چرا زنان در سراسر جهان بیشتر از مردان عمر می‌کنند؟

به گزارش اول فارس ، یک مطالعه جامع بین‌گونه‌ای نشان می‌دهد که مزیت طول عمر زنان نسبت به مردان پدیده‌ای منحصر به فرد در انسان نیست و ریشه در عواملی فراتر از صرفاً رژیم غذایی و سبک زندگی دارد. این تحقیق که وضعیت بیش از هزار گونه را بررسی کرده است، پیشنهاد می‌کند که ژنتیک، محیط زیست و استراتژی‌های انتخاب جنسی (شیوه زندگی جنسی) نقش مهمی در تعیین این شکاف طول عمر دارند.

شکاف طول عمر در پستانداران و پرندگان

بر اساس گزارش تحقیقی منتشر شده در نشریه Science Advances، بررسی ۱۱۷۶ گونه از جمله شامپانزه‌ها، جوندگان، گوزن شمالی و انواع پرندگان در طبیعت و باغ‌وحش‌ها، که جامع‌ترین تحلیل از این دست تا به امروز نامیده شده، نتایج قابل توجهی را به دنبال داشته است:

• پستانداران: در ۷۲ درصد از گونه‌های پستانداران، ماده‌ها به طور متوسط ۱۲ درصد بیشتر از نرها عمر می‌کنند. این امر نشان می‌دهد که برتری طول عمر جنس ماده، یک الگوی غالب در میان پستانداران است.
• پرندگان: اما در میان پرندگان، این الگو برعکس می‌شود. در ۶۸ درصد از گونه‌های پرندگان، نرها به طور متوسط پنج درصد بیشتر از ماده‌ها عمر می‌کنند.

این یافته‌ها حاکی از آن است که شکاف طول عمر جنسی یک پدیده بیولوژیکی گسترده است و صرف‌نظر از پیشرفت‌های پزشکی و شرایط زندگی، زنان انسان می‌توانند همچنان بیشتر از مردان عمر کنند.

کروموزوم‌های جنسی: بخشی از معما

محققان معتقدند که تفاوت‌ها در کروموزوم‌های جنسی می‌تواند به توضیح این شکاف کمک کند:

• در پستانداران، ماده‌ها دارای دو کروموزوم X $(XX)$ و نرها دارای یک کروموزوم X و یک Y $(XY)$ هستند. وجود دو کروموزوم X در ماده‌ها به طور بالقوه می‌تواند با فراهم کردن یک “نسخه پشتیبان”، آن‌ها را در برابر جهش‌های ژنتیکی «مضر» محافظت کند و مزیت طول عمر بدهد.
• در پرندگان، شرایط برعکس است؛ نرها دارای دو جفت کروموزوم یکسان و ماده‌ها دارای دو کروموزوم متفاوت هستند، که به نظر می‌رسد این ساختار در پرندگان به نرها مزیت بقا می‌دهد.

با این حال، یوهانا استارک، نویسنده اصلی این مطالعه از موسسه ماکس پلانک آلمان، تأکید کرد که کروموزوم‌های جنسی تنها «بخشی از داستان» هستند. او به گونه‌هایی مانند پرندگان شکاری اشاره کرد که در آن‌ها ماده‌ها هم بزرگترند و هم عمر طولانی‌تری نسبت به نرها دارند و خلاف الگوی مورد انتظار عمل می‌کنند.

تأثیر استراتژی‌های جنسی و جفت‌گیری

این تحقیق به یک یافته مهم دیگر نیز دست یافت که نقش استراتژی‌های انتخاب جنسی را برجسته می‌کند:

• تک‌همسری: شکاف طول عمر در گونه‌های تک‌همسری (Monogamous) از همه کمتر بود.
• چندهمسری: در مقابل، نرها در گونه‌هایی که تمایل به داشتن چندین جفت در یک زمان (چندهمسری) دارند و تفاوت‌های اندازه بدن در آن‌ها بارزتر است، به طور قابل توجهی زودتر می‌میرند. این نشان می‌دهد که هزینه‌های انرژی‌بر مرتبط با رقابت برای جفت‌گیری ممکن است طول عمر نرها را کاهش دهد.

در نهایت، محققان به این نتیجه رسیدند که ترکیبی از تفاوت‌های ژنتیکی، استراتژی‌های انتخاب جنسی، دخالت والدین و محیط زیست است که تفاوت‌های طول عمر بین نرها و ماده‌ها را در گونه‌های مختلف، از جمله در انسان، شکل می‌دهد.