گسترش جعل سند و زمین‌خواری از طریق دفاتر اسناد رسمی

رصد اخبار مرتبط با مفاسدی همچون جعل اسناد و زمین‌خواری که در همین چند ماه اخیر منتشر شده، نشانگر آن است که بخش عمده‌ای از این مفاسد با محوریت دفاتر اسناد رسمی صورت گرفته است؛ با توجه به رویه شکل‌گیری این مفاسد می‌توان ادعا کرد که این موضوع ریشه در فقدان نظارت مؤثر سازمان ثبت اسناد بر عملکرد دفترخانه‌ها دارد.

کدام اراضی و املاک طعمه زمین‌خواران می‌شوند؟

به طور نمونه، وزارت اطلاعات نهم تیرماه سالجاری طی اطلاعیه‌ای از برخورد با یک باند حرفه‌ای ۱۲ نفره خبر داده بود که با سوءاستفاده از سوابق اسنادی ثبت شده در دفاتر اسناد رسمی نسبت به جعل اسناد و زمین‌خواری اقدام می‌کردند.

بنا بر  اطلاعیه منتشر شده از سوی این وزارتخانه، باند مذکور اراضی و املاک «مجهول المالک»، «اشخاص خارج نشین» و «اراضی عمومی و دولتی» را شناسایی و سپس با  دستکاری اسناد قدیمی ثبت شده متعلق به آنها در دفاتر اسناد رسمی، اقدام به جعل، تصاحب و فروش میلیاردها تومان از این اموال می‌کردند.

از قرار معلوم، این باند حرفه‌ای با کمک یکی از سردفتران شهر تهران و همراهی برخی کارمندان ادارات ثبت اسناد، پس از شناسایی املاک، با شگردهایی همچون جعل و دستبرد به اسناد دفتر رسمی، اقدام به تعویض اسناد اصلی دفترخانه‌ها با برگ‌های جعلی خودساخته خود می‌کردند و با تهیه کپی از اصل سند رسمی دستکاری شده، اقدام به فروش و اخذ سند قطعی از اراضی یاد شده به نام خویش و بستگانشان، می‌کردند.

در همین رابطه یک منبع آگاه در گفت‌و‎گو با خبرگزاری تسنیم، ضمن تشریح فرآیند وقوع زمین‌خواری توسط برخی از دفترخانه‌های متخلف اظهار داشت: ابتدا اراضی مجهول المالک و یا متعلق به اشخاص خارج نشین و یا اراضی دولتی که به وزارتخانه‌های دارای املاک متعدد و بلااستفاده تعلق دارد توسط دفترداران متخلف شناسایی و سپس با سندسازی و جعل نسبت به چپاول آنها اقدام می‌شود.

وی ادامه داد: معمولاً اراضی دولتی و حاکمیتی مرغوب به ویژه در تهران توسط دفاتر اسناد رسمی متخلف به عنوان هدف زمین‌خواری در نظر گرفته می‌شوند.

فقدان نظارت و ساختار غیرشفاف، ۲ معضل بزرگ سازمان ثبت

نویدرضا کیوانی، کارشناس حقوقی با بیان اینکه اینگونه زمین‌خواری‌ها معمولاً با تشکیل باند و با سوءاستفاده از اسناد خطی قدیمی در دفترخانه‌های متخلف صورت می‌پذیرد، عنوان کرد: متأسفانه این اقدامات مجرمانه زیر سایه نظارت ضعیف بازرسان سازمان ثبت و فقدان یک سیستم منسجم هوشمند شفاف در این سازمان بروز پیدا می‌کند.

کیوانی با اشاره به اینکه دفترخانه‌های متخلف از ترفندهای بسیار پیچیده و حرفه‌ای برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند، بیان کرد: در موارد متعددی شاهد آن هستیم که عوامل دفترخانه‌ها با دستکاری اسناد کهنه اراضی مجهول‌المالک در مناطق مرغوب شهر تهران، نسبت به اخذ سند جدید به نام خود اقدام کرده‌اند.

برای جلوگیری از زمین‌خواری توسط دفترداران متخلف چه باید کرد؟

این کارشناس حقوقی با بیان اینکه نظارت ناقص و سنتی سازمان ثبت و سایر نهادهای قضایی و نظارتی برای مقابله و پیش‌گیری از اینگونه تخلفات پیچیده کافی نیست، خاطرنشان کرد: سامانه ناکارآمد و ناقص فعلی موجود دفاتر اسناد رسمی و همچنین قوانین و ضوابط قدیمی حوزه ثبت اسناد رسمی، مشکلات مضاعفی هستند که تاکنون مسیر زمین‌خواران را هموار کرده است.

کیوانی با بیان اینکه اسناد قدیمی عمدتاً مربوط به قبل از انقلاب، دستمایه اصلی این زمین‌خواران برای سندسازی و دستکاری و تغییر نام مالک اصلی آن ملک است، خاطرنشان کرد: اگر تمام اسناد قدیمی به شکل اسکن شده و هوشمند در نزد سازمان ثبت موجود باشد، دیگر کلاهبرداران قادر به دستکاری در متن اسناد و تغییر نام مالک آن را در دفاتر اسناد رسمی نخواهند بود.

این کارشناس حقوقی با بیان اینکه فقدان تصاویر اسکن شده اسناد قدیمی در یک سیستم رایانه‌ای شفاف در ادارات ثبت و دفترخانه‌ها منفذ بزرگی را برای همدستی  برخی مسئولان و کارمندان فاسد ادارات ثبت با دفترداران اسناد رسمی فراهم کرده است، عنوان کرد: عدم اسکن دفاتر ثبت اسناد قدیمی و نظارت ناکارآمد بر دفترخانه‌ها باعث شده است تا زمینه فساد به آسانی برای برخی مدیران و حتی برخی از بازرسان متخلف سازمان ثبت مهیا باشد.

سندسازی آسان در سایه فقدان احراز هویت معتبر در دفترخانه‌ها

کیوانی با بیان اینکه در حال حاضر هنگام انعقاد قرارداد توسط متعاملین در دفاتر اسناد رسمی احراز هویت معتبر و آنلاین از آنها صورت نمی‌پذیرد و همین عامل، مسیر زمین‌خوارن را برای سندسازی هموار کرده است، گفت: زمین‌خواران زمین‌های مجهول ‌المالک یا بدون وارث را در دفترخانه‌ها به نام افراد دلخواه خود تنظیم می‌کنند و سپس از این طریق املاک را فروش رسانده و متواری می‌شوند.

وی با بیان اینکه برای جلوگیری از شیوع روزافزون مفاسد دفترخانه‌های ثبت اسناد نیازمند «باز طراحی و اصلاح سامانه دفاتر اسناد رسمی»، «اسکن اسناد قدیمی-جدید» و «احراز هویت معتبر و آنلاین متعاملین» هستیم، خاطرنشان کرد: متاسفانه تاکنون سازمان ثبت اقدام مثبتی برای تغییر ساختار ادارات ثبت و دفترخانه‌ها انجام نداده است.

لزوم رسیدگی عاجل سازمان ثبت به تخلفات دفترخانه‌ها

به گزارش تسنیم، فساد در ساختار دفترخانه‌های ثبت اسناد رسمی فقط به موارد اشاره شده، محدود نسیت؛ پیش از این بارها در رسانه‌ها گزارش‌هایی از تخلفاتی همچون«عدم رعایت تعرفه حق تحریر و اخذ مبالغ مازاد»، «جعل اسناد»، «کوتاهی در وصول حقوق دولتی و مالیات» و «عدم رعایت تشریفات قانونی در ثبت اسناد» به کرات از دفترخانه‌های متخلف شنیده شده است.

امیرمسعود فاطمیان رئیس اداره بازرسی، ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات اداره کل ثبت اسناد و املاک استان تهران ماه گذشته با بیان اینکه در حوزه دفاتر اسناد رسمی حدود ۱۵۰۰ شکایت در سال گذشته به دست ما رسیده و ۸۰۰ مورد تخلف به دادسرای انتظامی سردفتران و دفتریاران احاله شده است، گفته بود: «طرح شکایت از دفترداران متخلف از طریق سامانه www.ssaa.ir  برای عموم شهروندان قابل پیگیری است.»