۶ عامل سفت شدن فرمان هیدرولیک خودرو و راهکارهای نرم کردن فرمان

سیستم‌های فرمان خودرو به ۲ دسته فرمان‌های دستی و غیردستی تقسیم می‌شوند. در فرمان‌های دستی برای چرخاندن چرخ‌ها و جهت دادن به آن‌ها، فشار نیروی راننده نیاز است. به عبارت دیگر در این سیستم، چرخ‌ها اغلب با نیروی وارده به آن‌ها از سمت راننده هدایت می‌شوند. البته رانندگی با سیستم فرمان دستی در مسافت‌های طولانی برای راننده سخت خواهد بود.
نوع دوم فرمان‌ها هم غیردستی است که شامل فرمان‌های برقی، هیدرولیک و الکتروهیدرولیک می‌شود. هدایت این نوع فرمان‌ها توسط راننده به طبع، راحت‌تر خواهد بود. برای چرخش راحت‌تر فرمان در این مدل‌ها، یک‌سری قطعات مضاعف مثل روغن و موارد دیگر را در ساختار آن به‌کار می‌برند. علاوه بر این، در این شرایط فرمان‌پذیری چرخ‌ها هم بیشتر خواهد شد.

فرمان هیدرولیک
سیستم فرمان هیدرولیک، یکی از انواع فرمان خودرو به حساب می‌آید و جزو اجزای محبوب خودرو هم در نظر گرفته می‌شود. این سیستم، هدایت و تغییر مسیر را برای راننده خیلی راحت‌تر می‌کند. در این سیستم اجزایی مثل پمپ هیدرولیک، پیستون، لوله‌های رابط، سیلندر، تسمه، فولی، شیرهای کنترل، مخزن روغن و سایر موارد، به سیستم مکانیکی اضافه شده‌اند. سیستم هیدرولیک برای عملکرد خودش از موتور کمک می‌گیرد و به همین خاطر هم مصرف انرژی‌اش بیشتر می‌شود و بازدهی خودرو کاهش پیدا می‌کند.

در فرمان هیدرولیک، روغن با فشار بالا توسط یک پمپ هیدرولیک به جعبه فرمان تزریق می‌شود. به همین دلیل فرمان‌های دارای سیستم هیدرولیک، خیلی نرم هستند و حتی با یک دست هم می‌چرخند. البته این سیستم معایبی نیز دارد. برای مثال استفاده از موتور وقتی فرمان هیچ حرکتی ندارد، باعث شده که محققان به فکر ساخت سیستمی بهتر باشند.

Oil Tank: مخزن نفت
Oil Pump: پمپ روغن
Solinod Valve: شیر سولینود
Controller: کنترل کننده
Engine: موتور
Speed Pulse Generator: مولد پالس سرعت
Rack and Pinion Power Cylinder: سیلندر قدرت رک و پینتون
سیستم فرمان الکتروهیدرولیک خودرو
سیستم الکتروهیدرولیکی هم جزو انواع فرمان خودرو محسوب می‌شود. این فرمان درواقع نسخه پیشرفته‌تر از فرمان هیدرولیک است. در این سیستم سعی شده است که با به‌کارگیری یک موتور برقی، اتصالات تسمه‌ای بین موتور و پمپ قطع و نیروی موردنیاز پمپ، صرفا از طریق موتور برقی تامین شود.

از مزایای این فرمان نسبت به فرمان هیدرولیکی این است که در این نوع فرمان، بار اضافه از روی موتور کاملا برداشته شده است. در مدل‌های بهینه، برخلاف فرمان هیدرولیکی که همواره فعال بود، درصورت نیاز فعال می‌شود و همین هم باعث کاهش سروصدای فرمان خواهد شد. از معایب آن هم می‌توان به داشتن فضای زیاد سیستم فرمان اشاره کرد.

Steering torque and angle sensor: سنسور گشتاور و زاویه فرمان
Oil tank: مخزن روغن
Accumulator: آکومولاتور
Pump: پمپ
Motor:موتور
Ecu: برد الکتریکی مرکزی
Pressure sensor: سنسور فشار
Solenoid valve: شیر برقی

سفت شدن فرمان خودرو قطعاً یکی از تجربه‌های ناخوشایند اما رایج رانندگی است که گاهی حتی حادثه‌آفرین هم هست. معمولاً در سرعت‌های پایین، فشار زیادی به فرمان وارد می‌شود و از آنجا که اغلب رانندگان در سرعت‌های پایین تغییر جهت می‌دهند، سفت شدن فرمان خودرو در این حالت ملموس‌تر است.

اگر شما هم با این مشکل روبه‌رو هستید، هیچ نگران نباشید.

در این مطلب اول فارس قصد داریم دلایل سفت شدن فرمان هیدرولیک خودرو و راهکارهای رفع آن را بررسی کنیم.

چه عواملی باعث سفت شدن فرمان هیدرولیک خودرو می‌شوند؟

۱. کم یا کهنه بودن روغن هیدرولیک
روغن هیدرولیک خودرو، نیروی هیدرولیکی را از پمپ هیدرولیک فرمان به دنده منتقل می‌کند و چرخاندن فرمان و به‌دنبال آن چرخش چرخ‌ها را آسان می‌کند. اگر مایع هیدرولیک خودرو کم باشد یا به‌موقع تعویض نشود، نیروی هیدرولیکی کم و اصطکاک فرمان زیاد می‌شود که نتیجه آن‌ها، سفت شدن فرمان خودرو است.

حتما به‌موقع روغن هیدرولیک را تعویض کنید چراکه اگر غلظت روغن افزایش یابد، عملکرد پمپ هیدرولیک مختل و فرمان سفت می‌شود. همچنین، اگر به‌تازگی روغن ریخته‌اید اما متوجه شدید سطح روغن به‌طور غیرعادی کم شده است، در لوله‌های انتقال‌دهنده روغن دنبال نشتی بگردید.

۲. خرابی یا وجود مشکلی در جعبه فرمان
یکی دیگر از علت‌های رایج سفت شدن فرمان، خرابی یا وجود مشکلی در جعبه فرمان است. اگر پس از تعویض روغن هیدرولیک، فرمان همچنان سفت باشد یا اگر در حین رانندگی احساس کردید فرمان گاهی سفت و گاهی روان است، احتمالاً مشکل از جعبه فرمان است و بهتر است آن را بررسی کنید.

جعبه فرمان حرکت چرخشی فرمان را به حرکت خطی تبدیل می‌کند و درنهایت سبب چرخش تایرها می‌شود. هر اختلالی در عملکرد جعبه فرمان سبب افزایش مقاومت، سفت شدن فرمان و چرخش دشوار تایرها می‌شود. به همین دلیل لازم است که جعبه فرمان از نظر وجود فرسودگی یا خرابی، بررسی شود.

یکی از نشانه‌های فرسودگی جعبه فرمان این است که پس از مدتی رانندگی، احساس می‌کنید فرمان سفت‌تر می‌شود. توجه کنید که اگر خیلی سریع برای رفع این مشکل اقدام نکنید، خرابی قطعات بیشتر خواهد شد.
۳. خرابی پمپ فرمان
اگر وقتی با سرعت کم رانندگی می‌کنید، احساس می‌کنید فرمان سفت می‌شود، احتمالاً پمپ هیدرولیک فرمان دچار مشکل شده است. این مشکل می‌تواند به‌دلیل شل شدن اتصالات پمپ رخ دهد. شل بودن اتصالات، سبب کاهش فشار هیدرولیکی و نهایتاً سفت شدن فرمان موقع چرخش خواهد شد.

پمپ هیدرولیک، نیروی لازم برای چرخش تایرها را تولید می‌کند. اگر پمپ به هر دلیلی دچار مشکل شود، این نیرو کم یا کلاً حذف می‌شود. در این شرایط چرخاندن فرمان به‌خصوص در سرعت‌های کم دشوار خواهد شد.
۴. خرابی تسمه سرپانتین (تسمه پروانه)

هر موقع که خودرو روشن است، تسمه پروانه هم مدام در حال کار است؛ پس بدیهی است که احتمال شل‌شدن یا خرابی آن زیاد است. با خرابی یا پاره شدن تسمه پروانه، چرخش تایرها سخت خواهد شد و همین مسئله، به سفت شدن فرمان منجر می‌شود.

تسمه پروانه به حرکت قطعات مختلف موتور ازجمله پمپ فرمان، کمک می‌کند. از این رو، اگر تسمه پروانه پاره شود، پمپ هیدرولیک فرمان کار نمی‌کند و فرمان دستی می‌شود. در این حالت تغییر مسیر و چرخش تایرها به نیروی بیشتری نیاز دارد و به همین دلیل، رانندگی دشوار خواهد شد.

۵. خرابی تسمه V
شل شدن یا خرابی تسمه V هم یکی دیگر از دلایلی است که باعث سفت شدن فرمان می‌شود. هر مشکلی در این تسمه، انتقال نیرو از موتور به پمپ را با اختلال مواجه می‌کند.

اگر تسمه V شل یا خراب شود، می‌لغزد یا کشیدگی لازم را نخواهد داشت. درنتیجه، چرخاندن فرمان دشوار می‌شود و راننده برای تغییر جهت و چرخش تایرها باید نیروی بیشتری اعمال کند.

۶. خرابی سیبک فرمان
خرابی یا فرسودگی سیبک فرمان سبب می‌شود که این قطعه حرکت نرم و روانی نداشته باشد. در این حالت، اصطکاک بین سیبک و سایر قطعات سیستم تعلیق خودرو افزایش می‌یابد؛ درنتیجه هنگام رانندگی با سرعت کم، تغییر جهت و چرخش تایرها سخت‌تر خواهد شد. در بدترین حالت، حرکت آزادانه تایرها محدود می‌شود و راننده مجبور می‌شود برای تغییر مسیر، نیروی بیشتری اعمال کند. به همین دلیل، باید سیبک را بررسی و پس از پیدا کردن مشکل، فوراً برای رفع آن اقدام کنید تا آسیب‌های بیشتری به بار نیاید.

راهکارهای نرم کردن فرمان

اگر فرمان خودرویتان سفت شده است، اولین کار این است که روغن را عوض کنید. سپس باید جعبه فرمان و پمپ را بررسی و در صورت لزوم تعمیر کنید. درنهایت، تسمه را بررسی و در صورت نیاز آن را محکم کنید.

۱. تعویض روغن پمپ یا پُر کردن مخزن آن
روغن هیدرولیک خودرو ممکن است به‌مرور کثیف و آلوده شود به همین خاطر، باید روغن قدیمی را با روغن جدید جایگزین کنید.

مخزن روغن، نزدیک موتور و سمت جایگاه سرنشین است. قبل از اینکه درپوش مخزن را بردارید، اطراف آن را بررسی کنید تا زباله‌ای داخل مخزن نیفتد. سپس روغن داخل مخزن را تخلیه و مخزن را با روغن جدید پُر کنید. برای اینکه هوای داخل مخزن تخلیه شود، کافی است خودرو را روشن کنید و فرمان را چندین‌بار از یک سمت به سمت دیگر بچرخانید. سپس ارتفاع روغن در مخزن را بررسی و در صورت لزوم دوباره در مخزن روغن بریزید.

۲. تعمیر یا تعویض تسمه پروانه
اگر تسمه پروانه ترک خورده، فرسوده یا شُل شده باشد، احتمالاً لازم است آن را تعویض کنید تا مشکل سفت شدن فرمان رفع شود.

برای تعویض تسمه پروانه:

زیر کاپوت بروید و با یک آچار، تسمه را از حالت کشش خارج کنید تا راحت‌تر بتوانید آن را بیرون بیاورید.
تسمه قدیمی را از قرقره‌ها جدا کنید.
تسمه جدید را روی قرقره‌ها قرار دهید. حتما نوع و اندازه تسمه جدید را درست انتخاب کنید.
با استفاده از یک تسمه‌کِش، آن را در حالت کشیده قرار دهید.
مطمئن شوید که تسمه درست روی قرقره‌ها قرار گرفته است. همچنین لازم است که تراز بودن تسمه را بررسی کنید تا در هنگام رانندگی مشکلی پیش نیاید. اگر سفت شدن فرمان ناشی از خرابی تسمه باشد، پس از تعویض، فرمان باید نرم شده باشد.
۳. تعمیر جعبه فرمان
اگر متوجه شدید که جعبه فرمان خراب یا فرسوده شده است، باید خیلی فوری برای تعمیر آن اقدام کنید. توجه کنید که تعمیر جعبه فرمان کار پیچیده‌ای است و به دقت زیادی نیاز دارد. در ادامه به شما خواهیم گفت چگونه باید این کار را انجام دهید.

ابتدا باید مشکل جعبه فرمان را پیدا کنید. نشتی، فرسودگی قطعات، آسیب‌دیدگی اتصالات و اشکال در دنده ازجمله مشکلاتی هستند که در جعبه فرمان رخ می‌دهد؛ بنابراین باید جعبه فرمان و تمام قطعات آن را به‌طور کامل بررسی کنید تا بتوانید مشکل را پیدا کنید.

باتری خودرو را جدا کنید.
جعبه فرمان را پیدا کنید.
اهرم تای راد (tie rod)، میل فرمان و سایر قسمت‌ها را جدا کنید.
پیچ‌های جعبه فرمان را باز و سپس به‌دقت آن را خارج کنید.
قطعات جعبه فرمان را کامل باز کنید تا بتوانید قطعه معیوب را شناسایی کنید.
قطعه یا قطعات خراب را تعمیر یا در صورت لزوم، تعویض کنید.
پس از اتمام کار، قطعات را با دقت سر جای خود قرار دهید و مطمئن شوید همه قطعات تراز هستند.
جعبه فرمان را از نظر وجود نشتی بررسی کنید.
حرکت روان دنده را تست کنید.
درنهایت، سایر قطعات را وصل و پیچ‌ها را محکم کنید.
اگر فکر می‌کنید برای تشخیص و رفع مشکل جعبه فرمان به‌اندازه کافی مهارت ندارید، بهتر است خودرو را به تعمیرگاه ببرید.
۴. تعمیر پمپ هیدرولیک فرمان
تعمیر پمپ هیدرولیک فرمان بسیار چالش‌برانگیز است و به همین دلیل باید توسط یک فرد متخصص انجام شود. بااین‌حال، برای تعمیر پمپ می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید.

برای پیدا کردن پمپ هیدرولیک، کافی است به سراغ تسمه پروانه بروید.
اول تسمه پروانه و سپس همه شلنگ‌ها و اتصالات را از پمپ جدا کنید.
چند مشکل ممکن است در پمپ وجود داشته باشد. اگر پمپ نشتی دارد، باید سیل‌های پمپ و واشرها را بررسی و قطعه آسیب‌دیده را تعویض کنید. اگر شفت یا چرخ‌دنده‌های داخلی پمپ خراب باشند، احتمالاً باید از یک پمپ جدید استفاده کنید.
پس از تعمیر یا تعویض پمپ، سیستم فرمان را تمیز کنید تا هرگونه کثیفی و آلودگی از آن پاک شود.
پمپ هیدرولیک را در جای خود قرار دهید و مجدداً شیلنگ‌ها و سایر اتصالات را به آن وصل کنید.
تسمه پروانه را دوباره در جای خود قرار دهید.
مخزن روغن را دوباره پرکنید.
موتور را روشن و فرمان را تست کنید تا مطمئن شوید پمپ هیدرولیک به‌درستی کار می‌کند. در حالت روشن خودرو را به‌لحاظ وجود نشتی، صداهای غیرمعمول یا هرگونه مشکل در فرمان بررسی کنید.
۵. محکم کردن تسمه
محکم کردن یا سفت کردن تسمه‌ها را با تسمه پروانه شروع کنید. این تسمه روی قرقره‌های پمپ هیدرولیک قرار دارد، بنابراین خیلی راحت می‌توانید آن را پیدا کنید.

میزان کشیدگی تسمه را بررسی کنید. اگر تسمه شل شده، تراز نیست یا علائمی از تَرَک یا ساییدگی دارد، تعویضش کنید.
برای تنظیم میزان کشیدگی تسمه، از پیچ تنظیم یا تسمه‌کش استفاده کنید. توجه کنید که برای باز کردن پیچ تنظیم، باید از آچار بکس با اندازه مناسب استفاده کنید.
در مرحله بعد، تسمه را به‌سمت پمپ هیدرولیک فشار دهید تا محکم شود و سپس آن را به‌سمت بیرون بکشید تا به کشش موردنظر برسد. هنگامی که تسمه را سفت کردید، مجدداً میزان کشیدگی آن را بین قرقره‌ها بررسی کنید.
موتور را روشن و بررسی کنید که آیا نشانه‌هایی از لغزش تسمه وجود دارد یا صدای غیرعادی به گوش می‌رسد یا نه. اگر فرمان نرم‌تر شده باشد، یعنی تسمه درست کار می‌کند.
تست فرمان خودرو
در صورت مشاهده هرکدام از نشانه‌های زیر، خیلی سریع به متخصص خودرو مراجعه کنید؛ چراکه هرکدام از آن‌ها، نشان‌دهنده مشکلی در سیستم تعلیق یا فرمان خودرو است.

در حین رانندگی احساس می‌کنید تایرها به‌سمت بالا پرتاب می‌شوند و به خودرو برخورد می‌کنند.
موقع عبور از دست‌اندازها، احساس می‌کنید خودرو پرش دارد.
ضربه ناشی از هر دست‌انداز کوچک و بزرگ را احساس می‌کنید.
موقع رانندگی و عبور از دست‌اندازها، لرزش فرمان را حس می‌کنید یا تایرها به چپ و راست منحرف می‌شوند.
موقع رانندگی با سرعت ثابت احساس می‌کنید که فرمان به سمت چپ و راست منحرف می‌شود.
هنگام دور زدن صدایی شبیه به تق‌تق، کوبش یا صدای جیر جیر ماشین را می‌شنوید.
پس از پارک خودرو روی یک زمین صاف، احساس می‌کنید یک سمت خودرو پایین‌تر از سمت دیگر است.
سخن آخر

اگرچه سفت شدن فرمان خطرناک است، اما اکنون می‌دانید که چه مواردی باعث ایجاد این مشکل می‌شوند؛ بنابراین می‌توانید خیلی سریع برای رفع آن اقدام کنید. فرمان خودرو ممکن است به‌دلیل مشکل در جعبه فرمان، تسمه پروانه یا پمپ هیدرولیک سفت شود. پیشنهاد می‌کنیم وضعیت خودرو را حتما به‌صورت دوره‌ای کنترل کنید تا بتوانید مشکلات احتمالی را شناسایی و قبل از گسترش خرابی به قسمت‌های دیگر یا وقوع حادثه‌ای ناگوار، اقدامات لازم را انجام دهید.

امیدواریم با مطالعه این مطلب اول فارس ، پاسخ تمام سؤالاتتان را درباره سفتی فرمان گرفته باشید.

نظرتان رابرایمان بنویسید.