ایلنا: منطقه تنگ چرخی یا شیخ چرخی زرین دشت در جنوب شرقی استان فارس از بکرترین اکوسیستم های طبیعی این استان است که به دلیل وجود گونه های نادر زیستی و‌جانوری از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
منطقه ای که با دارا بودن یک رودخانه شور نیمه جان موسوم به رودخانه کُل با دبی تقریبی ۲۰لیتر بر ثانیه و به طول ۴۰۰کیلومتر دارای گونه های شاخص، شنگ، جغد ماهی خوار، حواصیل های شب، بزرگ و کوچک، درنای خاکستری، عقاب مار خور و عقاب دوبرادر است.
شوربختانه منطقه شیخ چرخی زرین دشت با قابلیت های فراوان جانوری و دارا بودن انواع کَل، بز و قوچ پاژن آنگونه که باید مورد توجه دستگاه های متولی قرار نگرفته است.
آنچه که این روزها در خبرها می آید قرار است تا حیات رودخانه کُل در جنوب شرق استان فارس قربانی تصمیمات خلق الساعه شود، تصمیمات نادرستی که باعث واکنش جدی کنشگران زیست محیطی استان فارس هم شده است.
بر اساس گزارش های واصله و ابراز نگرانی مردم بومی این منطقه از به تاراج رفتن این سرمایه ملی، خبرنگار ایلنا به همراه یکی از کنشگران محیط زیستی استان فارس را به این منطقه کشاند.
در نگاه نخست به اکوسیستم این منطقه حتی فردی که کمترین دانش زیستی یا تعلق خاطر به طبیعت داشته باشد به این نتیجه می رسد که شاید پای بشر به این منطقه نرسیده و نباید وارد آن شد تا سلامت منطقه حفظ شود.
اگرچه از تنها مسیر دسترسی منطقه که با هر وسیله ای عبور از آن میّسر نیست، به سختی وارد این نقطه از جغرافیای زرین دشت شدیم، اما دیدن طبیعت منطقه شیخ چرخی غیر قابل باور بود، چرا که در شهرستان خشک زرین دشت شاهد مناظری بودیم که اگر کمترین توجهی به آن می شد، این خِطه در زُمره غنی ترین پارک های ملی کشور به حساب می آمد.
این ها را دبیر تشکل احیا کنندگان تالاب بین المللی کمجان می گوید که با مطلع شدن از ماجرای واگذاری حقابه زیستی رودخانه کُل به افراد حقیقی به اتفاق خبرنگار ایلنا و تنی چند از دوستداران محیط زیست به این منطقه سفر کرد.
سیروس زارع، جلوه های طبیعت بی نظیر، تپه ماهورها، ارتفاعات صخره‌ای صعب العبور که مانند حصاری طبیعی گرداگرد منطقه، این همه جاذبه را در آغوش گرفته بود تا از گزند انسانی در امان بماند را بی نظیر توصیف کرد.
به اعتقاد وی وجود خاک های مارنی ، تنوع غنی فون و فلور را کمتر جایی می توان دید که در این بخش از شهرستان زرین دشت مشهود است.
با این حال هر چه پیشتر می رویم شاهد اعجاز طبیعت و غنای سرمایه ملی می شویم، در میانه این منطقه رودخانه کُل با دبی تقریبی جریانی معادل ۲۰ لیتر، تنها رگ حیات محسوب می شود که پس از طی این مسیر آبشارهای فدامی را در پی آب بوجود آورده است.
زارع می گوید: آنچه که در این سفر شاهد بودم تامل برانگیز بود، تخریب هایی با تراکتور با هدف تصرف در نبود نظارت کافی و لازم از سوی متولیان به چشم می آمد.
وی می افزاید: نگران کننده تر اینکه در راستای این تخریب، نظرات معنی دار کارشناسی در راستای تخریب قرار گرفته است، تلاش جهت واگذاری عرصه در بکرترین منطقه با مجوز برداشت آب از سرمایه ای ملی با حداقل دبی آب موجود در رودخانه برای استفاده شخصی دونفرغیر بومی باعث اعتراضات شدید بومیان محلی شده است.
عضو شورای تشکل های تالابی کشور عنوان می کند: به نظر می رسد، ضمن صحبت و دعوت معترضان به آرامش، پیگیری موضوع در چهارچوب روال قانونی مهمترین و موثر ترین راهکار باشد.
بهره برداری از اقلیم شکننده با اصول مدیریت عرصه در تضاد است
زارع از مکاتبه اولیه تشکل محیط زیستی خود با اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس سخن می گوید و اضافه می کند: انتظار می رود این دستگاه در چهارچوب روال قانونیِ حاکم بر واگذاری اراضی ملی به هر شکل استنکاف ورزند، چرا که گشودن مسیر بهره برداری در منطقه ای که در پی تغییرات اقلیمی در معرض شکننده ترین شرایط اکوسیستمی قرار گرفته در تضاد با اصول منابع طبیعی و مدیریت عرصه است.
ترک فعل با چاشنی تخریب
وی، اولویت های تعریف شده در نظام مدیریت منابع در ادارات منابع طبیعی رامشتمل بر چهار اصل، حفاظت، احیاء، توسعه‌و بهره برداری می داند و بیان می کند: آنچه در منطقه شیخ چرخی زرین دشت مسلم بود، بهره برداری فاقد نظارت است، اما نگرانی از آنجا شروع می شود که متولیان سلامت سرزمین در این منطقه ترک فعل کرده اند و دقیقا در تقابل با شرح خدمات و وظایف دستگاهی حفاظت را نادیده گرفته و در صدد تخریب معنا دار این منطقه هستند.
وی ابراز می کند: خطای راهبردی و مکرر واگذاری و تخصیص آب در شهرستان زرین دشت مانند سایر نقاط استان فارس برچه اساسی صورت گرفته است، اطلاعات بومیان بیش از پیش به نگرانی ها می افزاید، که چطور می شود از جریان آبی تقریبی ۲۰ لیتر بر ثانیه، پانزده لیتر آن جهت اجرای کاشت درخت گَز در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار آن هم در اکوسیستمی بی نظیر و در منطقه ای به وسعت ۱۰۰ هزار هکتار برای منفعت شخصی یک یا دو نفر اختصاص داد؟
زارع اضافه می کند: بر اساس اطلاعات بومیان منطقه، گزارشی غیر واقع جهت توجیه فروش آب فراتر از جریان واقعی رودخانه در تابستان و مهرماه ضمیمه پرونده در خواست آب شده و این گونه ماجرای حق برداشت آب توجیه می شود.
نابودی حیات میلیون ها زیستمند
دبیر تشکل احیا کنندگان تالاب بین‌المللی کمجان تصریح کرد: این در حالی است که از سوی متولیان مجوز برداشت از حداقل دبی پایه آب از رودخانه یاد شده برای استفاده شخصی صادر می شود که اگر این برداشت صورت گیرد جریان آبی کاملا خشک و هزاران بلکه میلیون ها زیستمند با تنوع گونه ای نابود و حداقل رطوبت لایه خاک از بین می رود و تشدید فرونشست را رقم می زند.
جنگلی که خشکانده شد
این کنشگر زیست محیطی ابراز می کند: جای این سئوال همچنان باقی است که چرا جهت تامین جنگل گَز دست کاشت بیست ساله زرین دشت در مسیر ورودی جاده چاه سبز این شهرستان از سوی مسئولان امر همکاری صورت نمی گیرد و درصدد خشک کردن آن هستند اما به قیمت خشکاندن رودخانه برای نفع شخصی عرصه و آب تعلق می گیرد.
زارع متذکر شد: آیا نمی شود علاقه مندان به کاشت درخت را به سمت پروژه های رها شده قبل هدایت کرد تا مجبور به تخریب بیشتر سرزمین نباشیم؟ چه الزامی است که باید با نام معیشت، خسارت غیرقابل جبران به منابع پایه آب و خاک سرزمین وارد کنیم؟
این عضو شورای تشکل های تالابی کشور تصریح کرد: شاید اگر مسببان این همه تالاب خشک شده، رودخانه خشکانده شده، پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی از دست رفته مجبور به پاسخگویی بودند شاهد تکرار اشتباهات خسارت بار غیر قابل جبران نبودیم.
شُترهایی که فقر مرتعی به بار آوردند
وی ادامه داد: معضل جدی مشهود در منطقه تنگ چرخی زرین دشت، عدم تعادل دام و مرتع بود، پوشش غنی گیاهی پیشین به دلیل جمعیت بالای شتر و سایر دام های سنگین و جمعیت زیاد دام سنگین در این سال ها فقر پوشش مرتعی را در پی داشته است.
لزوم تبدیل تهدید به فرصت
زارع افزود: بیابانی شدن این منطقه پدیده ای است که با تغییرات اقلیمی و تخریب های انسانی و چرای بیش از ظرفیت مرتع ناگزیر اتفاق خواهد افتاد، منطقه ای که به لحاظ ریخت شناسی زمین، غنی و تنوع پوشش گیاهی آن می تواند در آینده نچندان دور با حداقل همکاری متولیان و تعلق خاطر بومیان فرصتی برای ارتقاء زیستگاه و گردشگری پایدار مبتنی بر سازگاری محیطی برای مردم منطقه ،کشور و تضمین کننده سلامت شان باشد.
دبیر تشکل احیا کنندگان تالاب بین المللی کمجان عنوان کرد: نباید این ظرفیت بی نظیر ملی را قربانی نفع شخصی افراد انگشت شماری کنیم که آسیب های آینده آن متوجه طیف وسیعی از جامعه شود.
زارع ابراز امیدواری کرد که با هماهنگی و همکاری بین دستگاهی از جمله منابع طبیعی، امور آب، محیط زیست، امورعشایر، با نظارت عالی ترین مقام سیاسی دولت در شهرستان زرین دشت در راستای بهبود کیفیت سلامت محیطی زندگی مردم به راهکار متناسب با دانش بومی و پیشینه معیشتی مردم پرداخت و از هرگونه بارگذاری جدید بر گُرده آب و خاک شکننده این منطقه به جد پرهیز کرد.
اجازه واگذاری حق آبه زیستی این رودخانه را نمی دهیم
در ادامه فرماندار زرین دشت نیز ضمن اعتراض به واگذاری حقابه زیستی رودخانه کُل به دو نفر از متقاضیان بخش خصوصی در گفت و گو با ایلنا اظهار می کند: برای پیگیری این موضوع با ارسال نامه و مکاتبه مراتب اعتراض خود را به شرکت آب منطقه ای فارس اعلام کرده ایم و به هیچ وجه اجازه واگذاری حق آبه زیستی این رودخانه را نمی دهیم.
رسول بهمنی با اشاره به اینکه حق آبه جاری در بستر رودخانه کُل به صورت زه جاری است، بیان می کند: بخشی از این حقابه متعلق به محیط زیست است که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
فرماندار زرین دشت افزود: در منطقه یاد شده بیش از ۲۰ هزار راس دام سبک عشایر وجود دارد که اگر چنین اقدام غیر کارشناسی صورت بگیرد، عشایرانی که در فصل کوچ در این‌منطقه ساکن می شوند هیچگونه آبی برای شرب دامشان‌نخواهد ماند و در نهایت باید منتظر نابودی عرصه، آب و خاک و سرمایه عشایر بود.
رئیس شورای تامین شهرستان زرین دشت تصریح کرد: بنده با این طرح به شدت مخالفم و در این زمینه با مکاتبه ت اعلام‌کرده ام که تحت هیچ شرایطی اجازه نخواهم داد که چنین اتفاقی در این شهرستان بیفتد.
وی هشدار داد: اندک آبی هم که در بستر رودخانه وجود دارد با این اقدام از بین خواهد رفت و محیط زیست در این خطه از فارس با چالش جدی مواجه خواهد شد.
میزان دبی آب رودخانه خلاف واقع است
بهمنی نتیجه کارشناسی مبنی بر میزان دبی آب این رودخانه که ۲۵۰ لیتر بر ثانیه اعلام شده را خلاف واقع عنوان کرد و گفت: در بالادست این رودخانه سد تنظیمی خسویه و یک بند انحرافی وجود دارد و عملاً هیچگونه آبی از بالادست در بستر رودخانه جاری نیست، آبی هم که در پایین دست و در منطقه معروف به شیخ چرخی است بصورت زه بوده و تقریبا با دبی ۱۹ تا ۲۰ لیتر بر ثانیه خارج می شود.
فرماندار زرین دشت با ذکر این نکته که گزارش خلاف واقع باعث شده تا مسئولین استان را به اشتباه بیندازد، اضافه کرد: بدون‌شک اجرای چنین تصمیم اشتباه باعث خسارت به محیط زیست و از بین رفتن گونه های نادر حیات وحش اطراف رودخانه چه در حوزه خزندگان، پرندگان و جانوران و وحوش نادر، در این منطقه می‌شود.
وجود ۵ هزار راس گاو بومی در بستر رودخانه کُل
بهمنی ادامه داد: بیش از ۲۰۰ خانوار عشایری در فصل کوچ در این منطقه ساکن و دام هایشان از آب این رودخانه استفاده می کنند و حتی دام های سنگین روستاهای تحت پوشش مثل روستای حاجی طاهره که بیش از ۵ هزار راس گاو بومی دارد، در بستر همین رودخانه رها هستند اگر چنین اتفاقی بیفتد هم دام های این منطقه تلف می شوند و هم زمینه دست اندازی و تصرفات اراضی ملی توسط افراد سودجو فراهم‌می شود.
نظرات