تحقق شعار انسان محوری، به حتم می‌تواند شیراز را همچنان شهری با هوای پاک حفظ کند، شهری که باغ‌هایش به سرعت رو به نابودی می‌رود، آب ندارد، مجوزهای کمیسیون ماده ۵ بر نابودی داشته‌هایش کمر بسته و در یک کلام، سرطان به جانش افتاده است.
اما تحقق این شعار نیازمند همفکری، هم‌اندیشی، تدوین برنامه‌ای عالمانه و قابل اجرا متناسب با ویژگی‌های آن است.
بر این مبنا، با دکتر طاهره نصر؛ رئیس گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز گفت و گویی داشتیم.
طاهره نصر در این خصوص گفت: این روزها در اکثر محافل، مسئولان مدیریت شهری شیراز، پیرامون انسان محوری به عنوان رویکردی که برای مدیریت شهری کلانشهر شیراز در نظر گرفته شده است، صحبت می‌کنند، اما ابتدا باید دید چه مولفه‌هایی در موضوع شهر انسان محور باید مدنظر قرار گیرد یا توجه به چه مؤلفه‌هایی، شهری را انسان محور می‌کند.
وی ادامه داد: یک شهر انسان محور در کالبد و سخت افزارهایی مانند خیابان، پیاده رو و سایر زیرساخت ها خلاصه نمی‌شود. از آنجا که حقیقت وجودی انسان در روح او تعریف می‌شود، شهر انسان محور شهری است که با روح انسان ها ارتباط برقرار کرده و به این منظور زیرساخت های شهری را به خدمت می گیرد.
نصر گفت: با این نگاه وقتی سخن از بنا، منظر، معبر و به طور کلی کالبد شهر به میان می آید همه و همه برای اعتلای روح انسان است. این نگاه است که به ما می گوید پیاده رو تنها محل عبور نیست بلکه باید محل مکث، گپ و گفت و … هم باشد. در این نگاه است که مفاهیمی چون هویت شهر، شهر انسان محور و … شکل می‌گیرند.
او با اشاره به اینکه یکی از مسائل مهم در این بحث حقوق شهروندی است که توجه به آن برای هر شهروند امری اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود، اضافه کرد: این حق در استفاده بهینه از فضاهای شهری و نیز بهره روحی هر شهروند از حقیقت شهر می تواند باشد.
نصر گفت: با توجه به دو مورد اعتلای روح انسان و نیز حق شهروندی هر فرد، اولین مورد را می توان برای شهری چون شیراز، توجه به زیبایی شهر دانست که البته این زیبایی از ابعاد گوناگون قابل توجه است.
او با بیان اینکه توجه به چگونگی برنامه ریزی برای حمل و نقل نیز از موارد مهم است، گفت: به نظر می رسد مسئولان مدیریت شهری در شیراز مدل سازی لازم را فقط از دید حمل و نقل نگریسته‌اند و از ابعاد گوناگون احترام به حقوق شهروندان را ندیده‌اند.
نصر در ادامه گفت: چگونگی انتخاب معیارهای صحیح و مناسب برای مسیرهای دوچرخه در مناطق مختلف با توجه به موقعیت مکانی و عوامل موثر بر آن باید مورد بررسی قرار گیرد. به طور مثال مسیرهای دوچرخه سواری که با هزینه ای گزاف در معابر شهر اجرایی شده آیا واقعا باری از ترافیک شهر برداشته یا اینکه حقوق شهروندان در آن مد نظر قرار گرفته است؟
این استاد دانشگاه اضافه کرد: آیا در شهری مثل شیراز که گسترش آن، خطی و دارای گسترش از شمال غرب به جنوب شرق بوده و دسترسی‌های اصلی در این محور است، پیش بینی مسیر دوچرخه صحیح است؟
نصر گفت: باید سوال کرد که آیا در خیابان‌هایی که کاربری‌های مختلف از تجاری، درمانی، آموزشی و مسکونی در آن جریان دارد، واقعا لزومی به ایجاد مسیر دوچرخه بوده است؟ این در حالی است که مسیر جایگزین این خیابان‌ها، خیابان هایی است که عرض آنها به هیچ عنوان پاسخگوی ترافیک ایجاد شده در آن نیست.
عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس با طرح این سوال که آیا حقوق مالکان تجاری که در حاشیه این خیابان‌ها دارای مغازه هستند، رعایت شده است؟ گفت: باید به این سوال پاسخ داد که آیا به طور مثال حریم فضایی لازم برای دسترسی به فروشگاه تجاری توسط مغازه دار رعایت شده، اینکه بتواند اجناس مغازه را به راحتی از اتومبیل به مغازه انتقال دهد؟
او با بیان اینکه در خیابان‌هایی که معبر دوچرخه در آن پیش بینی شده، بانک‌هایی نیز قرار دارد، گفت: این بانک‌ها باید برای انتقال پول از خودرو، با رعایت تمام نکات ایمنی فضای مناسبی داشته باشند؛ چرا باید مسیر عبور و توقف خودروی بانک، که یک فضای عمومی محسوب می‌شود، به دوچرخه اختصاص داده شود؟
نصر با یادآوری اینکه بخش عمده‌ای از ساختمان‌های قرار گرفته در این مسیر، مسکونی است، گفت: باید از طراحان و مجریان این طرح پرسید که آیا ایجاد مسیر دوچرخه به جای پارک اتومبیل ساکنان، کارساز است؟ یا در زمان تعطیلی مهدکودک یا مدارس قرار گرفته در مسیر، جابه‌جایی دانش آموزان با سرویس دچار اختلال نخواهد شد و سرویس مجبور نخواهد بود که در این مسیر توقف کند؟
او گفت: این سوال هم مطرح است که آیا بیمارستان قرارگرفته در این مسیر و فضای پارکی که به شکل اختصاصی برای آن پیش بینی شده، چرا باید به واسطه اجرای مسیر دوچرخه منقطع شود؟ یا اینکه آیا در این مسیر، فاصله‌های استاندارد با مسیر عابر پیاده یا خودروی متوقف شده یا در حال حرکت، رعایت شده است؟
این متخصص شهرسازی گفت: در شهری نظیر شیراز اگر زیرساخت های لازم برای توسعه حمل و نقل عمومی در نظر گرفته شود بسیاری از مشکلات ترافیکی را می توان رفع کرد، چرا که پیوستگی و ممتد بودن مسیر حرکت دوچرخه از لحاظ مرتبط کردن کاربری‌های متنوعی که در سطح شهرها به صورت پراکنده ایجاد شده بسیار قابل اهمیت است و موجب سهولت دسترسی ها برای دوچرخه سوار می شود.
او همچنین اضافه کرد: اصل پیوستگی بر روی کامل بودن شبکه حمل و نقل مخصوص دوچرخه، اتصال بـه ایستگاه‌های وسـایل نقلیه عمومی، فراهم بودن پارکینگ و ایجـاد شرایط و امکاناتی برای یافتن مسیر مورد نظر دوچرخه سوار در طول مسیر دوچرخه تأکید دارد.
طاهره نصر گفت: به طور کلی باید گفت مسیرهای دوچرخه برای شهری مثل شیراز از طریق دسترسی به خیابان های خُرد با کاربری تجاری و درمانی و مسکونی کارساز نیست. شیراز با زمینه گردشگری می تواند دارای مسیر دوچرخه در فضاهای تفریحی گردشگری باشد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: کم عرض کردن خیابان ها هم به بهانه ایجاد مسیر دوچرخه نمی تواند راه حلی برای کاهش ترافیک باشد، حتی در بسیاری موارد به افزایش ترافیک نیز دامن خواهد زد. زیرا باید زیرساخت لازم برای توسعه حمل و نقل عمومی هم تعریف شود. با کمی تأمل در مسیرهای ایجاد شده فعلی برای دوچرخه سواری می توان مشاهده کرد که باری از ترافیک شهر برداشته نشده و مسیر دوچرخه نیز بلااستفاده مانده است.
نصر با تاکید مجدد بر لزوم توجه برنامه‌ریزان به موارد مطرح شده در نقد اجرای طرح محور دوچرخه، تصریح کرد: به تمام موارد گفته شده، نبود توان اقتصادی در شهروندان برای خرید دوچرخه را نیز باید اضافه کرد.
او در ادامه گفت: طبق آیین نامه طراحی راه های شهری- بخـش۱۱- مسـیرهـای دوچرخه، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایـران که در سال ۱۳۷۵ توسط وزارت راه و شهرسازی چاپ شده، شبکه یکپارچه دوچرخه سواری که همه مبدأهـا را به همه مقصدها متصل می‌کند و تجهیزات و تأسیسات لازم برای تغییر وسیله نقلیه (مثلا پارکینگ مخصـوص دوچرخه در ایستگاه‌های اتوبوس و پایانـه‌هـا) در آن در نظر گرفته شده، از لوازم اصلی توسعه دوچرخه سواری در شهرهاست.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: برای توسعه دوچرخه سواری بایـد بـه شبکه فکر کرد؛ ایجـاد مسیرهای دوچرخه‌سواری پراکنده و فاقد یکپارچگی اتلاف منابع است، زیرا چنین مسیرهای مورد اسـتفاده قرار نمی گیرد.
او با بیان اینکه رعایت وضعیت اقلیمی مسیر نیز قابل توجه است، گفت: به طور مثال باید به جهت باد و تابش آفتاب در طراحی مسیر توجه کرد؛ از دیگر موارد قابل اهمیت در این مورد می توان به زیبایی و تغییر محـیط اطـراف (دوچرخـه سـواران تغییر محیط را می پسندند)، امنیت محیط و منظرهایی که در دید دوچرخه سوار قـرار دارد، اشاره کرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: از سویی دیگر باید به زیباسازی شهری در راستای توجه به انسان محوری توجه کرد، می توان با تعمیر پیاده روها و نیز ایجاد مسیرهای پیاده (البته در جای مناسب و نه هر خیابان و هر دسترسی!) علاوه بر توجه به حقوق شهروندی که حق هر شهروند است، در توجه به انسان محوری برای برنامه ریزی شهری شیراز نیز گام برداشت.
نصر همچنین گفت: توجه به بهسازی بدنه‌های شهری، توسعه المان‌ها و نمادها، انجام فعالیت های پویای شهری، توسعه فضای سبز در بدنه خیابان‌ها و معابر، بهسازی کف‌سازی خیابان‌ها و مسیرهای عبوری سواره و پیاده، ایجاد ایمنی برای فضاهای عمومی شهری، توجه به نورپردازی های شهری به دور از آلودگی نوری، ایجاد فضاهای مکث و سکون و نشستن برای عابران پیاده و نیز ایجاد پاتوق های رفتاری مناسب (برای زنده داشتن هویت شهری شیراز) و همچنین توجه به راحتی عبور و مرور برای کم توانان و ناتوانان حرکتی و بینایی برای زیباسازی کالبد شهری که در واقع از بنیان های حقوق شهروندی در شهرسازی است، باید به عنوان راهکاری برای توجه به انسان محوری باید مدنظر باشد.
رئیس گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با اشاره به موضوع توسعه فضای سبز به‌عنوان راهکار مطرح در شهر انسان محور، گفت: توجه به این موضوع یعنی ایجاد و توسعه فضای سبز یک مسئله ضروری است، اما باید متوجه بود که فضای سبز تنها در رنگ سبز خلاصه نمی‌شود.
نصر ادامه داد: متأسفانه شهرداری شیراز به جای کاشت گیاه طبیعی به استفاده از چمن مصنوعی برای زیباسازی بعضی معابر و خیابان‌ها اقدام کرده حال آنکه گیاه طبیعی چه چمن باشد و چه درخت، در جذب آلودگی هوا و نیز در تولید اکسیژن برای شهر می تواند مفید باشد.
او گفت: شیراز را در متون تاریخی به نام شهر گل و بلبل نامیده اند، اما متأسفانه در اقدامی عجیب یکی از نمادهای شهری که سال ها در ورودی شیراز ( دروازه قرآن) قرار داشت، جابه‌جا شده و طاووس معروف شیراز جایش را به یک طاووس جوان و قدبلند داده، که البته دیگر واقعی نیست زیرا چمن مصنوعی بدنش را تشکیل داده است؟!
نصر خاطرنشان کرد: گل‌های شیراز در تمام تاریخ معروف بوده است، کاش اصول واقعی زیباسازی شهری در مدیریت شهری مدنظر قرار می‌گرفت و به فضای سبز شهری و گل آرایی به درستی توجه می شد نه فقط کاربرد رنگ سبز که این مورد قطعا می تواند در روانشناسی محیطی نیز تأثیری بسزا داشته باشد.
رئیس گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با اشاره به لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلف در حفظ شیراز در تراز شیراز، تصریح کرد: باید امیدوار باشیم که داشته‌های شهرمان آماج مصنوع سازی نشود؛ باید امیدوار بود که؛ ای قصر دل افروز که منزلگه انسی/ یا رب نکند گردش ایام خرابت.”منبع:ایسنا”
نظرات