چگونه نشانه‌های اعتیاد به ماری‌جوانا را تشخیص دهیم و درمان کنیم؟
با وجود باور رایج مبنی بر عدم اعتیادآور بودن، روان‌پزشکان هشدار می‌دهند که کانابیس می‌تواند منجر به «اختلال مصرف» شود. دکتر اسمیتا داس از دانشگاه استنفورد تأکید می‌کند که این وضعیت رو به افزایش است و حدود ۳۰ درصد از مصرف‌کنندگان را درگیر می‌کند.
دکتر اسمیتا داس، روان‌پزشک اعتیاد در دانشگاه استنفورد، اغلب یک افسانه تکراری را می‌شنود: «نمی‌توان به ماری‌جوانا معتاد شد.»
این تصور غلط، به‌ویژه در اروپا که کانابیس پرمصرف‌ترین ماده غیرقانونی است، رو به گسترش است. اما داس تأکید می‌کند: «کانابیس قطعاً چیزی است که یک نفر می‌تواند به آن اعتیاد پیدا کند.»
این وضعیت، که «اختلال مصرف کانابیس» نامیده می‌شود، رو به افزایش است و طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)، حدود ۳ نفر از هر ۱۰ مصرف‌کننده را گرفتار می‌کند.
شاهدانه یا کانابیس (ماری‌جوانا): ماده‌ای روان‌گردان با کاربردهای تفریحی و درمانی
شاهدانه یا کانابیس، که در زبان عامه با نام‌هایی چون ماری‌جوانا، گُل یا علف شناخته می‌شود، ماده‌ای فعال‌کنندهٔ روان است که از برگ و گل گیاه شاهدانه به دست می‌آید. ترکیب مؤثر و عامل اصلی آثار سرخوشی‌آور آن، تتراهیدروکانابینول (THC) است.
مهم‌ترین آثار دلخواه مصرف ماری‌جوانا شامل تمدد اعصاب، سرخوشی، درون‌نگری و افزایش اشتها است که دلیل استفاده تفریحی از آن است. مصرف این ماده معمولاً به‌صورت تدخینی (کشیدن سیگار شاهدانه) یا گاهی خوراکی صورت می‌گیرد.
عوارض جانبی موقت آن شامل کاهش حافظه کوتاه‌مدت، خشکی دهان، سرخی دیدگان و اختلال در مهارت‌های حرکتی است و گاهی می‌تواند احساس اضطراب یا وحشت ایجاد کند. عوارض جانبی بلندمدت در برخی موارد شامل اعتیاد فکری، کاهش قوای ذهنی (به‌ویژه در مصرف‌کنندگان نوجوان) و مشکلات رفتاری در فرزندان مادرانی است که در دوران بارداری مصرف کرده‌اند.
تشخیص نشانه‌های اختلال مصرف کانابیس
اگر مصرف ماری‌جوانا در زندگی روزمره، سلامت یا روابط شخصی شما اختلال ایجاد می‌کند، اینها نشانه‌های هشداردهنده هستند.
داس هشدار می‌دهد: «هرچه مصرف بیشتر و ماده قوی‌تر باشد، خطر بالاتر است.»
این ریسک با توجه به قوی‌تر شدن کانابیس در سال‌های اخیر افزایش یافته است. در دهه ۱۹۶۰، اغلب کانابیس‌های دودشده کمتر از ۵ درصد THC (ترکیب روان‌گردان) داشتند. اما اکنون، میانگین قدرت THC در گل‌های کانابیسِ فروخته‌شده در اتحادیه اروپا ۱۱ درصد است و در کنسانتره‌ها به ۲۳ درصد می‌رسد.
اختلال مصرف کانابیس بر اساس معیارهای مشخصی در «راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی» (DSM) تشخیص داده می‌شود. این معیارها شامل موارد زیر است:
- نیاز به مصرف مقدار بیشتر برای رسیدن به همان اثر.
- بروز علائم ترک (withdrawal).
- صرف زمان زیاد برای به‌دست‌آوردن یا مصرف ماده.
داس می‌گوید وقتی موضوع را به پیامدهای مصرف در زندگی روزمره خرد می‌کنیم، درک آن برای افراد آسان‌تر می‌شود.
سطوح مختلف اعتیاد
- پزشکان شدت این اختلال را بر اساس تعداد معیارهایی که فرد در یک سال گذشته داشته است، تعیین می‌کنند:
- خفیف: وجود تنها دو معیار از معیارهای اختلال مصرف کانابیس.
- شدید: وجود شش معیار یا بیشتر.
برآوردها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۹، حدود ۰.۵ درصد از ساکنان اتحادیه اروپا در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال دچار اختلال مصرف کانابیس بوده‌اند.
داس خاطرنشان می‌کند که ماری‌جوانا روی همه یکسان اثر نمی‌گذارد و ممکن است یک مقدار مشخص در زندگی یک فرد تأثیر عمده‌ای بگذارد، اما در دیگری تأثیری نداشته باشد. سوال اصلی این است که: «این ماده تا چه حد کارکرد و زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟»
درمان‌های موثر برای اختلال مصرف کانابیس
بسیاری از مصرف‌کنندگان ابتدا برای مشکلی دیگر نزد داس می‌آیند، اما بعداً از درگیری خود با کانابیس نیز صحبت می‌کنند. داس تأکید می‌کند که درمان‌های موثری برای این اختلال وجود دارد:
مصاحبه انگیزشی (Motivational Interviewing): روشی هدفمند در مشاوره که به افراد کمک می‌کند انگیزه درونی برای تغییر رفتار را پیدا کنند.
درمان شناختی رفتاری (CBT): نوعی گفتاردرمانی که به افراد کمک می‌کند الگوهای فکری منفی را به چالش بکشند و رفتارهای غیرمفید را کاهش دهند.
برنامه‌های ۱۲ قدمی: مانند Marijuana Anonymous، که می‌توانند بسیار مفید باشند. همچنین، تکیه بر جامعه‌ای از افرادی که ماری‌جوانا مصرف نمی‌کنند، بخش مهمی از بهبودی است.
پشتیبانی همتایان نیز نقشی حیاتی دارد. دیو بوشنل، مدیر اجرایی بازنشسته، ۱۴ سال پیش یک گروه پشتیبانی در ردیت برای بهبودیافتگان راه‌اندازی کرد که اکنون ۳۵۰ هزار عضو دارد. او می‌گوید: «پشتیبانی همتایان برای بهبودی ضروری است و بعضی‌ها در گفت‌وگوی آنلاین احساس راحتی بیشتری می‌کنند تا حضوری.»
پزشکان از افرادی که نیاز به کمک دارند خواسته‌اند که در جستجوی آن باشند؛ چه نزد یک متخصص، چه در یک گروه همتایان.
داس در پایان یادآوری می‌کند: «همان‌طور که درباره الکل هم صادق است، قانونی بودن چیزی به معنای بی‌خطر بودن آن نیست.»
