چرا رادار تشخیص سیل شیراز کور شده بود ؟!

به گزارش اول فارس به نقل از ایرنا، رادار پیشرفته هواشناسی فارس که در قله کوه دراک شیراز نصب شده و به گفته کارشناسان توانایی تشخیص دقیق میزان و شدت بارش‌ها را با نشان دادن رنگ های مختلف و همچنین پیش بینی بروز سیلاب اخیر این شهر را نیز به لحاظ تجهیزاتی دارا است، سالها است که این تجهیزات به دلیل تداخل با امواج رادیویی کارایی خود را از دست داده است.
حدود پنج سال است که رادار هواشناسی پیشرفته استان فارس در شیراز نصب شده و در طول این مدت نیز بارها مسئولان این سازمان اعلام کرده اند که امواج رادیویی مانند مودم، دکل های مخابراتی و وایرلس و پارازیت های موجود در فضای شیراز مخل فعالیت این سیستم شده و عملا عملکرد این دستگاه را به صفر رسانده است.
بنا به گفته کارشناسان این تجهیزات پیشرفته هواشناسی توانایی پیش بینی بارندگی شدید پنجم فروردین ۹۸ که در ۲۵۰ سال گذشته بی سابقه بوده و منجر به فوت ۲۱ نفر و مصدومیت ده ها نفر شد را داشته ولی وجود امواج رادیویی موجود در مسیر باند این رادار این قابلیت را از آن گرفته است،مساله ای که به گفته متخصصین امر می توان آن را با تعامل دستگاه های مختلف برطرف کرد اما تاکنون این موضوع مغفول مانده و به آن توجه نشده است.
این وضعیت در حالی است که به گفته متخصصان هواشناسی فارس اکنون براساس داده های موجود روزانه، وضعیت رادار پیشرفته استان فارس در بین ۹ استانی که این دستگاه پیشرفته در آنجا نصب شده بدتر است و جالب اینجاست که وضعیت رادار کلانشهر تهران با وجود همجواری با جمعیت حدود ۱۵ میلیون نفری ساکن در مجاورت آن از رادار شیراز بهتر است.
بنا به گفته مسئولان وقت سازمان هواشناسی، احداث این مرکز که تجهیزات آن از آلمان وارد کشور شده در سال ۹۳ حدود ۹ میلیارد تومان هزینه در برداشت و همچنین در پنج ساله گذشته به طور میانگین سالانه ۳۰۰ میلیون تومان صرف نگهداری این مرکز شده اما سال به سال عملکرد این مرکز به دلیل تاثیرات پارازیتی و تشعشعات رادیویی که شیراز را احاطه کرده بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته و این سیستم پیشرفته را اکنون مختل کرده است.

** نقش هواشناسی در کاهش خسارات جوی
خبرگزاری جمهوری اسلامی شهریور ۹۷ پرونده ویژه خبری در این خصوص با عنوان (رادار هواشناسی شیراز در حصار امواج) باز کرد و هشدارهای لازم درباره عدم استفاده از این ظرفیت که زیرساخت آن در شیراز ایجاد شده را مطرح کرد اما این مساله تاکنون از جانب دستگاه های متولی مغفول مانده تا در نوروز ۹۸ به دلیل عدم کارایی تجهیزات پیشرفته هواشناسی شیراز اخطار و اطلاعات دقیقی از بارندگی و شدت و میزان آن در پنج فروردین ماه ۹۸ داده نشد و در پی آن فاجعه ای انسانی رخ داد،اما اگر این رادار کارایی لازم را داشت شاید می توانست از بروز این رخداد تلخ جلوگیری کرد.

**علم و تکنولوژی در اختیار بشر
پیش بینی دقیق تغییرات جوی و ناپایداری های اقلیمی با وجود اطلاع رسانی به مردم و جلوگیری از بروز مشکلات برای جامعه،نقش مهمی در تصمیم گیری های مسئولان در پیشگیری از رخ دادن حوادث طبیعی دارد و این مساله می تواند خسارت ها و خطرات مالی و جانی ناشی از آن را کاهش دهد و یا کاملا از آن جلوگیری کند.
آگاهی از بارندگی های شدید منجر به سیل، تگرگ، برف، رعد و برق و دیگر عوامل طبیعی می تواند از ایجاد حوادث هولناک که قادر است جان انسانها را تهدید کند جلوگیری کند و همچنین از ایجاد خسارات مالی به شهرها، کشاورزان و … نیز پیشگیری کند که در پی آن انسانها در طول تاریخ برای دستیابی به این علم و راز و رمز آن تلاش بسیار کرده اند.
در گذر زمان و با پیشرفت علم فعالیتهای هواشناسی نیز گسترش یافت و تجهیزات و سیستم های این حوزه به روزتر شد و با اختراع رادار در جنگ جهانی دوم هواشناسی تحولات زیادی را تجربه کرد.
هواشناسی از علوم بسیاری از جمله فیزیک، ریاضی، مکانیک، شیمی و… بهره گرفته و می توان آنرا چکیده ای از علوم دانست که در خدمت انسان برای جلوگیری از مخاطرات جوی درآمده است.

**قابلیت های رادار پیشرفته هواشناسی شیراز
رادار پیشرفته هواشناسی فارس سال ۹۳ در قله کوه دراک شیراز نصب شد و به گفته مدیرکل وقت سازمان هواشناسی این استان ،احداث آن افزون بر ۹ میلیارد تومان ( با دلار ارزان تر آن روزها) هزینه در برداشته است.
از جمله دیگر مزایای این رادار که در زمان استقرار آن بیان شد این است که با استفاده از این رادار می توان زمان و شدت بارش، میزان بارش، یخ زدگی جاده ها و بادهای جوی و رعدو برق برای هواپیماها را بسیار دقیق پیش بینی کرد.
این تجهیزات که نصب و نگهداری آن هزینه زیادی را در پی داشته اکنون به دلیل وجود تشعشعات گسترده رادیویی از امواج مودم های خانگی گرفته تا دکل های مخابراتی، وایرلس و … عملکرد رادار این مرکز را کاملا مختل کرده است.

**کماکان وضعیت رادار شیراز خراب است
مسعود دهملائی مدیرکل هواشناسی استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت که کماکان مشکلات رادار هواشناسی پیشرفته شیراز که در کوه دراک نصب شده به قوت خود پابرجاست و هنوز این مسائل حل نشده است.

**رسانه نمی تواند کمکی به حل مشکل رادار کند
دهملائی همچنین معتقد است که رسانه ای کردن این مشکل نمی تواند کمکی به حل آن کند و بهتر است این موارد خارج از فضای رسانه ای و افکار عمومی حل شود.
با این وجود، توجه به این نکته نیز ضروری می نماید که با توجه اینکه مشکلات رادار هواشناسی شیراز از سال ۹۳ تا ۹۷ بازتاب چندانی در رسانه های این استان و کشور نداشته،آیا طی مدت این چهار سال مشکلات این رادار حل شده،یا اینکه بیشتر شده است؟

**سرمایه، وقت و تلاش زیادی صرف استقرار رادار شیراز شد
استاد بخش مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: رادار پیشرفته هواشناسی شیراز که در کوه دراک در اطراف این شهر نصب شده در سال ۹۳ با مشکلات زیادی ناشی از وجود تحریم ها و با هزینه ای بسیار سنگین وارد کشور و در شیراز نصب شد.
سید محمد جعفر ناظم السادات افزود: این تجهیزات قابلیت پیش بینی بارش های شدید روز پنجم و ششم فروردین ۹۸ در شیراز که منجر به تلفات جانی و مالی سنگینی شد را حدود ۱۰ الی ۱۲ ساعت قبل از بروز این رخداد داشت اما متاسفانه اثرات امواج رادیویی که سالها است کار این دستگاه را مختل کرده مانع از این مساله شد.

**راداری که به کار سیلاب نیامد…
وی ادامه داد: این تجهیزات با سرمایه‌ای سنگین و صرف زمان و وقت زیاد در شیراز به عنوان یک قطب در منطقه جنوب کشور نصب و هدف از این کار پیش بینی چنین رخدادهایی طبیعی مانند سیلاب و جلوگیری از بروز تلفات انسانی و کاهش خسارت مالی بوده که متاسفانه این رادار پیشرفته در لحظه‌ای که باید به کار می آمد،به کار نیامد…

**پنج سال انتظار برای اقدام مسئولان
استاد بخش مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مطرح کرد: شاید مسئولان استان فارس از کارایی این تجهیزات اطلاعی ندارند که در طی پنج سال گذشته اقدامی برای حل مشکلات آن نکرده اند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: تجهیزات ماهواره ای در حدود ۱۲ سال پیش در دانشگاه شیراز مستقر شده که کارایی آن در کشور بی نظیر است و ۴۵ پارامتر را در بخش هواشناسی، محیط زیست و آلودگی هوا ارائه می دهد.

**تجهیزات ماهواره ای دانشگاه شیراز هم به روز نیست
ناظم السادات افزود: از ۱۲ سال پیش تاکنون که این تجهیزات در دانشگاه شیراز نصب شده هنوز به روز نشده و به همین دلیل این تجهیزات اکنون کارایی خود را از دست داده است.
وی اظهار داشت: این تجهیزات نیز اگر کارایی خود را از دست نداده بود قابلیت تشخیص و پیش بینی شدت بارش و میزان آن در پنج فروردین ۹۸ را داشت و می توانست هشدارهایی در خصوص میزان و شدت بارش های آن روز در اختیار ما قرار دهد.
استاد دانشگاه شیراز اظهار داشت: این تجهیزات جز پیش بینی و دادن هشدار نسبت به بروز سیل می تواند در مسائل دیگری نظیر سنجش میزان آلودگی هوا و رعد و برق نیز اطلاعات دقیقی ارائه کند که البته اکنون به دلایلی که گفته شد کارایی خود را از دست داده است.

**پیش بینی کوتاه مدت رادار دقیق است
کارشناس هواشناسی و مدیرکل سابق هواشناسی استان فارس که کمتر از یکسال پیش بازنشسته و جای خود را به مدیریت فعلی این سازمان داد نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: رادار پیشرفته نصب شده در کوه دراک شیراز برای پیش بینی های کوتاه مدت و زیر ۱۲ ساعت بسیار دقیق و کارا است.
عبدالکریم جامع افزود: این رادار برای پیش بینی بروز سیلاب بسیار مناسب است و می تواند میزان و شدت بارش‌ها،دما و رطوبت هوا را خصوصا طی ۱۲ ساعت آینده بطور دقیق نشان دهد.

**رادار شیراز قابلیت پیش بینی سیلاب اخیر را داشت
وی در پاسخ به این سوال که آیا میزان بارش روز پنجم فروردین ۹۸ که باعث بروز سیلاب در دروازه قرآن شیراز و فوت ۲۱ نفر در این محل شد،با استفاده از این رادار قابل پیش بینی بوده است؟ گفت: بله ،این رادار قابلیت این را دارد که شدت و میزان بارندگی را مشخص کند و قطعا در پیش بینی کوتاه مدت بسیار موثر است.
وی ادامه داد: رادار هواشناسی داراک شیراز نه تنها برای پیش بینی بارش‌ها بلکه برای تعیین سرعت باد،تغییرات و رطوبت جوی نیز مناسب است.
این کارشناس هواشناسی اضافه کرد: به عنوان مثال، این رادار می تواند پیش بینی کند که در یک ساعت در هر منطقه چند میلیمتر بارندگی رخ خواهد داد.
وی با بیا اینکه از بسیاری از نرم افزارها و تکنولوژی‌های جدید بعنوان ابزار کمک دهنده به بشر برای کاهش خسارات استفاده می شود،گفت: پارامتر اصلی برای پیش بینی هواشناسی نقشه های هواشناسی است و از تجهیزات و نرم افزارهای مختلف که تکنولوژی در اختیار بشر قرار داده بعنوان ابزار کمکی و برای افزایش دقت پیش بینی ها استفاده می شود.
جامع در بخش دیگری از صحبتهای خود اظهار داشت: در حال حاضر رادار هواشناسی نصب شده در کوه های دراک شیراز مشکل فنی ندارد و سالم و در حال کار است اما به دلیل وجود تداخل امواجی، کارایی و دقت آن کاهش چشمگیری پیدا کرده است.

**رنگها قاطی است
وی توضیح داد: این رادار تمام پارامترهای جوی را با رنگ و شکل نشان می دهد؛ به عنوان مثال، بارندگی کم در منطقه ای مشخص را با رنگ آبی کم رنگ نشان می دهد و اگر سامانه بارشی پرفشار تر باشد با آبی پررنگ و به همین ترتیب با شدت بارش رنگ به قرمز و قهوه ای تغییر رنگ پیدا می کند اما اکنون به دلیل تداخل امواج این رنگها با هم ترکیب و شدت بارش در هر سامانه قابل تفکیک و تشخص نیست.
مدیرکل سابق هواشناسی استان فارس در ادامه سخنان خود عنوان کرد: پیگیری های زیادی برای رفع این مشکل انجام شد و حتی در آخرین روز کاری در سمت مدیر این سازمان نیز جلسه ای با مسولان مربوطه در استان برگزار کردیم اما به نظر می رسد، هنوز این مشکل حل نشده است.
وی ادامه داد: مسئولان و متخصصان امر اعلام می کنند که امواج رادیویی موجود در شهر نظیر دوربین های نظارت تصویری ،بیسیم های تاکسی سرویس ها و …. روی کارکرد این رادار اثر منفی می گذارد.
جامع با بیان اینکه حدود یکسال پیش قرار بود ادارات متولی امر برای این مساله راهکاری اندیشیده و موضوع را حل کنند گفت: حوادث طبیعی نظیر سیل ممکن است هر لحظه اتفاق بیافتد و حتی وجود این رادار برای تشخیص و پیش بینی وضعیت جوی و مسیر پروازها نیز کارایی دارد و در نتیجه ایمنی پروازها را افزایش خواهد داد اما اکنون این تجهیزات به دلیل وجود مشکلات رادیوئی و پارازیت کارایی لازم را ندارد.
وی اضافه کرد: وجود امواج رادیویی اکنون چنان اثر منفی بر این دستگاه دارد که ممکن است محل فعالیت سامانه را نیز با درصدی خطا و بصورت اشتباه نشان دهد.
او با بیان اینکه کشور آلمان حدود یک پنجم مساحت ایران را دارد اما در این کشور ۱۶ دستگاه مانند رادار هواشناسی دراک نصب شده است، گفت: در ایران اکنون ۹ رادار در شیراز، بوشهر، کرمانشاه، اهواز، مازندران، تهران، گیلان، تبریز و مازندران نصب شده است.
وی اشاره کرد: رادار هواشناسی بوشهر نیز در حدود دو سال پیش همین مشکل را داشت اما با کمک سازمان تنظیم مقررات رادیویی مشکلات آن رفع شده و برای حل این موضوع در شیراز نیز باید بسیاری از دستگاه های متولی کنار هم قرار گیرند تا این مساله حل شود.

**رادار پیشرفته دراک و ظرفیت ارائه ۷۰ محصول هواشناسی
او ادامه داد: این رادار دستگاهی به روز و پیشرفته است که قابلیت ارائه ۷۰ محصول هواشناسی را دارد اما اکنون به دلیل تداخل امواج و عدم کارایی این مرکز ناگزیر هستیم تغییرات جوی را با روش های قدیمی که درصد خطا آن نیز بالا است محاسبه کنیم.
جامع اضافه کرد: میزان بارش، سرعت ابرها،سمت حرکت ابرها،سرعت سامانه ها،رعد و برق ،تگرگ و بسیاری امکانات دیگر را این رادار بصورت کاملا دقیق و با جزئیات ارائه می دهد و حتی با کمک این رادار می توان بصورت سه بعدی ابرها و سامانه ها را نظاره و روی آن ها بررسی های دقیق تری انجام داد.
وی برد مفید و دقیق این رادار را تا شعاع ۲۵۰ کیلومتر عنوان کرد و گفت: هم اینک به دلیل وجود انواع پارازیت ها و عدم کارایی این رادار پیش بینی های تغییرات جوی استان فارس به صورت کلی انجام می شود، به عنوان مثال می توان گفت که در نیمه جنوبی استان احتمال بارش وجود دارد در صورتی که با استفاده از این دستگاه می توان دقیق محل بارش، میزان بارش، احتمال تگرگ، بارش شدید که منجر به سیل شود، جهت حرکت سامانه و بارشی بودن و سرعت آن و بسیاری اطلاعات مورد نیاز دیگر را به صورت دقیق پیش بینی کرد.

** تلاش برای حذف امواج اضافی در باند رادار هواشناسی
کارشناس پیش بینی و رادارهای هواشناسی اداره کل هواشناسی فارس نیز پیش تر در گفت و گو با ایرنا گفت: مذاکرات زیادی با سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی برای حذف امواجی که در باند فرکانسی این رادار وجود دارد انجام شده تا این باند آزاد و امواج درست از رادار دریافت شود اما متاسفانه تاکنون هیچ اتفاقی در این باره رخ نداده و روز به روز نیز بر دامنه امواج افزوده و خطای این رادار هواشناسی نیز بیشتر شده است.
محمد علیزاده با اشاره به هزینه های زیاد صورت گرفته برای احداث این مرکز هواشناسی در قله کوه دراک به دلیل ارتفاع زیاد گفت: فارس استانی کوهستانی است و به همین دلیل رادار هواشناسی نیز باید در ارتفاع نصب شود تا کارایی لازم را داشته باشد.

** بدترین تداخل امواج رادیویی در شیراز
این کارشناس اداره کل هواشناسی فارس اظهار داشت: ۹ رادار از این نوع در کشور وجود دارد که به دلیل همکاری مسئولان بیشتر استان هایی که این رادارها در آنجا نصب شده، امواجی که تداخل داشته حذف و یا اجازه فعالیت ارگانهای دیگر در باند مخصوص این رادارها داده نمی شود و به همین دلیل در اغلب این استانها مانند خوزستان، بوشهر، تبریز و کرمانشاه تجهیزات نصب شده به خوبی کار می کنند.
وی ادامه داد: هرچند که در استان تهران نیز تداخلاتی در این زمینه وجود دارد اما براساس اطلاعات موجود رادار شیراز بدترین تداخل امواج را دارد و در این خصوص وضعیت رادار این شهر از تهران نیز وخیم تر است.
علیزاده همچنین گفت: تجمیع امواج رادیویی از جمله پارازیت، امواج مودم، سیستم های رادیویی سازمان ها، دکل های مخابراتی و وایرلس و نظایر این نوع تشعشعات رادیویی بر عملکرد رادار هواشناسی تاثیر منفی دارد.
وی افزود: یکی از انواع پیش بینی های هواشناسی که به صورت تخصصی برای فرودگاه ها و پرواز هواپیماها و امنیت پرواز صادر می شود که با رادار بسیار دقیق خواهد بود که متاسفانه اکنون در استان فارس این کار توسط نقشه های کلی بصورت دستی محاسبه می شود که ضریب خطا آن بسیار بالا است.
وی با اشاره به تنوع اقلیمی استان فارس که باعث شده در بعضی روزها شمال و جنوب فارس به عنوان سردترین و گرم ترین نقاط کشور معرفی می شود، گفت: هرساله بخش هایی از استان پهناور فارس دچار خسارت سرما زدگی به محصولات کشاورزی می شود که با کمک این رادار می توان از بسیاری از این موارد جلوگیری کرد.

**میزان پهنای باند رادار بیش از میزان درج شده در پروانه است
مدیرکل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منطقه جنوب نیز پیش از این به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفته بود: علت ناکارآمدی رادار هواشناسی شیراز در اثر اختلال امواج، رعایت نشدن استانداردهای اعلامی به سازمان هواشناسی بوده است.
ندا رحیمی افزود: براساس اندازه‌گیری‌ها، بررسی ها و محاسبات انجام شده توسط اداره‌کل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منطقه جنوب، میزان پهنای باند مورد استفاده رادار سازمان هواشناسی شیراز بیش از میزان درج شده در پروانه بوده است.
وی اظهار داشت: طیف فرکانسی جزء منابع ملی محسوب شده و براساس قانون هرگونه بهره‌برداری از آن مستلزم دریافت پروانه از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است.
مدیرکل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منطقه جنوب اظهار داشت: براساس پروانه تاسیس و بهره‌برداری از شبکه‌های رادیویی صادر شده از سوی این سازمان، پهنای باند رادارهای هواشناسی حداکثر ۲۵۰۰ KHz است و سازمان هواشناسی به هیچ عنوان اجازه استفاده از پهنای باند بیشتر در قالب این پروانه را ندارد.
وی ادامه داد: امواج (سیگنال) خارج از باند این رادارها باعث تاثیر منفی در باند طیف گسترده (۵.۸ گیگا هرتز) و نقض پروانه بهره‌برداری شده است که این محدوده فرکانسی به تجهیزات رادیویی وایرلس و انواع گیرنده و فرستنده‌های رادیویی اختصاص یافته است و در حال حاضر تعداد زیادی از کاربران از آن استفاده می ‌کنند.
رحیمی اظهار داشت: رعایت نکردن ضوابط و مقررات در نظر گرفته شده از طرف هر کدام از کاربران، باعث تاثیرپذیری تجهیزات دیگر کاربران می شود.
وی همچنین گفت: پیش از این نیز موضوع استفاده از محدوده فرکانسی تعیین شده مطابق با پروانه صادر شده از سوی اداره‌کل صدور پروانه سرویسهای رادیویی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی به سازمان هواشناسی کشور ابلاغ شده و در جلسات نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
مدیرکل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منطقه جنوب یادآوری کرد: مسئولیت تفاوت مشخصات فرکانسی رادارهای هواشناسی با مشخصات درج شده در پروانه تاسیس و بهره‌برداری از شبکه رادیویی متعلق به دارندگان پروانه، برعهده بهره‌بردار است.
وی با این حال اظهار داشت: سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی همچنان به منظور پاکسازی فضای فرکانسی درج شده در پروانه سازمان هواشناسی اقدامات لازم را انجام داده و خواهد داد.
گزارش از محمدامین افشارپور