فارس موافق پروگرام نظامات وزارت معارف تنظیم نماید تا سرمشق سایر مدارس شود و این مسئله مانع نیست که سایر مدارس هم دائر بوده و به مرور از روی سرمشق مدرسه دولتی مرتب شوند . پس بهتر است که دوهزار و چهارصدتومان قانونی و ششصد تومان مدرسه مسعودیه صرف یک مدرسه دولتی که کاملاً مرتب باشد بشود و فقط دویست و چهل تومان مطابق پرگرام وزارت معارف صرف مدرسه دولتی دارای شش کلاس صحیح ابتدائی باشد گردد . برآوردی برای مصارف چنین مدرسه از طرف ایالت جلیله تلگرافاً فرستاده شود تا تکلیف زودتر معین شود .
نظرات