گردشگری شیراز خلاق نیست

حافظیه آن‌قدر شلوغ می‌شود که صف فروش بلیت به بیرون راه می‌کشد و قناری‌ها مدام فال و دانه می‌چینند. میهمانان کنار عظمت دیوار ارگ کریم‌خان در عکس‌های یادگاری قاب گرفته می‌شوند و بازار وکیل زیر گام‌های آنها کش و قوس می‌آید و پهن می‌شود. حالا فصل سفر فرارسیده و باز هم چمدان‌ها بسته می‌شوند، اما واقعا سهم گردشگری شیراز همین اندازه است؟

• عوامل موثر در جذب گردشگر

رئیس انجمن صنفی راهنمایان ایران‌گردی و جهان‌گردی فارس به عوامل موثر در جذب گردشگر اشاره می‌کند و می‌گوید: امروزه اولویت دیداری و ترجیح گردشگران بازدید از اماکنی است که دارای رده ثبت جهانی در فهرست آثار یونسکو باشند.   «امیر سبوکی» با تاکید بر این‌که باید در شیراز به سمت و سوی ثبت آثار و مجموعه‌های جهانی در فهرست یونسکو گام برداریم می‌افزاید: رویکرد بازدید گردشگران از شهرهایی که آثار ثبت جهانی دارند نسبت به سایر شهرها متفاوت است.

وی که اعتقاد دارد در زمینه بازاریابی و تبلیغات برای معرفی شیراز نیز ضعیف عمل شده است، ادامه می‌دهد: در خصوص معرفی شیراز نه‌تنها در دنیا کمرنگ بوده‌ایم، بلکه در سایر شهرهای ایران نیز اقدام مستمر و مفیدی را شاهد نبوده‌ایم که شایسته این شهر باشد. سبوکی حضور مداوم و جدی در نمایشگاه‌ها را یکی دیگر از عوامل جذب گردشگر می‌داند و اضافه می‌کند: لازم است با استفاده از داده‌های آماری سال‌های گذشته، بازار هدف را بررسی و جست‌وجو کنیم.

وی می‌افزاید: برای ارتقای بازار هدف می‌توان ارزیابی کرد که طی ۱۰ سال گذشته از کدام کشورهای جهان بیشتر مسافر شیراز بوده‌اند یا حتی از کدام کشورها کمتر به این شهر سفر کرده‌اند تا برای آنها نیز برنامه‌ای مدون و حرفه‌ای داشته باشیم. سبوکی با تصریح این‌که ما به اشتباه فکر می‌کنیم شیراز در سراسر دنیا شناخته شده است می‌گوید: امروزه همه برندهای معتبر و شهرهای برجسته گردشگری جهان برای حفظ اعتبارشان تلاش و تبلیغ می‌کنند.

وی با یادآوری این‌که بسیاری از شهرهای کشور با سرمایه‌گذاری در این حوزه در حال تبدیل شدن به قطب گردشگری هستند و ظرفیت‌های بالقوه را بالفعل کرده‌اند می‌افزاید: در تعطیلات اخیر اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان‌های همدان، کرمانشاه، اردبیل و قزوین که قبلا کمتر مورد توجه مسافران بودند، تخت خالی نداشتند. سبوکی این تصور را که تنها متولی گردشگری سازمان میراث فرهنگی است نادرست می‌داند و اضافه می‌کند: برای رونق گردشگری فارس به‌خصوص شیراز همه دستگاه‌ها باید دست به دست هم بدهند، چراکه اقتصاد گردشگری در یک تشکیلات خلاصه نمی‌شود و همه بخش‌ها و افراد جامعه را درگیر می‌کند.

اهمیت صنعت گردشگری ، این مدرس دانشگاه که باور دارد صنعت گردشگری یکی از فراگیرترین صنایع در دنیا به شمار می‌رود ادامه می‌دهد: با توسعه صنعت گردشگری و توجه به اصول آن می‌توان اقتصادی پویا را رقم زد و در اشتغال‌زایی سهم قابل‌ملاحظه‌ای داشت. سبوکی به تحریم‌های ظالمانه برخی از کشورهای جهان علیه ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: در وضعیت فعلی می‌توان با رونق گردشگری از بحران خارج شد و این صنعت درآمدزا را جایگزین فروش نفت کرد که منبعی ناپایدار است.

وی مشخص کردن چشم‌انداز گردشگری را ضرورتی انکارناپذیر می‌داند و می‌گوید: هنوز چشم‌انداز واحد و مشخصی در حوزه گردشگری فارس به چشم نمی‌خورد و اگر هم وجود داشته، به شکل جزیره‌ای بوده است که با راهبرد جهانی آن منافات دارد. سبوکی با اشاره به چشم‌انداز ۱۴۰۴ کشور می‌افزاید: طبق این چشم‌انداز، تا سال ۱۴۰۴ باید ۲۰ میلیون گردشگر خارجی را در یک سال جذب کنیم، اما با ضعف زیرساخت‌ها مانند بسترهای حمل و نقل بدون تردید این امر میسر نخواهد شد. وی بر اهمیت ترسیم چشم‌انداز مشخص و راهبرد هدفمند در حوزه گردشگری تاکید و اضافه می‌کند: در گردشگری فارس حتی رویدادهای مهم نادیده گرفته می‌شوند، در حالی که امروزه رویدادها سهم بسزایی در رشد گردشگری دارند.

• گردشگری خلاق

رئیس کمیته گردشگری اتاق تعاون فارس نیز که اعتقاد دارد گردشگری خلاق نیاز به توجه بیشتری دارد، می‌گوید: از سال ۲۰۰۰ رویکرد جامعه جهانی گردشگری بر شاخه گردشگری خلاق متمرکز شده است که البته حدود ۲ دهه در این زمینه از سایر رقبای گردشگری عقب مانده‌ایم. «امیرحسین حکمت‌نیا» به تشریح گردشگری خلاق می‌پردازد و می‌افزاید: در این نوع گردشگری میدان‌ها و فضاهای تجربه‌محور جایگزین بناها و اماکن تاریخی شده‌اند.

وی به محوریت تاریخ معاصر شیراز به‌خصوص نهضت مشروطه در حوزه گردشگری اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در خصوص گردشگری معاصر نیز به شکل شایسته‌ای کار نکرده‌ایم و این زمینه درخشان مغفول مانده است. حکمت‌نیا مسیربندی گردشگری در شیراز را نیازمند توجه بیشتر می‌داند و اضافه می‌کند: وقتی مسافر وارد شیراز می‌شود، مسیر و به طور کلی خط سیر گردشگری را گم می‌کند، در حالی که معرفی مسیر مناسب به ماندگاری بیشتر و رضایت او منجر می‌شود.

وی از بالفعل کردن ظرفیت‌های بالقوه به عنوان ضرورت یاد می‌کند و می‌گوید: بسیاری از بناهای شیراز مانند مسجد مشیر جزو ظرفیت‌های بالقوه گردشگری به شمار می‌روند که پذیرای بازدیدکنندگان نیستند. حکمت‌نیا با اشاره به مساحت ۳۷۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز اضافه می‌کند: خانه‌های تاریخی و موضوعی از بسته‌های گردشگری دور مانده‌اند و بازدید از بافت تاریخی شیراز به ساختار فیزیکی و کوچه پس‌کوچه‌ها محدود شده است.

• توسعه گردشگری خلاق

این استاد دانشگاه مکتب شیراز را نیز در گروه ظرفیت‌های مغفول دسته‌بندی می‌کند و می‌گوید: هیچ خانه‌ای در بافت تاریخی شهر وجود ندارد که اجزای متعدد مکتب شیراز را برای گردشگران و حتی اهالی شیراز واکاوی کند. حکمت‌نیا ساماندهی قبور را در توسعه گردشگری تاریخی، فرهنگی و ادبی موثر توصیف می‌کند و می‌افزاید: شیراز ادعای گردشگر خلاق دارد، اما در این مسیر هیچ گام مساعدی برداشته نشدهاست.

وی با اشاره به این‌که در حوزه گردشگری دینی با تنوع اعتقادات مردم شیراز مواجهیم می‌گوید: از ظرفیت‌های معماری اسلامی در قالب حسینیه‌ها، امام‌زاده‌ها و مساجد تاریخی در بستر گردشگری مذهبی به شکل کامل استفاده نشده است. حکمت‌نیا نیز شهرت شیراز به عنوان شهری شناخته‌شده در دنیا را تک‌بعدی می‌داند و می‌افزاید: برای افزایش اقامت گردشگران موجود نیز برنامه‌ریزی نشده است و بناهای جدید را به فهرست اماکن دیدنی اضافه نکرده‌ایم.

وی گردشگری خلاق را در گردشگری‌ خوراک، ادبی، باستان‌شناسی، مشاهیر، رویدادها و سلامت خلاصه و اضافه می‌کند: نمی‌توان گفت که از جریان روز گردشگری عقب مانده‌ایم، اما برای موفقیت بیشتر باید تلاش کرد. حکمت‌نیا با بیان این‌که فراهم کردن بستر علمی در تصمیمات عملیاتی حوزه گردشگری ضروری است می‌افزاید: برای توسعه گردشگری استان باید از صاحب‌نظران مجرب در عملیات گردشگری بهره بیشتری برد.

• ضعف اقتصاد گردشگری

رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس ایجاد زیرساخت‌ها شامل خوراک، اقامت، حمل و نقل، راهنما و تور اپراتور با قیمت و کیفیت‌های گوناگون را در جذب گردشگر موثر می‌داند و می‌گوید: تبلیغات و بازاریابی نیز با حضور در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی، چاپ بروشور و مجله، شرکت در رویدادهای فرهنگی، ایجاد رویداد خارج از منطقه و معرفی در شبکه‌های تلویزیونی میسر می‌شود.

«مسعود منیعاتی» معرفی ظرفیت‌های شیراز را منوط به برنامه‌های مشخص و مدون می‌داند و اضافه می‌کند: در این شهر هر گروهی برای خودشان به صورت جداگانه در عرصه گردشگری فعالیت می‌کنند که به حرکت چرخ‌های این صنعت درآمدزا منجر نخواهد شد. وی از ضعف اقتصاد گردشگری در شیراز ابراز تاسف می‌کند و ادامه می‌دهد: در شهری مانند قشم حتی رانندگان تاکسی با ارائه بروشور و پیشنهاد خوراک و اقامت، اقتصاد مبتنی بر گردشگری را رایج کرده‌اند، اما در شیراز شاهد چنین حرکت ارزشمندی نیستیم. منیعاتی با تاکید بر این‌که نباید از ایجاد ظرفیت‌های جدید غافل شد می‌گوید: در حال حاضر، زیارت قبور بیشترین سهم گردشگری شیراز را دربرمی‌گیرد و می‌توان گفت گورگردی جای خود را به گردشگری داده است، اما می‌توان با احداث یک شهر بازی مدرن و یا پارک آبی مجهز فضاهای تاریخی را تکمیل کرد.” امیر عفاف- شیراز- خبرنگار”