تالاب مهارلو خشک شود چه بر سَر شیراز می‌آید؟

به گزارش اول فارس ، تور علمی تالاب مهارلو با حضور اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاهها وو جمعی از خبرنگاران و عکاسان خبری استان فارس در روز پنجشنبه ۴ بهمن ماه سال ۱۴۰۳ با پشتیبانی تدارکاتی اداره کل محیط زیست استان فارس برگزار گردید.

در این تور، شرکت کنندگان از نزدیک با وضعیت اکولوژیکی تالاب و چالش های پیش روی آن آشنا شدند.

دکتر محمد جواد عابدینی، دکترای مدیریت منابع آب و هیدرولوژی در راستای ارتقای فرهنگ زیست محیطی، افزایش آگاهی‌های عمومی و نهادینه کردن مطالبات مردمی در این راستا به دغدغه‌ها و سئوالات اصحاب رسانه و خبرنگاران پاسخ گفت و در این زمینه اظهار داشت:

کارکرد تالاب در یک منطقه چیست؟

تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی، نقش‌های متعددی در حفظ تعادل محیط زیست و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها ایفا می‌کنند. کارکردهای تالاب‌ها در یک منطقه را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی کرد:

تنظیم آب و کنترل سیلاب

تالاب‌ها مانند اسفنج عمل می‌کنند و آب اضافی ناشی از بارش‌های شدید یا سیلاب‌ها را جذب می‌کنند. این کار باعث کاهش خطر سیل‌های ویرانگر در مناطق پایین‌دست می‌شود. همچنین، تالاب‌ها آب را به آرامی به سفره‌های زیرزمینی تزریق می‌کنند، که به حفظ منابع آب زیرزمینی کمک می‌کند.

تصفیه آب و کاهش آلودگی

تالاب‌ها به عنوان فیلترهای طبیعی عمل می‌کنند و آلاینده‌های موجود در آب مانند نیترات‌ها، فسفات‌ها و فلزات سنگین را جذب و تجزیه می‌کنند. این فرآیند به بهبود کیفیت آب و کاهش آلودگی کمک می‌کند.

حفظ تنوع زیستی

تالاب‌ها زیستگاه مناسبی برای گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری هستند. بسیاری از پرندگان مهاجر، ماهی‌ها، دوزیستان و پستانداران به تالاب‌ها وابسته‌اند. این اکوسیستم‌ها همچنین به حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری کمک می‌کنند.

تأمین منابع اقتصادی

تالاب‌ها منبع درآمدی برای جوامع محلی از طریق فعالیت‌هایی مانند ماهیگیری، آبزی‌پروری، کشاورزی و گردشگری هستند. همچنین، تالاب‌ها مواد اولیه مانند نی، چوب و گیاهان دارویی را فراهم می‌کنند.

کنترل فرسایش و تثبیت خطوط ساحلی

تالاب‌ها با جذب انرژی امواج و جریان‌های آبی، از فرسایش خاک و خطوط ساحلی جلوگیری می‌کنند. این کار به ویژه در مناطق ساحلی و رودخانه‌ها اهمیت دارد.

تعدیل آب و هوای محلی

تالاب‌ها با تبخیر آب، رطوبت هوا را افزایش داده و به تعدیل دمای محلی کمک می‌کنند. این ویژگی به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک بسیار مفید است.

ارزش‌های فرهنگی و تفریحی

تالاب‌ها به عنوان مکان‌های تفریحی و گردشگری، جاذبه‌های طبیعی زیبایی را ارائه می‌دهند. همچنین، این مناطق اغلب با فرهنگ و سنت‌های محلی گره خورده‌اند و به عنوان بخشی از میراث فرهنگی شناخته می‌شوند.

جذب کربن و کاهش تغییرات اقلیمی

تالاب‌ها به عنوان “کربن آبی” شناخته می‌شوند و قادر به جذب و ذخیره مقادیر زیادی کربن هستند. این کار به کاهش گازهای گلخانه‌ای و مقابله با تغییرات اقلیمی کمک می‌کند.

حمایت از کشاورزی

تالاب‌ها با تأمین آب و عناصر غذایی، به بهبود تولیدات کشاورزی کمک می‌کنند. بسیاری از محصولات کشاورزی مانند برنج به وجود تالاب‌ها وابسته‌اند.

حفاظت در برابر طوفان‌ها

تالاب‌ها به عنوان مانعی طبیعی در برابر چطوفان‌ها و سونامی‌ها عمل می‌کنند و از جوامع ساحلی در برابر خسارات ناشی از این پدیده‌ها محافظت می‌کنند.

تالاب‌ها نه تنها برای محیط زیست، بلکه برای اقتصاد و جامعه نیز حیاتی هستند. حفظ و احیای این اکوسیستم‌ها به دلیل کارکردهای متنوع و ضروری‌شان، از اهمیت بالایی برخوردار است. و همچنین تخریب تالاب‌ها می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای تنوع زیستی، منابع آب و کیفیت زندگی انسان‌ها داشته باشد.

در مورد تالاب مهارلو در شهرستان شیراز، استان فارس ایران چه می دانید؟

دریاچه مهارلو یکی از جاذبه‌های طبیعی و تماشایی استان فارس است که در حدود ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر شیراز قرار دارد. این دریاچه به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردش، از جمله رنگ صورتی آب در فصل‌های خاص، به یکی از مقاصد گردشگری مهم تبدیل شده است. در ادامه به برخی از جنبه‌های مهم این دریاچه اشاره می‌کنیم:

موقعیت جغرافیایی و مشخصات کلی

دریاچه مهارلو در ارتفاع ۱,۴۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد و مساحت آن حدود ۶۰۰ کیلومتر مربع است. این دریاچه به دلیل شوری بالای آب، به عنوان یکی از منابع بزرگ نمک ایران شناخته می‌شود. بیشترین طول دریاچه ۲۸ کیلومتر و بیشترین عرض آن ۱۵ کیلومتر است و عمق آن در عمیق‌ترین نقطه به ۳ متر می‌رسد.

منابع تأمین آب

آب دریاچه مهارلو از طریق بارش‌های جوی و رودخانه‌های فصلی مانند رودخانه خشک شیراز، رودخانه سلطان‌آباد و رودخانه سروستان تأمین می‌شود. این رودخانه‌ها سیلاب‌های منطقه را جمع‌آوری کرده و به دریاچه می‌ریزند. همچنین، چندین چشمه در اطراف دریاچه وجود دارد که به آن می‌ریزند.

ویژگی‌های منحصر به فرد

رنگ صورتی آب:

در فصل‌های گرم سال، به دلیل تبخیر زیاد و افزایش غلظت نمک، نوعی جلبک به نام دونالیلا سالینا در آب رشد می‌کند. این جلبک ماده‌ای به نام بتاکاروتن تولید می‌کند که باعث تغییر رنگ آب به صورتی یا قرمز می‌شود. این پدیده یکی از جذابیت‌های اصلی دریاچه است.

شوری بالا:

آب دریاچه بسیار شور است و از نوع کلرید سدیم، منیزیم و سولفات سدیم است. این شوری باعث شده است که هیچ گونه ماهی در دریاچه زندگی نکند، اما برخی از موجودات شورپسند مانند آرتمیا (نوعی سخت‌پوست) در آن یافت می‌شوند.

حیات وحش و تنوع زیستی

دریاچه مهارلو زیستگاه مهمی برای پرندگان مهاجر، به ویژه فلامینگوها است. این پرندگان از آرتمیا و جلبک‌های موجود در دریاچه تغذیه می‌کنند. علاوه بر فلامینگوها، پرندگانی مانند آنقوت، تنجه، کاکایی، حواصیل و اردک نیز در این منطقه دیده می‌شوند. همچنین، در اطراف دریاچه گونه‌هایی از خزندگان و پستانداران مانند شغال، گربه وحشی و روباه زندگی می‌کنند.

چالش‌های محیط زیستی

در سال‌های اخیر، دریاچه مهارلو با مشکلاتی مانند خشکسالی، کاهش سطح آب و آلودگی مواجه شده است. ساخت سدهای بالادست و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی باعث کاهش آب ورودی به دریاچه شده است. این موضوع نه تنها بر اکوسیستم دریاچه تأثیر گذاشته، بلکه خطر طوفان‌های نمک و ریزگردها را نیز افزایش داده است.

اهمیت اقتصادی و صنعتی

دریاچه مهارلو یکی از مهم‌ترین منابع تأمین نمک خوراکی و صنعتی در استان فارس است. نمک استخراج شده از این دریاچه در صنایع مختلفی مانند پتروشیمی استفاده می‌شود. همچنین، جلبک دونالیلا سالینا که در دریاچه رشد می‌کند، در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی کاربرد دارد.

جاذبه‌های گردشگری

دریاچه مهارلو به دلیل رنگ صورتی آب و مناظر زیبایش، یکی از مقاصد محبوب گردشگران داخلی و خارجی است. بهترین زمان برای بازدید از این دریاچه، فصل‌های پاییز تا بهار است که آب دریاچه پرتر و هوا خنک‌تر است. همچنین، در فصل تابستان می‌توان تغییر رنگ آب به صورتی را مشاهده کرد.

روستای مهارلو

در نزدیکی دریاچه، روستای مهارلو قرار دارد که نام خود را از دریاچه گرفته است. این روستا دارای جاذبه‌های تاریخی مانند کاروانسرای شاه‌عباسی و چشمه‌های آب گوگردی است که برای گردشگران جذابیت خاصی دارد.

دریاچه مهارلو نه تنها یک جاذبه طبیعی زیبا، بلکه یک اکوسیستم مهم با ارزش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی است. حفظ و احیای این دریاچه به دلیل چالش‌های پیش‌روی آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. بازدید از این دریاچه فرصتی است برای لذت بردن از زیبایی‌های طبیعت و آشنایی با تنوع زیستی منحصر به فرد آن.

اجرای سد تنگ سرخ در بالادست تالاب مهارلو چه تاثیری بر روی اکوسیستم این تالاب خواهد گذاشت؟

اجرای سد تنگ سرخ در بالادست دریاچه مهارلو میتواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر اکوسیستم این دریاچه داشته باشد. بر اساس مطالعات و گزارشهای ارائه شده، این تأثیرات شامل موارد زیر است:

خشک شدن دائمی دریاچه مهارلو

ساخت سد تنگ سرخ میتواند باعث کاهش شدید ورودی آب به دریاچه مهارلو شود. این کاهش آب ممکن است به خشک شدن دائمی دریاچه منجر شود، که پیامدهای جبران ناپذیری برای اکوسیستم منطقه خواهد داشت. خشک شدن دریاچه مهارلو نه تنها باعث از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی میشود، بلکه میتواند منجر به تبدیل پهنه آبی به کانون تولید ریزگرد و تشدید آلودگی هوا شود.

تغییرات هیدرولوژیکی و اکولوژیکی

سد تنگ سرخ با تغییر مسیر طبیعی آب و کاهش جریان آب به دریاچه مهارلو، تعادل هیدرولوژیکی منطقه را بر هم میزند. این تغییرات میتواند بر چرخه حیات گونه های گیاهی و جانوری وابسته به دریاچه تأثیر منفی بگذارد و تنوع زیستی منطقه را کاهش دهد.

تشدید آلودگی هوا و تولید ریزگرد

خشک شدن دریاچه مهارلو میتواند باعث تبدیل آن به منبع تولید ریزگرد شود. این ریزگردها نه تنها کیفیت هوا را کاهش میدهند، بلکه میتوانند باعث افزایش بیماریهای تنفسی در ساکنان منطقه شوند.

تأثیرات اجتماعی و اقتصادی

نابودی دریاچه مهارلو علاوه بر تأثیرات زیست محیطی، میتواند تأثیرات اجتماعی و اقتصادی نیز داشته باشد. کاهش درآمدهای ناشی از گردشگری، افزایش هزینه های زندگی به دلیل آلودگی هوا و کاهش کیفیت زندگی از جمله این تأثیرات هستند.

تغییرات در کیفیت آب

سدها معمولاً باعث تغییر در کیفیت آب میشوند، از جمله کاهش اکسیژن و تغییر دمای آب. این تغییرات میتواند بر اکوسیستم های پایین دست تأثیر بگذارد و باعث کاهش تنوع زیستی و اختلال در چرخه های طبیعی شود.

تأثیرات بر جوامع محلی

جوامع محلی که وابسته به منابع طبیعی دریاچه مهارلو هستند، ممکن است با کاهش منابع آب و از بین رفتن زمینهای کشاورزی و مراتع مواجه شوند. این موضوع میتواند منجر به مهاجرت و تغییرات اجتماعی در منطقه شود.

تأثیرات بلندمدت بر توسعه منطقه

خشک شدن دریاچه مهارلو میتواند توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه را با خطر مواجه کند. این موضوع نه تنها بر صنعت گردشگری تأثیر میگذارد، بلکه میتواند باعث کاهش جذابیت منطقه برای سرمایه گذاری و توسعه پایدار شود.

اجرای سد تنگ سرخ در بالادست دریاچه مهارلو میتواند تأثیرات مخربی بر اکوسیستم این دریاچه داشته باشد، از جمله خشک شدن دائمی، تغییرات هیدرولوژیکی، تشدید آلودگی هوا و تأثیرات منفی بر جوامع محلی. برای جلوگیری از این پیامدها، لازم است تصمیم گیران با در نظر گرفتن مطالعات علمی و هشدارهای کارشناسان، اقدامات لازم را برای حفظ این اکوسیستم ارزشمند انجام دهند.