گزارش همشهری از جزئیات واکسن کرونای روسی Sputnik V

روزنامه همشهری: منبع ورود نخستین واکسن ضدکرونا به ایران مشخص شد. پس از آنکه وزیر امور خارجه ایران، در سفر به روسیه از تأیید و ثبت واکسن «اسپوتنیک وی» روسی در کشور خبر داد، گمانه‌زنی‌ها درباره واردات واکسن چینی و سوئدی، در مرحله اول واکسیناسیون به پایان رسید. قبل از این به استناد گفته‌های مسئولان نظام سلامت و متخصصان، اینطور تصور می‌شد که منبع واردات واکسن به ایران، چین یا سوئد است اما در نهایت مشخص شد، ایران برای واردات واکسن با روسیه به توافق رسیده و قرار است واکسن «اسپوتنیک وی» این کشور به ایران بیاید. ۲ روز پس از اعلام ثبت و تأیید واکسن روسی از سوی محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در سفر به روسیه، وزارت بهداشت اعلام کرد که این واکسن برای استفاده در ایران، مجوز مصرف اضطراری گرفته است. کیانوش جهانپور، مدیر روابط‌عمومی این وزارتخانه، اعلام کرد که در جلسه کمیسیون قانونی تشخیص که صلاحیت ساخت و ورود دارو و مواد بیولوژیک را در سازمان غذا و دارو عهده‌دار است، مجوز مصرف اضطراری واکسن Sputnik V  محصول شرکت گامالیای کشور روسیه در فرم محلول فریز شده و ویال‌های تک‌دوز/۵دوز در ایران صادر شد. او این را هم اضافه کرد که روند بررسی واکسن‌های دیگر از مبدا هند، چین و سایر کشورها، همچنان ادامه دارد. وزیر بهداشت هم گفته بود که در ثبت واکسن، ۴منبع مهم جهان پیگیری می‌شود که یک منبع اروپایی است، یک منبع معتبر در کشور چین و یک سازنده در کشور روسیه و همچنین ۲ شرکت تولیدکننده در کشور هندوستان هستند. با اعلام خبر تأیید واکسن روسی، محمود واعظی، رئیس دفتر حسن روحانی گفت که قرارداد با روس‌ها در همین روزها انجام می‌شود و نخستین محموله واکسن قبل از ۲۲بهمن به تهران می‌رسد.

اما و اگر درباره اعتبار واکسن روسی
ایران نخستین کشوری نیست که واکسن روسی را تأیید کرده. پیش از این، کشورهای امارات، ونزوئلا، آرژانتین، صربستان، ترکمنستان، مجارستان، الجزایر و بولیوی هم این واکسن را در کشورشان ثبت کرده‌اند. این درحالی است که براساس اعلام مؤسسه سازنده، تحقیقات روی این واکسن همچنان ادامه دارد. براساس اعلام مؤسسه گامالیای روسیه، یعنی سازنده این واکسن، ۱.۲میلیارد دوز از این واکسن از سوی ۵۰کشور دنیا، پیش خرید شده و ۳ کارخانه در روسیه در حال ساخت این واکسن هستند. این واکسن، نخستین بار در آگوست۲۰۲۰ برای استفاده اضطراری در روسیه ثبت شد و تا چند روز پیش هم این واکسن برای یک میلیون شهروند این کشور، تزریق شده بود. مؤسسه گامالیای روسیه، کارایی آن را ۹۱.۴درصد اعلام کرده، این واکسن در ۲ دوز به‌فاصله ۲۱روز تزریق می‌شود، دمای نگهداری منفی ۱۸درجه است و در حالت یخ‌زده می‌تواند در دمای طبیعی یخچال هم نگهداری شود. براساس اعلام محققان، این واکسن ابتدا از ترکیب ۲آدنوویروس به‌نام‌های AD5 و  AD26 ساخته شده است. بلاروس نخستین کشوری بود که در دسامبر۲۰۲۰ از این واکسن استفاده کرد. در واکسن اسپوتنیک مانند واکسن آسترازنکا (تولید سوئد و دانشگاه آکسفورد)، از یک ناقل ویروسی برای انتقال ژن‌های کروناویروس به داخل بدن استفاده می‌شود.

اطلاعات واکسن روسی کامل نیست
مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا قبلا به همشهری گفته بود واکسنی که قرار است وارد ایران شود، باید مجوزهای معتبری داشته باشد، اما هیچ‌کدام از واکسن‌هایی که گزینه ورود به ایران هستند، این مجوزها را ندارند. حالا محمود هادی‌پور که داروساز و کارشناس داروست، به همشهری می‌گوید که هیچ واکسنی نیاز به تأیید سازمان بهداشت جهانی ندارد. این سازمان فقط فرایندهای تولید و به ثمر رسیدن واکسن را بررسی می‌کند که ببیند این مراحل به درستی انجام می‌شود یا خیر. سازمان بهداشت جهانی تنها واکسن‌هایی که از نظر کارشناسانش، معتبر است را در برنامه‌ خودش قرار می‌دهد که نمونه آن کوواکس است. معمولا هم واکسن و داروهایی که فارماکوپه (اطلاعت دارویی) آنها معتبر است را در برنامه‌هایش قرار می‌دهد، مثل تولیدات آمریکایی، انگلیسی و ژاپنی. محرز که از انتخاب واردات واکسن از کشور روسیه ناراضی است، اعتراض خود را با اعلام تزریق نکردن واکسن بیان کرد. به‌گفته او، هیچ اطلاعاتی درباره این واکسن منتشر نشده است. قبلا سازمان بهداشت جهانی هم به‌دلیل دریافت نکردن اطلاعات کامل درباره این واکسن، اعلام کرده بود که نمی‌تواند آن را ارزیابی کند. نکته اینجاست که گفته می‌شود این واکسن در مرحله تحقیقات تنها روی ۴۰هزار نفر آزمایش شده و نتیجه تحقیقات آن به‌صورت محدود منتشر شده است. با اینکه به‌نظر می‌رسد نخستین محموله واردات واکسن، از روسیه به ایران می‌رسد، اما به اعتقاد هادی‌پور، کارشناس دارو، روسیه فارماکوپه معتبری ندارد و کشورهایی مثل کوبا و روسیه، آزمایش‌های بالینی را به خوبی سپری نمی‌کنند، همه اینها در شرایطی است که آنطور که به‌نظر می‌رسد قیمت واکسن روسی هم چندان پایین نیست. ثبت و تأیید واکسن ضدکرونای روسی، از سوی وزیر امور خارجه ایران در سفر به روسیه، اعلام شد و همین مسئله انتقاداتی را همراه داشت. هادی‌پور می‌گوید که موضوع تأیید و ثبت واکسن باید از سوی یک مقام بهداشتی اعلام شود نه سیاسی. البته وزیر بهداشت اعلام کرده بود که واکسن‌های روسی، سوئدی، کوبایی و هندی، در حال بررسی‌ هستند و پروسه آزمایش‌های بالینی را می‌گذرانند. اما حالا خبر می‌‌رسد که واکسن روسی در ایران مجوز مصرف اضطراری گرفته است.

مجوز اضطراری یعنی کامل نشدن تحقیقات
هادی‌پور می‌گوید: «مسئله واکسن کرونا حیاتی است و واکسن باید از منابع مختلفی وارد کشور شود تا مردم خودشان حق انتخاب داشته باشند،  اختلاف قیمت آن را هم می‌توان از خود مردم گرفت. کشورهای دیگر هم چندین گزینه برای تزریق واکسن دارند و افراد خودشان انتخاب می‌کنند چه واکسنی تزریق کنند.» به هر حال باید هر چه زودتر واکسن وارد کشور شود، چرا که تأخیر در واکسیناسیون یعنی مرگ بیشتر افراد: «کادر درمان در معرض خطر است، آنها هر روز یک قربانی می‌دهند، اما شاهد هستیم که وقتی یک فرد مشهور جانش را در اثر ابتلا به کرونا از دست می‌دهد، مطالبه ملی برای خرید واکسن ایجاد می‌شود، درحالی‌که پرستاران و پزشکان، هر روز در معرض از دست دادن جانشان هستند.» ایران مجوز مصرف اضطراری به واکسن روسی داده اما هادی‌پور می‌گوید که نمی‌توان تعریف درستی برای مصرف اضطراری داد، اما می‌توان گفت که مصرف اضطراری زمانی اتفاق می‌افتد که گروه تحقیقاتی برای تزریق یک واکسن، برخی از مراحل تحقیقاتی را نادیده می‌گیرد، یعنی پروسه تحقیق کامل نمی‌شود تا زودتر به مرحله مصرف برسد. پیش از این شرکت سازنده این واکسن، نسبت به تزریق آن به افراد مبتلا به سرطان هشدار داده و اعلام کرده بود که این واکسن برای افراد مبتلا به سرطان با احتیاط تزریق شود. این هشداربه‌دلیل اطلاعات کم درخصوص تأثیر این دارو بر این بیماری ارائه شده است.

نگرانی از خیز موج چهارم کرونا
در شرایطی که هنوز اما و اگرهای زیادی برای واردات واکسن ضدکرونا به ایران وجود دارد و تکلیف آن مشخص نیست، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا، نسبت به خطر موج چهارم کرونا در اسفند، هشدار داده است. احتمال مواجهه با موج چهارم بیماری، موضوعی است که رئیس‌جمهوری هم در جلسه ستاد کرونای روز پنجشنبه به آن اشاره کرد. او درخواست کرد تا محدودیت‌های کرونایی لازم به سرعت اعمال شود و برای پیشگیری از شکل‌گیری موج چهارم راهکارهایی ارائه شود. وزیر بهداشت هم نگران شرایط است، او این احتمال را داده که ویروس کرونا در کشور دچار جهش شود.