ریحان یک گیاه سبز خوش طعم و برگ‌دار است که از آسیا و آفریقا سرچشمه می‌گیرد. این گیاه عضو خانواده نعناع بوده و انواع مختلفی از آن وجود دارد. ریحان به عنوان یک گیاه معطر، محبوبیت زیادی میان چاشنی‌های غذا دارد و در چای و مکمل‌ها نیز استفاده می‌شود که می‌تواند طیف وسیعی از مزایای سلامتی را ارائه دهد. ریحان شیرین (Ocimum basilicum) در بسیاری از غذاهای مدیترانه‌ای و به ویژه ایتالیایی نقش دارد. این گیاه پایه پستو را تشکیل می‌دهد و طعم خاصی به سالاد، ماکارونی، پیتزا و سایر غذاها می‌بخشد.
غذاهای اندونزی، تایلندی و ویتنامی نیز دارای این گیاه هستند. در رژیم غذایی، ریحان شیرین می‌تواند ویتامین‌ها، مواد معدنی و طیف وسیعی از آنتی اکسیدان‌ها را تامین کند. اسانس آن نیز ممکن است فواید دارویی داشته باشد.
این گیاه معطر در بسیاری از فروشگاه‌های موجود است، در حالی که انواع دیگر طعم و عطرهای متفاوتی دارند. نوع دیگر ریحان تولسی یا مقدس (Ocimum santum) است. این گیاه نقش درمانی در داروهای تامیل و آیورودا دارد که بیشتر در جنوب شرقی آسیا استفاده می‌شود. این با مدل شیرین متفاوت است.
در این مقاله، درباره فواید سلامتی و محتویات غذایی ریحان بیشتر بیاموزید و نکاتی را در مورد نحوه گنجاندن آن در رژیم غذایی بیابید.
رایج‌ترین گونه‌های ریحان نام علمی این گیاه که معمولا برای آشپزی خریداری می‌شود Ocimum basilicum (مخفف O. basilicum) است. انواع مختلفی از O. basilicum وجود دارد، از جمله:
ریحان شیرین نوع پرطرفدار که به دلیل استفاده در غذاهای ایتالیایی مشهور است. معمولا به صورت خشک شده در سوپر مارکت‌ها فروخته می‌شود. دارای طعم شیرین بیان-میخک است. این ریحان در غذاهای ایرانی هم استفاده می‌شود.
ریحان بوش یا یونانی دارای رایحه قوی اما طعم ملایم است، بنابراین می‌توان آن را جایگزین ریحان شیرین کرد. یک بوته فشرده با برگ‌های کوچک تشکیل می‌دهد و در گلدان به خوبی رشد می‌کند. تایلندی دارای طعم شیرین بیان است و معمولا در غذاهای تایلندی و آسیای جنوب شرقی استفاده می‌شود.
ریحان دارچینی : بومی مکزیک بوده و دارای طعم و رایحه‌ای شبیه دارچین است. معمولا با حبوبات یا سبزیجات تند و سرخ شده سرو می‌شود.
ریحان کاهو دارای برگ‌های بزرگ، چروکیده و نرم با طعم شیرین بیان است. استفاده از آن در سالاد یا گوجه فرنگی و روغن زیتون بسیار خوب و مطلوب است.
ریحان مقدس گیاه معطری که معمولا در مکمل‌ها و چای گیاهی استفاده می‌شود، ریحان مقدس است . گاهی اوقات tulsi نامیده می‌شود که گونه O. tenuiflorum به شمار می‌رود، همچنین به O. sanctum معروف است. به دلیل طعم متمایز آن، به برخی غذاهای تایلندی اضافه می‌شود.
مواد مغذی و ترکیبات گیاهی از آنجا که دستور‌العمل‌های غذایی مقادیر کمی ریحان می‌خواهند، این گیاه مقدار کمی ویتامین و مواد معدنی در رژیم‌های معمولی به بدن انسان می‌رساند.
در اینجا قابل توجه‌ترین مواد مغذی یک قاشق غذاخوری (حدود ۲ گرم) ریحان شیرین آمده است:
برای برگ‌های تازه و خرد شده کالری: ۰.۶ ویتامین A: 3 درصد RDI ویتامین K: 13 درصد RDI کلسیم: ۰.۵ درصد RDI آهن: ۰.۵ درصد RDI منگنز: ۱.۵ درصد RDI برای برگ‌های خشک و خرد شده کالری: ۵ ویتامین A: 4 درصد RDI ویتامین K: 43 درصد RDI کلسیم: ۴ درصد RDI آهن: ۵ درصد RDI منگنز: ۳ درصد RDI RDI مخفف (recommended dietary intake) است که همان مقدار در رژیم غذایی توصیه شده معنی می‌دهد .
اگرچه خشک این گیاه بیشتر در مواد مغذی متمرکز است، اما در دستور‌العمل‌ها از تازه آن استفاده می‌شود. بنابراین، هیچ کدام منبع قابل توجهی از مواد مغذی (به جزء ویتامین K) نیستند. این گیاه معطر همچنین ترکیبات گیاهی مفیدی را ارائه می‌دهد که دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و سایر خواص سلامتی هستند.
علاوه بر این، این ترکیبات به این گیاه عطر و طعم متمایز می‌دهند. همچنین باید بدانیم روغن‌هایی که از ریحان و سایر گیاهان دارویی گرفته می‌شوند را اسانس می‌نامند.
فواید سلامتی ریحان
این گیاه معطر نه تنها یک داروی مردمی محبوب برای بیماری‌هایی مانند تهوع و نیش حشرات است بلکه به طور گسترده‌ای در طب سنتی ایرانی و چینی، طب آیورودا و سایر سیستم‌های پزشکی جامع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
امروزه دانشمندان فواید دارویی این گیاه را مطالعه می‌کنند. عصاره‌ها یا اسانس‌های ریحان که مقادیر غلیظی از ترکیبات گیاهی را ارائه می‌دهند، معمولا به جای برگ‌های کامل مورد آزمایش قرار میگیرند.
مطالعات آزمایشگاهی یا حیوانی معمولا برای تعیین اینکه آیا ارزش استفاده از مواد برای تبدیل شدن به داروها و آزمایش در افراد را دارد یا خیر انجام می‌شود. فواید احتمالی ریحان شیرین در ادامه مقاله خلاصه‌ای از مزایای احتمالی عصاره ریحان شیرین آمده است.
بدون‌شک ما در طب سنتی ایرانی با بسیاری از خواص این گیاه آشنا هستیم، اما برای بیان هر مطلب باید براساس مستندات و نتایج آزمایش‌ها سخن بگوییم. به همین دلیل مواردی را در این مقاله بیان می‌کنیم که در نتایج آزمایشگاهی به آن دست پیدا کرده‌ایم.
مطالعات اولیه نشان می‌دهد که این گیاه معطر ممکن است:
می‌تواند مانع کاهش حافظه مرتبط با استرس و پیری باشد
کاهش افسردگی مربوط به استرس مزمن
آسیب سکته مغزی را کاهش می‌دهد و از بهبودی حمایت می‌کند، چه قبل از سکته یا بلافاصله پس از سکته مغزی قند خون، کلسترول و تری گلیسیرید ناشتا را بهبود می‌بخشد
کاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون بالا را موجب می‌شود رگ‌های خونی را شل کرده و خون را مانند آسپرین رقیق می‌کنید از عوارض آسپرین مانند آسیب به روده انسان، به ویژه جلوگیری از زخم، محافظت می‌کند
از برخی سرطان‌ها از جمله سینه، روده بزرگ و لوزالمعده جلوگیری می‌کند
هنگام استنشاق به عنوان رایحه درمانی، هوشیاری ذهنی را افزایش می‌دهد
از رشد باکتری‌هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند جلوگیری می‌کند ایمنی غذا را بهبود می‌بخشد
جایگزینی برای آنتی بیوتیک‌ها در بیماری‌های عفونی شناخته می‌شود، از جمله مبارزه با گونه‌های باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک
دفع حشرات مانند پشه‌ها و کنه‌ها
مطالعات در شرایط آزمایشگاهی معمولا ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم عصاره ریحان به ازای هر کیلوگرم وزن بدن را اختصاص می‌دهد. البته هنوز به صورت دقیق دوزهای مناسب انسان ناشناخته است.
فواید احتمالی ریحان مقدس ریحان مقدس سابقه طولانی در استفاده برای بسیاری از بیماری‌ها از جمله بسیاری از موارد ذکر شده در بالا را دارد.
اگرچه مطالعات انسانی در دسترس است، اما نتایج آن‌ها کاملا قابل استناد و بر جمعیت مطالعاتی گسترده‌ای نیست.
هنگامی که ۶۰ فرد مبتلا به دیابت نوع ۲، ۲۵۰ میلی‌گرم عصاره ریحان مقدس را در کنار داروی دیابت هر روز قبل از صبحانه و شام به مدت سه ماه مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که فقط این دارو را مصرف می‌کردند، متوسط قند خون آن‌ها ۱۸ درصد کاهش یافت.
علاوه بر این، در تحقیقی که روی ۱۵۸ نفر با حداقل سه نشانه استرس انجام شد، مصرف روزانه ۱۲۰۰ میلی‌گرم عصاره این گیاه به مدت شش هفته ۳۹ درصد در بهبود علائم استرس عمومی نسبت به دارونما موثرتر بود.
حمایت از سلامت کبد
یک مطالعه معتبر در سال ۲۰۱۵ به این نتیجه رسید که آنتی اکسیدان‌ها در یک پودر آماده شامل ریحان، بر سلامت کبد تاثیر مثبت دارد. دانشمندان این پودر را برای پاکسازی سم از کبد و جلوگیری از آسیب کبدی استفاده کردند.
مبارزه با سرطان
یک منبع معتبر که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد بررسی کرد که آیا ریحان مقدس می‌تواند از سرطان جلوگیری کند. نویسندگان تحقیق به این نتیجه رسیدند که مواد شیمیایی گیاهی موجود در این گیاه معطر ممکن است به جلوگیری از انواع خاصی از سرطان‌های پوست، کبد، دهان و ریه کمک کند. به نظر می‌رسد آن‌ها این کار را با افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی، تحریک مرگ سلولی و کند شدن تقسیم سلولی انجام می‌دهند. با این حال مطالعات موجود در این مرور پیش بالینی است. تایید اثرات نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
محافظت در برابر پیری پوست
بر اساس ResearchTrusted Source که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، ریحان شیرین دارای خواصی است که ممکن است به محافظت از پوست در برابر برخی از آثار پیری کمک کند. در این مطالعه، دانشمندان عصاره این گیاه را روی مدل‌های آزمایشگاهی پوست استفاده کردند. نتایج نشان داد که گنجاندن عصاره این گیاه در کرم‌های موضعی پوست ممکن است هیدراتاسیون پوست را بهبود بخشد و زبری و چین و چروک را کاهش دهد. در حالی که عصاره ریحان در دوزهای خاص ممکن است این اثر را داشته باشد، مصرف این گیاه معطر لزوما به نفع پوست نخواهد بود. با این حال آنتی اکسیدان‌های موجود در آن و سایر غذاهای گیاهی ممکن است در صورت استفاده از رژیم غذایی متنوع اثر محافظتی داشته باشند.
کاهش قند خون بالا
برخی از پزشکان طب سنتی معمولا این گیاه معطر را برای کمک به کنترل سطح قند خون توصیه می‌کنند. یک مطالعه معتبر در سال ۲۰۱۹ نشان داد که عصاره برگ نوع شیرین به کاهش سطح بالای قند خون کمک می‌کند. نتایج همچنین نشان داد که برگ گیاه ممکن است به درمان اثرات طولانی مدت قند خون یاری برساند. اگر تحقیقات بیشتر این یافته‌ها را تایید کند، عصاره گیاه می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد.
حمایت از سلامت قلب و عروق
یک منبع معتبر در سال ۲۰۱۱ در مورد یافته‌هایی گزارش داد که عصاره نوع شیرین احتمالا به دلیل محتوای عصاره (اوژنول) فشار خون بالا را به طور مختصر کاهش می‌دهد،. اوژنول می‌تواند کانال‌های کلسیم را در بدن مسدود کرده و فشار خون بالا را کاهش دهد. با این حال دو دقیقه پس از استفاده محققان از عصاره، فشار خون به سطوح بالای خود بازگشت.
خواص ریحان برای بارداری
استفاده از این گیاه خوش عطر می‌تواند در بارداری و پیش از آن مفید باشد. برای اساس موارد تجربی بیان شده است که جلوگیری از کم خونی در دوران بارداری مادر، تقویت سیستم ایمنی بدن مادر باردار، جلوگیری از دیابت بارداری، تقویت استخوان در جنین مواردی هستند که می‌توان به عنوان خواص ریحان برای بارداری نام برد. اما توجه داشته باشید که باید نگاهی به مضرات ریحان هم داشته باشید که در ادامه بیان شده است.
خرید، رشد و ذخیره‌سازی
اگرچه ریحان تازه طعم قوی‌تری می‌بخشد، اما استفاده از خشک شده آن ارزان‌تر و راحت‌تر است. همچنین می‌توانید آن را منجمد به صورت مکعب‌های پخته شده در فریزر خانه خود نگهداری کنید.
ریحان شیرین بیشترین مصرف را دارد، اما ممکن است انواع دیگر را در بازارهای کشاورزان یا بازارهای محلی مانند فروشگاه‌های مواد غذایی آسیایی پیدا کنید. این گیاه معطر را می‌توانید در هر نقطه با دمای شبانه بالای ۱۵.۵ درجه سانتی‌گراد به مدت حداقل دو ماه پرورش دهید.
ریحان به سرما حساس است و قرار گرفتن در معرض آفتاب در تمام طول روز را دوست دارد. این گیاه را توسط بذر کاشته یا ساقه بریده شده از گیاه دیگر که در آب قرار داده‌اید تا ریشه‌ها شروع به رشد کنند، پرورش دهید.
ریحان در باغ یا گلدانی که به خوبی به آن رسیدگی شود، شکوفا خواهد شد. برگ‌های آن را همان‌طور که نیاز دارید برداشت کنید، اما آن‌ها را به سادگی از گیاهان خود جدا نکنید. برای تشویق رشد مناسب، ساقه را از سمت پایین برش دهید تا فقط دو تا چهار برگ روی گیاه باقی بماند. ساقه‌های تازه را در شیشه‌ای با آب لوله‌کشی قرار دهید تا برگ‌ها برای چند روز تازه بمانند.
این که آیا باید گیاه تازه را در یخچال نگهداری کنید، بحث برانگیز است، زیرا دمای سرد می‌تواند رنگ برگ‌ها را تغییر دهد. اگر مقدار زیادی ریحان تازه دارید، می‌توانید برگ‌ها را خشک کرده و در یک شیشه با در محکم قرار دهید. از خرد کردن برگ‌ها تا زمان نیاز به آن‌ها خودداری کنید، زیرا این امر به حفظ اسانس، عطر و طعم گیاه کمک می‌کند.
کاربردهای آشپزی
ریحان به غذاهای دارای گوجه فرنگی، سالاد، کدو سبز، بادمجان، چاشنی‌های گوشت، سوپ، سس و موارد دیگر طعم می‌دهد.
پستو (سس خامه‌ای و سبز) یکی از محبوب‌ترین کاربردهای این گیاه است.
به طور معمول از ریحان خرد شده، سیر، پنیر پارمزان، روغن زیتون و آجیل کاج تهیه می‌شود، اگرچه گزینه‌های بدون لبنیات نیز در دسترس هستند. آن را به صورت آغشته یا ساندویچ امتحان کنید. این گیاه معطر مکمل سایر گیاهان و ادویه‌جات مانند سیر، مرزنجوش، خردل، پونه کوهی، پاپریکا، جعفری، فلفل، رزماری و مریم گلی است.
اگر ریحان تازه دارید فقط برگ‌ها را بگیرید. به طور کلی بهتر است این گیاه به صورت تازه را در آخرین مرحله پخت اضافه کنید، زیرا گرما می‌تواند طعم و رنگ سبز روشن را کاهش دهد. اگر در دستور تهیه غذای شما این گیاه به شکل تازه است اما شما فقط خشک شده آن را در اختیار دارید، فقط از یک سوم اندازه اعلام شده استفاده کنید، زیرا خشک شده آن بسیار غلیظ‌تر است.
چه کسانی نباید ریحان بخورند
ریحان به طور کلی هنگامی که در مقادیر کم مصرف شود بی‌خطر است، اما رعایت چند نکته ضروری است.
برگ آن سرشار از ویتامین K است که به لخته شدن خون کمک می‌کند. مصرف زیاد می‌تواند با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین تداخل داشته باشد. اگر داروی رقیق کننده خون مصرف می‌کنید، مقادیر ثابت ویتامین K را روزانه مصرف کنید تا پزشک بتواند داروهای شما را تنظیم کند. خوردن غذاهای تهیه شده از این گیاه معطر به اندازه زیاد (مانند پستو) می‌تواند این کار را مشکل کند.
در مقابل، عصاره‌های این گیاه مانند آن‌هایی که در مکمل‌ها یافت می‌شوند، می‌توانند رگ‌های خونی شما را نازک کرده و در صورت داشتن اختلال خونریزی یا جراحی آینده، مشکلاتی را به دنبال داشته باشند. علاوه بر این، افرادی که از داروهای کاهنده فشار خون یا داروهای دیابت استفاده می‌کنند، باید برای مصرف مکمل‌های ریحان احتیاط کنند. زیرا ممکن است فشار خون و قند خون را کاهش دهند. در این صورت پزشک امکان دارد نیاز به کاهش دوز داروی شما داشته باشد.
در صورت بارداری یا تلاش برای بارداری از مصرف ریحان مقدس خودداری کنید. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که مکمل‌های این گیاه ممکن است بر اسپرم تاثیر منفی بگذارند و باعث انقباضات در بارداری شود. هنوز خطرات استفاده از آن در دوران شیردهی ناشناخته است. اگرچه حساسیت به آن نادر است، اما موارد کمی در افرادی که به پستو واکنش نشان داده‌اند مشاهده شده است.
ریحان انواع مختلفی دارد. در حالی که این گیاه ممکن است مواد مغذی قابل توجهی در رژیم غذایی شما نداشته باشد، می‌تواند غذاهای شما را خوش طعم کند. اگرچه ریحان مقدس معمولا به چای‌ها و مکمل‌های گیاهی اضافه می‌شود و بسیاری از افراد نوشیدن آن را برای دریافت خواص چای ریحان در برنامه خود دارند؛ اما مطالعات نشان می‌دهد که نوع شیرین ممکن است مزایای سلامتی مشابهی مانند کاهش استرس و کنترل قند خون را نیز به همراه داشته باشد.
حتما بخوانید:
نظرات