سکسکه (Hiccups) یک اختلال بی خطر و شایع بین تمام افراد است. زمانی که یک گرفتگی یا اسپاسم در دیافراگم رخ می‌دهد، نفس توسط طناب‌های صوتی یا همان گلوت بسته می‌شود. بسته شدن موجب حبس شدن نفس و تولید یک صدا می‌شود. وقتی این حالت به صورت مکرر اتفاق می‌افتد و حرف زدن فرد را بریده بریده می‌کند تحت عنوان سکسکه شناخته می‌شود.
سکسکه کردن خطرناک است؟
سکسکه علت و زمینه‌ی ایجاد یک بیماری نیست. به همین دلیل خطرناک نیست و جای نگرانی ندارد. اما به طور طبیعی سکسکه بعد از چند دقیقه از بین می‌رود. اگر در صورتی‌که بعد از گذشت ۲۴ ساعت همچنان ادامه داشته باشد و به انجام اقدامات رفع کننده واکنشی نشان ندهد به آن سکسکه مقاوم گفته می‌شود.
در مواردی هم ممکن است سکسکه بیشتر از یک ماه طول بکشد و با اقدامات خانگی ایمن قابل برطرف شدن نباشد. این شیوه‌ی بروز سکسکه خطرناک است و از احتمال وجود یک مشکل در بدن فرد خبر می‌دهد که فورا باید نسبت به درمان دارویی و تشخیص دقیق مشکل اقدام نمود.
بندرت امکان مداوم شدن سکسکه برای چند ماه یا چند سال وجود دارد اما اگر این حالت پیش بیاید و بیماری زمینه ساز مشخص نشود، علاوه بر ایجاد خستگی و آزار فرد کاهش وزن هم اتفاق می‌افتد.
علت سکسکه چیست؟
در بعضی مواقع پرخوری و پر شدن بیش از حد معده علت بروز سکسکه است و بعد از چند ثانیه یا چند دقیقه با خوردن یک لیوان آب خود به‌خود از بین می‌رود. همچنین نوشیدنی‌های الکلی، نوشیدنی‌های قندی و قرار گرفتن فرد در موقعیت پر هیجان هم می‌تواند سبب بروز سکسکه شود. بلعیدن هوا هنگام مکیدن آب نبات یا هنگام آدامس جویدن، همچنین قرار گرفتن فرد در معرض تغییر ناگهانی هوا علت‌های دیگری از بروز سکسکه است.
ممکن است جزو افرادی باشید که سکسکه‌های طولانی را تجربه کرده‌اید. در این صورت حتما می‌پرسید: طولانی شدن سکسکه نشانه‌ی چیست؟ یا سکسکه‌ی زیاد نشانه‌ی چیست؟ واقعیت این است عوامل زیادی سبب طولانی شدن سکسکه می‌شود که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
تحریک عصب واگ علت سکسه
در ۲۴ ساعت اولیه بروز سکسکه جای ناراحتی وجود ندارد، اما طولانی شدن بیش از آن از وجود یک بیماری یا عارضه‌ی جدی خبر می‌دهد. آسیب یا تحریک عصب واگ یکی از علت‌های سکسکه‌ی طولانی مدت است. درصورتی‌که جسمی خارجی وارد گوش شود و با پرده در تماس باشد، تومور یا کیست در گردن فرد وجود داشته باشد یا حتی فرد دچار رفلاکس‌های شدید معده به مری باشد، سکسکه به مدت طولانی باقی می‌ماند و باید علت اصلی آن برطرف شود.
آسیب به سیستم عصبی مرکزی علت سکسه
با توجه به اینکه سیستم عصبی مرکزی مسئول رفع کردن سکسکه است، آسیب به سیستم عصبی در اثر سانحه یا ضربه‌ی فیزیکی یا عفونت‌هایی مانند آنسفالیت، بیماری خود ایمن MS، مننژیت هم می‌تواند سبب اختلال شود.
مصرف برخی داروها علت سکسه
داروهای باربیتورانت و استروئیدها
بیماری‌های علت سکسکه
دیابت، بیماری‌های کلیوی، سوءمصرف مواد مخدر و الکل از بیماری‌هایی است که سبب بروز سکسکه‌ی طولانی مدت می‌شود.
علت سکسکه در نوزادان چیست؟
سکسکه کردن در بزرگسالان هیچ مزیتی ندارد و در مواردی که طولانی می‌شود یک مشکل تلقی می‌شود. اما سکسکه در نوزادان نه تنها یک عامل منفی و مضر نیست بلکه عاملی در رشد بهتر کودک و تنظیم تنفس است. بالا رفتن حجم ناگهانی هوا در ریه‌ی نوزاد موجب هماهنگی عملکرد مغز می‌شود. به بیان دیگر سکسکه موج بزرگی از سیگنال‌های مغزی را ایجاد می‌کند که به نوزاد در کنترل عضلات تنفسی کمک می‌کند و موجب توانایی در تنظیم تنفس می‌شود.
در نوزادان هم مانند بزرگسالان طولانی شدن سکسکه یک عارضه‌ی ناراحت کننده است که موجب کاهش خواب و اختلال در تغذیه‌ی کودک می‌شود. در مواردی که کودک به مدت چند روز یا یک ماه سکسکه می‌کند، حتما باید از پزشک اطفال کمک خواست زیرا ممکن است کودک دچار رفلاکس معده مری شده باشد.
رفلاکس معده مری در نوزادان با درمان‌های خانگی مانند ترساندن کودک یا فشار دادن چشم و فشار دادن پیشانی مداوا نمی‌شود و حتما باید مطابق دستور پزشک وعده‌های شیردهی تنظیم شود یا از دارو برای درمان استفاده شود.
چگونه می‌توان سکسکه در شیرخواران و کودکان را متوقف کرد؟
کودکان معمولاً از سکسکه‌های خود اذیت نمی‌شوند و حتی می‌توانند در حین سکسکه غذا بخورند و بخوابند. معمولاً یک دوره سکسکه در عرض ۵ تا ۱۰ دقیقه خودبه‌خود قطع می‌شود و نیازی به روش‌های درمانی برای قطع سکسکه نیست. اگر نگران سکسکه کودک خود هستید، راهکارهایی وجود دارد که ممکن است کمک کند سکسکه‌ها زودتر متوقف شده یا به طور کلی از آنها جلوگیری شود. این راهکارها عبارتند از:
آروغ کودک را بگیرید. اگر کودک شما اغلب بعد از شیر خوردن سکسکه می‌کند، او را به صورت عمودی روی پای خود بنشانید یا به شانه خود تکیه دهید و به آرامی پشت او را مالش دهید. به عنوان یک قاعده کلی، اکثر شیرخوارانی که نیاز به آروغ زدن دارند، پس از یک یا دو دقیقه این کار را انجام می‌دهند. اگر به نظر می‌رسد کودک شما از گاز معده ناراحت نیست و بعد از اینکه به او فرصت دادید آروغ نزد، تغذیه او را از سر بگیرید.
سرعت شیردادن را کاهش دهید. طولانی‌تر کردن مدت زمان شیر خوردن به رفع این حالت کمک می کند. انجام این کار می‌تواند برای کودکانی که با شیشه، شیر می‌خورند، راحت‌تر باشد. وقت گذاشتن بیشتر برای تغذیه گاهی اوقات می‌تواند مفید باشد، زیرا باعث می‌شود که این کار با آرامش بیشتری همراه باشد. برای این منظور، سرپستانکی با جریان شیر کندتر و سفت کردن درپوش شیشه شیر را امتحان کنید.
فقط زمانی به کودک شیر بدهید که آرام و آسوده باشد. سعی کنید قبل از اینکه کودک گرسنه شود و شروع به گریه کند به او شیر بدهید. اگر کودک شما در حین شیر خوردن ناراحت باشد، ممکن است شیر مادر یا شیرخشک راحت پایین نرود و این می‌تواند مری او را تحریک کند.
پس از شیر خوردن کودک خود را در حالت عمودی نگه دارید. وضعیت عمودی کمک می‌کند تا هضم غذای کودک به شکل راحت‌تری انجام می‌شود.
هنگام شیر دادن مطمئن شوید که نوک شیشه شیر کاملاً پر از شیر است. اگر با شیشه شیر به کودکتان غذا می‌دهید، قبل از شروع تغذیه، هوای داخل نوک سرشیشه را کاهش دهید. هوای اضافی داخل آن می‌تواند سکسکه را بدتر کند.
سرشیشه‌ای با سایز مناسب کودک خود بخرید. اگر با شیشه شیر به کودکتان غذا می‌دهید، مطمئن شوید که جریان شیری که از سرشیشه خارج می‌شود، برای کودک خیلی سریع یا خیلی کند نیست. جریان مناسب شیر می‌تواند به سن کودک بستگی داشته باشد، بنابراین شاید لازم باشد هر چند ماه یک بار سرشیشه‌ها را عوض کنید.
سینه خود را خوب در دهان کودک چفت کنید. اگر به فرزندتان شیر می‌دهید، مطمئن شوید که نوک سینه را خوب به دهان گرفته است به طوری که کل نوک سینه داخل دهان اوست.
از پستانک کمک بگیرید. پستانک‌ها گاهی اوقات می‌توانند سکسکه را متوقف کنند. حرکت مکیدن پستانک می‌تواند به شل شدن دیافراگم کمک کند.
با رشد بیشتر کودک، معمولاً بروز سکسکه کاهش می‌یابد و تنها گاهی اتفاق می‌افتد. مالش ملایم پشت، نوشاندن یک جرعه آب جوشیده و سرد شده به کودکان بزرگ‌تر از شش ماه یا دادن وسیله‌ای به کودک برای مکیدن نیز گاهی ممکن است مؤثر باشد.
نحوه متوقف کردن سکسکه در حین تغذیه نوزاد
- اگر متوجه شدید که فرزندتان در طول شیر خوردن از سینه یا شیشه شیر، بیشتر سکسکه می‌کند، شاید خیلی سریع به او شیر می‌دهید. کاهش سرعت شیردهی می‌تواند احتمال بروز سکسکه را برای کودک شما کاهش دهد. همچنین چند ترفند وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید:
- استراحت بدهید. تغییر وضعیت، آروغ گرفتن یا حتی تسکین و آرام کردن کودک می‌تواند به قطع سکسکه کمک کند. اگر بعد از چند دقیقه، سکسکه کودک کاهش نیافته است، شیر دادن مجدد ممکن است او را آرام کند.
- روتین خود را تغییر دهید. اگر کودک شما مکرراً سکسکه می‌کند، مقادیر کمتری شیر را در دفعات بیشتری به او بدهید. این کار می‌تواند به او کمک کند تا در طول هر وعده شیر خوردن، هوای زیادی را نبلعد.
- پوزیشن جدیدی برای شیردهی را امتحان کنید. نگه داشتن کودک به صورت عمودی‌تر می‌تواند کمک‌کننده باشد. در این حالت کودکتان صاف دراز نمی‌کشد و ممکن است هوای کمتری را در هنگام شیر خوردن ببلعد.
- بیشتر آروغ بگیرید. اگر با شیشه شیر فرزندتان را تغذیه می‌‌کنید، سعی کنید بیشتر آروغ او را بگیرید، مثلاً بعد از هر ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر شیر.
- در حین شیر دادن به کودک نیز، آروغ او را بگیرید. کودکان ممکن است در حین خوردن شیر شروع به سکسکه کنند، زیرا گاز اضافی دارند که معده آنها را تحریک می‌کند. نگه داشتن کودک در حالت عمودی و ضربه زدن آرام به پشت او می‌تواند کمک‌کننده باشد.
باورهای غلط برای متوقف کردن سکسکه نوزادان
مادربزرگ‌ها و سنت‌های قومی، روش‌های زیادی پیشنهاد می‌کنند که چند قرن عمر دارند؛ اما برخی از درمان‌های رایج برای سکسکه کاملاً ریشه در سنت دارند و هیچ مبنای علمی ندارند. ایجاد یک شوک ناگهانی و غیرمنتظره با ترکاندن یک کیسهٔ بادشده، وادار کردن فرد به بالا و پایین پریدن، کشیدن زبان، نوشیدن آب در حالت وارونه یا انداختن یک کلید سرد در یقهٔ لباس فرد دچار سکسکه، ازجمله روش‌های بسیار غلطی هستند که برای توقف سکسکه پیشنهاد می‌شوند.
امتحان کردن این روش‌ها و بسیاری از دیگر درمان‌های خانگی برای رفع سکسه کودکان، اصلاً کار درستی نیست. این درمان‌های فرضی می‌توانند کودک را پریشان کنند و حتی ممکن است خطرناک باشند. همچنین، بعید به نظر می‌رسد که سکسکه را متوقف کنند. ضربه زدن به پشت نوزاد یا هر نوع روش خشونت‌آمیز دیگری نیز برای توقف سکسکه هرگز توصیه نمی‌شود.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد در مورد نوزادان، تغییر موقعیت بدنی کودک و تلاش برای آروغ گرفتن از نوزاد نیز ممکن است مؤثر باشد. اگر نوزادتان اغلب اوقات سکسکه می‌کند، سعی کنید او را در زمانی که آرام است و قبل از اینکه خیلی گرسنه شود، تغذیه کنید. این کار احتمال وقوع سکسکه در طول تغذیه را کاهش می‌دهد. سعی کنید تا حد توان، تغذیه را برای کودک به فرایندی آرام و همراه با فراغت خاطر و با حداقل حواس‌پرتی تبدیل کنید. اگر سکسکه در طول تغذیه رخ می‌دهد، تغذیه را متوقف کنید و فرصت دهید تا سکسکه قطع شود یا آروغ دادن نوزاد را امتحان کنید.
آیا شربت گریپ به کودک بدهم؟
شربت گریپ یا گریپ واتر مخلوطی از گیاهان و آب است. این شربت به طور سنتی برای درمان قولنج و سایر مشکلات معده استفاده می‌شود. گیاهانی که معمولاً در گریپ واتر وجود دارد عبارت‌اند از:
- زنجبیل
- رازیانه
- بابونه
- دارچین
اگر مشکلات معده مسبب سکسکه باشد، طبق ادعای برخی از مردم گریپ واتر ممکن است کمک کننده باشد. با این حال، هیچ مدرک علمی، در حال حاضر، این درمان را تأیید نمی‌کند و از آنجایی که خطرات گریپ واتر کم است، برخی افراد ممکن است آن را امتحان کنند. بنابراین بهتر است قبل از هرگونه اقدام و بکارگیری درمان‌های خودسرانه، ابتدا پزشک را در جریان بگذارید.
عوامل خطر سکسکه چیست؟
عوامل خطر شامل مجموعه‌ای از عوامل است که ریسک و احتمال بروز سکسکه را بیشتر می‌کند. موارد زیر شامل عوامل خطر سکسکه است.
- جنسیت
در مردان سکسکه بیشتر از زنان رخ می‌دهد.
- مشکلات روحی و روانی
افرادی با شرایط کاری و زندگی پر تنش و پر اضطراب با احتمال بیشتری دچار سکسکه می‌شوند.
- جراحی
یکی از عوارض عمل جراحی به‌خصوص جراحی شکمی در برخی افراد سکسکه است.
عوارض سکسکه کردن چیست؟
طولانی شدن سکسکه در هر فردی یک عارضه‌ی آزاردهنده و ناراحت کننده است که زندگی فرد درگیر را مختل می‌کند. تبعات سکسکه‌ی مداوم فقط شامل بعد روانی نیست و غذاخوردن و خوابیدن فرد را هم دربرمی‌گیرد. عوارض سکسکه شامل موارد زیر است.
- سکسکه موجب اختلال در صحبت کردن می‌شود.
- موجب اختلال در غذا خوردن می‌شود.
- سکسکه سبب کاهش سوءتغذیه می‌شود.
- فردی که سکسکه مداوم دارد دچار کاهش وزن می‌شود.
- یکی دیگر از عوارض سکسکه کم آبی بدن است.
- موجب آزار روانی فرد درگیر می‌شود.
- سبب ایجاد بی‌خوابی و خستگی می‌شود.
راه‌های تشخیص سکسکه چگونه است؟
پزشک برای تشخیص علت اصلی سکسکه‌های مداوم ابتدا معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد و وضعیت رفلکس و توان عضلات را بررسی می‌کند و در ادامه می‌تواند آزمایشات زیر را درخواست کند.
- آزمایش خون برای تشخیص دیابت، مشکل کلیه، عفونت
- آزمایش‌های تصویربرداری مانند تصویربرداری قفسه‌ی سینه (CXR)، توموگرافی کامپیوتری(CT)، آم آر آی (MRI) برای تشخیص مشکلات عصب واگ، دیافراگم و اعصاب فرنیک
- آندوسکوپی برای بررسی وضعیت معده
درمان سکسکه چگونه است؟
مدت زمان بروز سکسکه در روش درمان آن تاثیر دارد. بنابراین اقدامات خانگی برای سکسکه‌های کوتاه مدت مفید واقع می‌شود. درصورت عدم درمان با اقدامات خانگی باید از روش‌های پزشکی استفاده شود.
راه‌های درمان خانگی سکسکه
درمان سکسکه در خانه با اقدامات و روش‌های ساده است که به راحتی می‌توانید آنها را انجام دهید.
- نفس کشیدن و بیرون دادن هوا داخل یک کیسه‌ی پلاستیکی یکی اولین اقداماتی است که برای رفع سکسکه انجام می‌شود.
- به مدت چند ثانیه هوا را داخل ریه‌ها حبس کنید و سپس رها کنید. تکرار چند مرتبه‌ی این کار باعث می‌شود سکسکه متوقف شود.
- یک لیوان آب سرد را به صورت جرعه جرعه نوشیدن موجب قطع سکسکه می‌شود.
- قرار دادن نصف قاشق چایخوری شکر پشت زبان روند سکسکه را متوقف می‌کند. البته این روش به افراد مبتلا به دیابت توصیه نمی‌شود.
- یک قالب کوچک یخ را بمکید و بعد آن را ببلعید.
- با انگشت شست کف دست دیگر را فشار دهید.
- با احتیاط با استفاده از یک قاشق زبان کوچک را به بالا فشار دهید.
- با دست روی دیافراگم فشار وارد کنید.
- برای بند آمدن سکسکه یک قطره سرکه روی زبان خود بچکانید.
- خوردن یک قاشق غذاخوری عسل یا کره‌ی بادام زمینی سکسکه را متوقف می‌کند. البته باید آن را روی زبان قرار دهید تا ذوب شود سپس قورت دهید.
مانور والسالوا یک اقدام مناسب برای رفع سکسکه
- برای انجام این روش باید با انگشتان راه خروج هوا از دهان و بینی را مسدود کنید. به این ترتیب حجم قابل ملاحظه‌ای هوا را داخل ریه جمع کنید و بعد با یک فشار ناگهانی هوا را از ریه خارج کنید.
راه‌های درمان دارویی سکسکه
داروهای مورد استفاده برای قطع کردن سکسکه سبب درمان قطعی عامل ایجاد کننده می‌شود. داروهای زیر برای قطع کردن سکسکه استفاده می‌شود.
- کلرپرومازین که داروی ضد روانپریشی است.
- متوکلوپرامید که داروی ضد حالت تهوع است.
- گاباپنتین که داروی ضد تشنج است.
- بنزودیازپین که داروی آرامبخش و مسکن است.
- بنادریل که داروی ضد حساسیت است.
- نیفدیپین که داروی ضد فشارخون است.
راه‌های درمان جراحی سکسکه
موثر نشدن درمان‌های غیر تهاجمی پزشک را ناگزیر به استفاده از روش جراحی به عنوان یک روش تهاجمی می‌کند. این روش قطعا آخرین مرحله از درمان است و برای تمام موارد توصیه نمی‌شود. جراحی به شیوه‌های متفاوتی انجام می‌شود. تزریق ماده‌ی بی‌حسی به اعصاب فرنیک یکی از روش‌های جراحی است. در روش بعدی یک ابزار الکتریکی برای تحریک عصب واگ جایگذاری می‌شود. این روش که در درمان صرع هم کاربرد دارد یکی از موثرترین شیوه‌ها به ویژه در سکسکه‌های طولانی مدت است.
یکی دیگر از روش‌های تهاجمی برای قطع کردن سکسکه لوله گذاری داخل بینی است. در این روش پزشکان یک لوله‌ی پلاستیکی را از راه بینی وارد معده می‌کنند.
چگونه از بروز سکسکه پیشگیری کنیم؟
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سکسکه وجود ندارد. با این‌حال تغییر در سبک زندگی عاملی است که می‌تواند تا حدودی سکسکه را قطع کند یا از بروز آن پیشگیری کند. اگر جزو کسانی هستید که به طور مکرر به سکسکه مبتلا می‌شوید توصیه می‌کنیم موارد زیر را رعایت کنید.
- حجم وعده‌های غذایی را کم کنید و دفعات آن را بیشتر کنید.
- با آرامش غذا بخورید و بدون عجله لقمه‌ها را خوب بجوید.
- در موقعیت‌های استرس‌زا قرار نگیرید یا شیوه‌های مقابله با استرس را یاد بگیرید.
- از مصرف نوشیدنی‌های گازدار بپرهیزید.
- استفاده از مشروبات الکلی را ترک کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های قندی را تا حد امکان کم کنید.
- بدن را در معرض اختلاف دمای ناگهانی قرار ندهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
سکسکه عارضه‌ی قابل رفع به صورت خودبه‌خودی است اما اگر تا ۴۸ ساعت از بین نرود باید حتما به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه شود.
نظرات