نیروهای امنیتی ترکیه‌ای ده‌ها نفر از پیمانکاران ساختمانی را به علت فروریختن تعداد زیادی از ساختمان‌ها در پی وقوع زلزله بازداشت کردند.
در حالی که امدادگران به جستجوی «معجزه» در میان آوارها ادامه می دهند، مردم ترکیه اکنون در تلاش هستند تا بفهمند چرا این بلای طبیعی – که ظاهراً ترکیه بیش از ۲۰ سال برای آن آماده می شد – به زیرساخت های کشور آسیب زیادی وارد کرد.
یک ترکیب تراژیک
در حالی که امدادگران به جستجوی “معجزه” در میان آوارها ادامه می دهند، مردم ترکیه اکنون در تلاش هستند تا بفهمند چرا این بلای طبیعی – که ظاهراً ترکیه بیش از ۲۰ سال برای آن آماده می شد – به زیرساخت های کشور آسیب زیادی وارد کرد.
آیا این دو زمین لرزه – اولی با بزرگای ۷.۸ و دومی ۷.۶ ریشتر – برای بیشتر ساختمان ها بسیار شدید بودند؟ یا اینکه ساختمان ها مطابق با استانداردهای ساخت و ساز مدرن نبودند؟ آیا قصوری از سوی مسئولین صورت گرفته است؟
پروفسور اوکان تویسوز، مهندس زمین شناسی از دانشگاه فنی استانبول، معتقد است که ترکیب غم انگیز همه موارد فوق منجر به فاجعه روز دوشنبه گذشته شد. تویسوز به الجزیره گفت: «ما در اینجا با زلزله های واقعاً عظیمی روبرو هستیم. اولین مورد تقریباً معادل آزاد شدن انرژی ناشی از انفجار حدود ۵ میلیون تن TNT بود. دومی معادل ۳.۵ میلیون تن بود. بیشتر ساختمان‌ها قادر به مقاومت در برابر چنین نیرویی نیستند.»
سینان ترککان، مهندس عمران و رئیس انجمن مقاوم سازی زلزله ترکیه با این موضوع موافق است. او توضیح داد: «زمین‌لرزه‌ها نه تنها بسیار شدید بودند، بلکه به‌سرعت نیز به وقوع پیوستند. بسیاری از ساختمان‌ها در زلزله اول فقط آسیب‌های خفیف تا متوسط دریافت کردند اما پس از زلزله دوم فرو ریختند.»
در حالی که این لرزش‌ها با این قدرت و زمان متداوم هر ساختمانی را از پای در می‌آورند، کارشناسان تاکید کردند که تراژدی در این مقیاس به هیچ وجه اجتناب‌ناپذیر نیست. سینان ترککان با وجود این حقایق می‌گوید: “بر اساس برآوردهای رسمی، ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ ساختمان در روز دوشنبه فروریخت. زلزله هر چقدر هم که شدید باشد، اگر همه ساختمان‌ها مطابق استاندارد بودند، هیچ زلزله‌ای نمی‌توانست به این میزان خسارت وارد کند.”
سینان ترککان می‌گوید: «بر روی کاغذ، آیین نامه طراحی لرزه نگاری ترکیه مطابق با استانداردهای جهانی است – در واقع بهتر از اکثر موارد است. اما در عمل، وضعیت بسیار متفاوت است.»
دولت مشوق های مالی ارائه کرد اما مشارکت در پروژه تحول شهری خود را اجباری نکرد. این در واقع به این معنی بود که تنها افرادی که در موقعیتی بودند که از بازسازی درآمد کسب کنند – افرادی که دارای زمین های ارزشمند مناسب برای توسعه بیشتر بودند – موافقت کردند که املاک قدیمی خود را تخریب کنند و طبق آخرین آیین نامه بازسازی کنند.
بسیاری نمی خواستند برای بازسازی کار یا تقویتی که فوری به نظر نمی رسید پول خرج کنند. به همین دلیل است که کارشناسان می گویند، بیش از ۲۰ سال پس از زلزله مرمره، ترکیه پر از ساختمان هایی است که با استفاده از مصالح کم کیفیت و تکنیک های ساخت و ساز قدیمی ساخته شده اند که بلافاصله پس از مواجهه با یک لرزش قوی فرو می ریزند.
سینان ترککان می‌گوید: «این من را به عنوان یک مهندس عمیقاً ناراحت می کند. اگر می‌توانستیم همه را با این پروژه تحول شهری همراه کنیم، می‌توانستیم تمام ساختمان‌های معیوب را در ۲۰ سال گذشته تقویت یا بازسازی کنیم. ما می توانستیم حداقل ۵۰۰۰ ساختمان را که روز دوشنبه از دست دادیم از تخریب کامل نجات دهیم. ما می توانستیم جان بسیاری از افراد را نجات دهیم.»
کارشناسان معتقدند که دولت و مقامات محلی می‌توانستند اقدامات احتیاطی بیشتری برای اطمینان از ایمن بودن همه ساختمان‌ها و اجرای مقررات طراحی زلزله در همه زمینه‌ها انجام دهند.
پروفسور اوکان تویسوز می‌گوید: «سال‌ها کنفرانس‌هایی برگزار کردیم، گزارش‌هایی نوشتیم و به مقامات محلی فرستادیم. ما به آنها گفتیم که زلزله های بزرگ به ناچار دوباره شهرهایی مانند هاتای و غازی‌آنتپ را خواهد لرزاند. ما به آنها توضیح دادیم که یک ساختمان هر چقدر هم قوی باشد اما اگر مستقیما بر روی یک گسل ساخته شده باشد نمی تواند از زلزله جان سالم به در ببرد و از هم پاشیده می‌شود. گفتیم باید نقشه‌های دقیق گسل‌ها را برای کل کشور تهیه کنیم و مناطقی را که مستقیماً روی خطوط گسل فعال هستند به مناطق سبز با ممنوعیت ساخت و ساز تبدیل کنیم. اما هیچ کس گوش نکرد. همچنین حصول اطمینان از رعایت مقررات در ساخت و سازهای جدید هم آسان نبود.
پروفسور اوکان تویسوز افزود: «برخی ساختمان‌های نسبتاً جدید نیز در این زلزله فرو ریختند که احتمالاً به این معنی است که پیمانکاران با راه‌های میان‌بر، سعی در صرفه‌جویی با استفاده از مصالح با کیفیت پایین‌تر از سطح استاندارد داشته‌اند و مقامات قبل از تأیید پروژه‌های ساختمانی، دقت لازم را انجام نداده‌اند.»
