برای پرورش خلاقیت در کودکان لازم است ابتدا موانع خلاقیت را شناخته و آنها را رفع کنیم و سپس راهکارهای تربیتی برای رشد خلاقیت را به‌کار گیریم.
پرورش خلاقیت در کودکان موجب می‌شود که درآینده بتوانند با مهارت تفکر خلاق خود گره‌های زندگی خود را به سادگی گشوده و با تصمیم‌گیری بهتر و توانایی حل مسایل خلاقانه از بن بست زندگی خارج شوند. کودکان خلاق به بزرگسالان خلاقی تبدیل خواهند شد که می‌توانند جامعه را به سوی پیشرفت سریعتر سوق دهند به شرطی که موانع موجود خلاقیت آنان را کور نکند. اگر علاقمندید که کودکان خلاقی داشته باشید می‌توانید از راه‌های ساده‌ای که در ادامه می‌آید، استفاده کنید.
۲۰ توصیه برای پرورش خلاقیت در کودکان
محیط خانه یکی از عوامل مهم در پرورش خلاقیت در کودکان محسوب می‌گردد. اگر والدین به کودکانشان احترام بگذارند، نسبت به توانایی فرزندشان اعتماد داشته باشند، به کودکان شان اجازه کشف کردن و تصمیم گیری بدهند، ارزش های خانواده همیشه بر مبنای صداقت، شایستگی، منطق و موفقیت باشد، به پرورش و رشد خلاق کودکان خود کمک کرده‌اند. همچنین:
۱- اجازه بدهید کودک خودش باشد حتی اگر رفتارهای عجیب از او سر بزند و سعی کنید در حضور جمع کودک خود را خلاق معرفی نکنید؛ در غیر این صورت اطرافیان انتظارات بیش از حدی از کودک شما خواهند داشت.
۲- اشتباه کردن خوب است. کودکانی که از شکست خوردن می‌ترسند کمتر خلاقیت از خود نشان می‌دهند. اگر کودک شما از اشتباه کردن می‌ترسد، به او بگویید: “باز هم سعی کن انجامش دهی.”
۳- از بهم ریختگی نترسید. هنگامی که کودکان و حتی بزرگسالان در حالت خلاقیت خود بسر می‌برند، همه چیز به سرعت بهم می‌ریزد. احتمالا باید آن بهم ریختگی را هم خودتان جمع کنید ولی خلاقیت کودک شما بر آن ارجحیت دارد.
۴- کارهای خلاق کودکان را تشویق کنید و آنها را در معرض نمایش قرار داده و از ارزیابی بیش از حد آنان خودداری کنید. در هنگام تشویق کودک، هوشیار باشید. مشکلاتی به همراه تشویق وجود دارد که می‌تواند کودک را از جستجو برای انگیزه های درونی خود بازدارد. اگر می خواهید کودک خود را تشویق کنید، سعی کنید با جمله‌ای هدفمند مانند؛ “می بینم کفشت را خودت پوشیدی!” یا “واقعا برای حل این مسئله ریاضی زیاد زحمت کشیدی و سخت کار کردی!” همراه باشد.
۵- ذهن خود را باز نگه دارید. به کودک خود گزینه‌هایی را ارائه دهید که برای تفکر مستقل وی مناسب باشد. اگر کودک شما علاقمند به کمک در کارهای آشپزخانه است، آنجا را به یک آزمایشگاه علمی برای وی تبدیل کنید و مواد و وسایل لازم را برایش مهیا سازید.
۶- برای پرورش خلاقیت در کودکان مدل خلاقیت برای فرزند خود شوید. به عنوان بزرگسال، خود به انجام کارهای خلاق بپردازد و اجازه دهید کودکان شما شاهد کارهای خلاقتان باشند. در چه کاری می‌توانید از خلاقیت خود بهره و لذت ببرید؟ آشپزی، آواز خوانی، باغبانی، نقاشی، رقص؟ کودکانی که والدین خود را در حال خلاقیت ببینند بیشتر به سوی این فعالیت‌ها جذب می‌شوند.
۷- گامی به عقب بردارید. اگر کودک احساس کند که همواره تحت نظارت است، ممکن است که کمتر ریسک کند که این موضوع باعث کاهش خلاقیت وی گردد. اگر مشوق استقلال کودک خود باشید، خواهید دید که قوه تخیل وی هم شکوفا می شود. هنگامی که فرزند خود را در حال آرام بازی کردن، نقاشی یا نوشتن دیدید، از اظهار نظری مانند؛ «چه میکشی؟!» خودداری کنید. چنین جملاتی او را از حالت خلاقیت خارج می‌سازد، در عوض برای خود یک فنجان قهوه درست کنید و از لحظاتتان لذت ببرید.
۸- برای پرورش خلاقیت در کودکان وقت بگذارید. این موضوع می‌تواند نیم ساعت نقاشی پس از شام خوردن و کتاب خواندن قبل از رفتن به رختخواب باشد یا این که یک ساعت در آخر هفته خود را به او اختصاص دهید.
۹- بازگشت به مبانی. اسباب بازی‌هایی که سروصدا تولید می‌کنند، بسیار سرگرم کننده هستند و به طور قطع جای خود را دارند ولی به تفکر خلاق کودک شما کمکی نمی‌کنند. اسباب بازی‌هایی مانند میله‌های سبک، لوله‌های پلاستیکی، بلوک‌های سبک با اشکال متفاوت، عروسک، لوازم اداری، شن و ماسه و آب این کار را انجام می‌دهد.
۱۰- کاهش نشستن در جلو صفحه نمایش (تلویزیون، مانیتور،…). برای برخی از خانواده‌ها این مشکل به سختی حل می‌شود. ما می‌توانیم تلاش کنیم که زمان کمتری به تماشای فیلم و کارتون یا بازی‌های کامپیوتری پرداخته و به جای آن نقاشی، شهرسازی با بلوک و خمیربازی یا هر کار خلاقانه دیگر کنیم. همچنین به جای بازی های کامپیوتری می توانید او را تشویق کنید که انواع بازی فکری برای کودکان یا بازی گروهی برای کودکان را امتحان کند.
۱۱- توجه و اشاره به نکات کوچک زندگی. این نکات ریز می‌تواند یک قورباغه در پارک، شکل خطوط روی درختان یا ابری زیبا باشد. این موضوع باعث شگفتی و توجه کودک برای قدرشناسی چیزهای کوچک در زندگی می‌شود و موجب رشد خلاقیت در کودکان می‌گردد.
۱۲- از هیچ قادر به خلق چیزی نیستند. آنها برای ترسیم کردن یا خلق چیزی نیاز به تجربه دارند. امکانات و وسایلی در اختیار آنها قرار دهید تا به کمک آنها خلاقیت های خود را ابراز نمایند (به عنوان مثال وسایل موسیقی، نقاشی و طراحی و ….).
۱۳- از تاکید بر تصورات قالبی در خصوص جنسیت کودکان شدیدا خودداری نمایید (به عنوان مثال دختر ماشین بازی نمی‌کند، بازی ورزشی برای کودکان دختر و پسر با هم متفاوت است، پسر عروسک بازی نمی‌کند یا پسر گریه نمی‌کند).
۱۴- اگر مشکلات یا گرفتاری‌های در خانواده وجود دارد از آن مشکلات به شیوه مثبتی استفاده کنید و با تشویق به کودک خود اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر بدهید.
۱۵- توجه داشته باشید که استعداد فقط سهم کوچکی از خلاقیت در کودکان است و تمرین و نظم بخشیدن به آن از اهمیت بیشتری برخوردار است.
۱۶– به شیوه‌های آموزشی در خانواده خود توجه داشته باشید.
۱۷– برای کارهای خلاق دیگران ارزش قائل شوید.
۱۸– امکان شرکت در فعالیت‌ها و کلاس‌های ویژه را برای آنان فراهم نمایید.
۱۹– با کودک خود شوخ طبع و مهربان باشید.
۲۰- به کودک خود عشق بورزید.
عوامل بازدارنده خلاقیت در کودکان
والدین
والدین اغلب انتظارات خاصی از کودکانشان دارند و کودکان خلاق ممکن است با این انتظارات هماهنگ نباشد. کودکان خلاق اغلب اقتدار، محدودیت‌ها، منطق و انتظارات والدین را زیر سوال می‌برند و به صورت متفاوتی رفتار می‌کنند. والدین ممکن است این رفتارهای خلاق را نوعی بی‌ادبی قلمداد کنند یا رفتارهای کودک شان را خیلی عجیب و غریب، نابالغ، غیر عادی یا شیطانی بداند. بنابراین لازم است والدین اطلاعات کافی و لازم درخصوص ماهیت خلاقیت و فرایند آن داشته باشند.
مدرسه
معلم ممکن است ارزش کودک خلاق را درک نکند. اغلب کودکان خلاق باید در موقعیت مدرسه بر اساس همنوایی کامل عمل کنند. کودک یاد می‌گیرد شب سیاه است و اگر در نقاشی‌اش از رنگ دیگری غیر از آن استفاده کند مورد تمسخر قرار می‌گیرد.
نقش‌های جنسیتی
در هر جامعه‌ای نقش‌های جنسیتی خاصی وجود دارد، در اغلب مواقع این نقش‌ها علاوه بر محاسنش محدودیت‌هایی برای رشد خلاقیت در کودکان فراهم می‌کند. وقتی ما انتظار داریم کودک پسرمان فعال، مستقل و قوی باشد و برعکس دخترمان منفعل، وابسته و از خود گذشته و فداکار باشد با این شیوه به کودکانمان آسیب می‌رسانیم. اگر نقش‌های جنسی به این صورت برای کودک دیکته شود، پسرها از رسیدن به فعالیت‌های آرام خودداری می‌کنند و دخترها از دستیابی به فعالیت‌ها و تجربیات فعال و زنده دوری می‌کنند. در حالی که هر دو نوع تجربه برای فرایند خلاقیت ضروری است. اغلب افراد خلاق صفات شخصیتی زنانه (مانند حساسیت) و مردانه (مانند استقلال) را با هم دارند.
جامعه، سنت و فرهنگ
جامعه، سنت و فرهنگ مفاهیم متفاوتی هستند که هر یک، رفتارها، ارزش‌ها و نگرش‌های خاصی را دیکته می‌کنند. ممکن است کودکان خلاق با یک دستور کار متفاوت عمل کنند. مشکل زمانی بروز می‌کند که بزرگسال همه پاسخ‌ها را دارد و از کودک انتظار دارد که در قالب چارچوب‌ها رفتار کند. بدیهی است که احترام به انتظارات جامعه، سنت‌ها و فرهنگ از اهمیت بسیاری برخوردار است به شرط آنکه قید و بندهای دست و پا گیر برای افراد به وجود نیاورد.
قوانین
خلاقیت فعالیتی سازمان نیافته است و گاهی لازم است که در حین بازی با ایده‌ها، «قوانین» را زیر پا بگذاریم. لیکن خلاقیت زمانی بهتر شکوفا می‌شود که حدود و هدفی موجود باشد. احترام گذاشتن به دیگران و ملاحظه کاری بخش مهمی از محیط خلاقانه را تشکیل می‌دهد. بنابراین ما باید این قدرت تشخیص را داشته باشیم که کدام قوانین باید تعلیق و کدام قوانین به بهبود خلاقیت کمک می‌کند.
محمود
تاریخ : ۱ - شهریور - ۱۴۰۲
مطالب مفید و ارزشمند بودن .
متأسفانه دیر متوجه شدم .