علائم سندرم روده تحریک پذیر چیست؟ آیا قابل درمان است؟انواع سندرم روده تحریک پذیر

واقعا سندرم روده تحریک پذیر چیست؟ سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که از آن با عنوان کولیت اسپاستیک، کولیت مخاطی یا کولون عصبی نیز یاد می‌شود، معمولا روده بزرگ را درگیر می‌کند. از علائم و نشانه‌های رایج آن می‌توان به گرفتگی عضلات، درد شکمی، نفخ، اسهال و یبوست مزمن اشاره کرد.

خوشبختانه سندرم روده تحریک پذیر تغییری در بافت روده ایجاد نمی‌کند یا خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش نمی‌دهد. تا همین اواخر دانشمندان مطمئن نبودند که چه چیزی باعث بروز این سندرم می‌شود، اما شواهد روزافزونی وجود دارد که نشان می‌دهند تکثیر میکروب‌های عامل گاستروانتریت عفونی ممکن است موثر باشد.

با توجه به اینکه این بیماری مزمن می‌تواند باعث اختلال در زندگی روزانه شود، پیشنهاد می‌کنیم در اولین فرصت با پزشک متخصص گوارش مشورت کنید. مطمئنا اگر نیاز باشد، شما را به روانشناس یا روانپزشک ارجاع خواهد داد. با مطالعه ادامه این مطلب می‌توانید پاسخ جامع‎تری برای پرسش سندروم روده تحریک پذیر چیست؟ دریافت کنید.

علائم سندرم روده تحریک پذیر چیست؟

سندرم روده ی تحریک پذیر علائم و نشانه‌های متغیری دارد که معمولا برای مدت طولانی بروز می‌کنند. رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• تغییر در عادات گوارشی و حرکات روده
• درد و گرفتگی شکم، که اغلب پس از دفع مدفوع کاهش می‌یابد
• احساس خالی نشدن روده بزرگ پس از دفع مدفوع
• دفع مکرر گاز از روده
• خروج مخاط از راست‌روده و مقعد
• احساس نیاز ناگهانی و فوری به دستشویی
• تورم یا نفخ مداوم شکم

این علائم اغلب بعد از خوردن غذا بدتر می‌شوند. عود آن‌ها ممکن است چند روز طول بکشد و سپس بهبود یافته یا به طور کامل برطرف شود. جالب است بدانید که نوع علائم و نشانه‌ها در افراد مختلف متفاوت است.

ازآنجایی‌که تاحدی شبیه علائم بیماری‌ها و شرایط دیگر هستند و همچنین می‌توانند قسمت‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهند، تشخیص نهایی باید توسط پزشک متخصص انجام شود. از علائم فرعی سندرم روده تحریک پذیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اغلب به‌دلیل ناراحتی و حس خجالت بیمار، ممکن است اضطراب و افسردگی نیز رخ دهد. در صورت عدم درمان به‌موقع، بیمار با عارضه سندرم روده تحریک پذیر و لاغری مواجه می‌شود.

علت سندرم روده تحریک پذیر چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟

اگرچه هنوز علت دقیق بروز این سندرم شناخته نشده است اما عواملی که به نظر می‌رسد نقش موثری دارند، عبارتند از:

• انقباضات غیر طبیعی عضلات روده. دیواره‌های روده با لایه‌هایی از ماهیچه پوشانده شده‌اند که با حرکت غذا در دستگاه گوارش شما منقبض می‌شوند. انقباضات قوی‌تر و طولانی‌تر از حد طبیعی می‌توانند باعث بروز گاز روده، نفخ و اسهال شوند. انقباضات ضعیف روده می‌تواند عبور غذا را کند کرده و منجر به شکل‌گیری مدفوع سفت و خشک شود.
• ناهنجاری‌های اعصاب. هماهنگی ضعیف سیگنال‌های بین مغز و روده‌ها می‌تواند باعث شود که بدن شما نسبت به تغییراتی که به طور معمول در فرآیند گوارش رخ می‌دهد واکنش بیش‌ازحد نشان دهد و منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.
• عفونت شدید. این سندرم می‌تواند پس از یک حمله شدید اسهال ناشی از باکتری یا ویروس عامل گاستروانتریت ایجاد شود. در واقع، با رشد بیش‌ازحد باکتری در روده همراه است.
• استرس مداوم. افرادی‌که مدام در معرض رویدادهای استرس‎زا هستند، تمایل بیشتری به بروز علائم سندرم روده تحریک پذیر دارند. علاوه‌براین، اکثر افراد مبتلا به این سندرم علائم و نشانه‌های بدتر یا شایع‌تری را در دوره‌های افزایش استرس تجربه می‌کنند.
• تغییرات در وضعیت میکروب‌های روده. می‌توان به تغییرات در باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌هایی اشاره کرد که به طور معمول در روده‌ها ساکن هستند و نقش کلیدی در سلامت بدن و سیستم گوارش دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که میزان این میکروب‌ها در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر ممکن است کمتر از افراد سالم باشد.

با انواع سندرم روده تحریک پذیر بیشتر آشنا شوید

انواع سندرم روده تحریک پذیر را می‌توان براساس علائم و شدت آن‌ها دسته‌بندی کرد. مطمئنا همه افراد یک نوع علائم بروز نمی‌دهند و شدت علائم در بعضی از افراد بیشتر است. به‌همین‌دلیل، همه بیماران نیاز به دارودرمانی ندارند و با کنترل رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس مشکل آن‌ها برطرف می‌شود. در حال حاضر سه نوع اصلی سندرم روده تحریک پذیر با عناوین زیر وجود دارد:

• IBS همراه با یبوست (IBS-C). فرد درد معده، ناراحتی، نفخ، اجابت مزاج نادر یا با تاخیر یا مدفوع سفت یا توده‌ای را تجربه می‌کند.
• IBS همراه با اسهال (IBS-D). درد معده، ناراحتی، نیاز فوری به توالت رفتن، اجابت مزاج بسیار مکرر یا مدفوع آبکی یا شل وجود دارد.
• IBS با الگوی مدفوع متناوب (IBS-A). فرد هم یبوست و هم اسهال را تجربه می‌کند.

فاکتورهای خطر بروز سندرم روده تحریک پذیر

نتایج یک مطالعه معتبر در سال ۲۰۱۹ نشان داد که ویژگی‌ها و شرایط زیر ممکن است خطر ابتلا به این سندرم را افزایش دهد:

• سن کمتر از ۵۰ سال
• زن بودن (استروژن‌درمانی قبل یا بعد از یائسگی نیز یکی از فاکتورهای خطر برای بروز سندرم روده تحریک پذیر است.)
• داشتن سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک پذیر، زیرا ژن‌ها ممکن است مانند فاکتورهای محیطی در بروز بیماری نقش داشته باشند.
• داشتن مشکلات روحی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب و غیره
• داشتن سابقه سوءاستفاده جنسی، فیزیکی یا عاطفی
• ابتلا به گاستروانتریت

عوارض احتمالی سندرم روده تحریک پذیر

یبوست مزمن یا اسهال می‌تواند باعث هموروئید یا بواسیر شود. معمولا بسیاری از افراد مبتلا به سندرم متوسط ​​تا شدید، کیفیت زندگی ضعیفی را گزارش می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر تا سه برابر بیشتر از افرادی سالم کار خود را از دست می‌دهند.

علائم و نشانه‌های این سندرم می‌تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. اگرچه، افسردگی و اضطراب نیز می‌توانند علائم آن را بدتر کند. به‌همین‌دلیل، روان‌درمانی در اولویت قرار دارد.

آیا امکان پیشگیری از سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد؟

تحقیقات در مورد این سندرم برای ایجاد اقدامات پیشگیرانه و درمان‌های جدید ادامه دارد. در حال حاضر، توجه به رژیم غذایی و استرس بهترین گام برای جلوگیری از تشدید این ناراحتی است. مطمئنا مشورت با پزشک می‌تواند کمک زیادی به مدیریت محرک‌ها و فاکتورهای خطر اختصاصی شما کند.

نحوه صحیح تشخیص سندرم روده تحریک پذیر

در حال حاضر هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. پزشک شما احتمالاً با بررسی یک تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی و آزمایش‌هایی برای رد سایر بیماری‌ها مانند بیماری سلیاک شروع می‌کند.

پس از رد سایر شرایط، دکتر سندرم روده تحریک پذیر احتمالاً در مورد بروز احتمالی درد و ناراحتی شکمی، اسهال یا یبوست برای حداقل یک روز در هفته در سه ماه گذشته سوال می‌پرسد. تغییر تعداد دفعات دفع مدفوع یا قوام مدفوع نیز مهم است. از دیگر علائم مورد توجه پزشک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش وزن
• خونریزی از رکتوم یا راست‌روده (سندروم روده تحریک پذیر و خون در مدفوع)
• تب
• حالت تهوع یا استفراغ مکرر
• درد شکم، به‌خصوص اگر مربوط به اجابت مزاج نباشد یا در شب رخ دهد (سندروم روده تحریک پذیر و درد پهلو)
• اسهالی که مداوم است یا شما را از خواب بیدار می‌کند
• کم‌خونی که مربوط به کمبود آهن است

اگر درمان اولیه تاثیری در رفع این علائم نداشته باشد، احتمالاً به آزمایش‌های اضافی زیر نیاز خواهید داشت. پزشک ممکن است چندین آزمایش از جمله آزمایش مدفوع برای بررسی عفونت یا مشکلات مربوط به توانایی روده شما برای دریافت مواد مغذی از غذا (سوء جذب) توصیه کند. روش‌های تشخیصی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کولونوسکوپی. پزشک از یک لوله کوچک و انعطاف‌پذیر برای بررسی کل طول روده بزرگ استفاده می‌کند.
• اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن. این آزمایش‌ها تصاویری از شکم و لگن شما تولید می‌کنند که ممکن است به پزشک اجازه دهد تا سایر علل علائم شما را رد کند، به‌ویژه اگر درد شکمی دارید. پزشک ممکن است روده بزرگ شما را با یک مایع (باریم) پر کند تا هرگونه مشکلی بیشتر نمایان شوند.
• آندوسکوپی فوقانی. یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر در گلو و سپس به مری وارد می‌شود. دوربین در انتهای لوله به پزشک اجازه می‌دهد تا دستگاه گوارش فوقانی شما را بررسی کند و نمونه بافتی (بیوپسی) از روده کوچک و مایع شما را برای بررسی رشد بیشاز‌حد باکتری‌ها تهیه کند. معمولا در صورت مشکوک بودن به بیماری سلیاک، پزشک آندوسکوپی را توصیه می‌کند.

تست‌های آزمایشگاهی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تست عدم تحمل لاکتوز. لاکتاز آنزیمی است که برای هضم قند موجود در محصولات لبنی (لاکتوز) به آن نیاز دارید. اگر در اثر کمبود این آنزیم لاکتوز را تجزیه نکنید و دچار عدم تحمل لاکتوز شوید، ممکن است مشکلاتی مشابه مشکلات ناشی از سندرم روده تحریک پذیر از جمله درد شکم، گاز و اسهال داشته باشید. پزشک ممکن است آزمایش تنفس را نیز تجویز کند یا از شما بخواهد که شیر و فرآورده‌های آن را از رژیم غذایی خود برای چند هفته حذف کنید.
• آزمایش تنفسی. آزمایش تنفس همچنین می‌تواند تعیین کند که آیا رشد بیش‌ازحد باکتری در روده کوچک شما وجود دارد یا خیر. رشد باکتری‌ها در بین افرادی‌که جراحی روده انجام داده‌اند یا مبتلا به دیابت یا بیماری دیگری هستند که هضم را کند می‌کنند، شایع‌تر است.
• آزمایش‌های مدفوع. اگر اسهال مزمن دارید، ممکن است مدفوع شما از نظر وجود باکتری یا انگل یا مایع گوارشی تولید شده در کبد شما (اسید صفراوی) بررسی شود.

انواع روش‌های درمان سندرم روده تحریک پذیر

هیچ درمان قطعی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا از محرک‌ها اجتناب کند، رژیم غذایی خود را تنظیم کند و توصیه‌های پزشک خود را دنبال کند، می‌تواند به طور قابل توجهی خطر عود و ناراحتی را کاهش دهد. در مراحل اولیه درمان معمولا دکتر گوارش و کبد بالغین موارد زیر را توصیه می‌کند:

• از مصرف غذاهایی که علائم شما را تحریک می‌کنند اجتناب کنید.
• غذاهای پر فیبر بخورید.
• به مقدار زیاد مایعات بنوشید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• به اندازه کافی بخوابید.
• اگر مدام نفخ یا دفع گاز روده دارید، از مصرف نوشیدنی‌های گازدار و الکلی و غذاهای خاصی که ممکن است منجر به افزایش گاز شوند، اجتناب کنید.

تحقیقات نشان می‌دهند که برخی از بیماران، در صورت قطع مصرف گلوتن (موجود در گندم و جو)، علائم اسهال آن‌ها بهبود می‌یابد. برخی دیگر به کربوهیدرات‌های خاصی مانند فروکتوز، فروکتان ها، لاکتوز و غیره که در برخی از غلات، سبزیجات، میوه‌ها و محصولات لبنی یافت می‌شوند، حساس هستند. به‌همین‌دلیل است که باید با آزمون و خطا غذاهای محرک را شناسایی کرد.

اگر شدت مشکلات شما متوسط ​​یا شدید است، پزشک ممکن است مراجعه به مشاور را پیشنهاد دهد. به‌خصوص اگر افسردگی دارید یا اگر استرس علائم شما را بدتر می‌کند. علاوه‌براین، پزشک براساس علائم شما ممکن است داروهایی زیر را تجویز کند:

• مکمل‌های حاوی فیبر. مصرف مکملی مانند پسیلیوم همراه با مایعات ممکن است به کنترل یبوست کمک کند.
• ملین‌ها. اگر مصرف فیبر به رفع یبوست کمک نکند، پزشک ممکن است ملین‌های بدون نسخه مانند منیزیم هیدروکسید خوراکی یا پلی اتیلن گلیکول را توصیه کند.
• داروهای ضد اسهال. داروهای بدون نسخه مانند لوپرامید، می‌توانند به کنترل اسهال کمک کنند. پزشک شما همچنین ممکن است یک اتصال‌دهنده اسید صفراوی مانند کلستیرامین یا کلستیپول را تجویز کند.
• داروهای آنتی‌کولینرژیک. داروهایی مانند دی سیکلومین که می‎توانند به تسکین اسپاسم دردناک روده کمک کنند، گاهی برای افرادی‌که حملات اسهال دارند تجویز می‎شوند. این داروها به طور کلی بی‌خطر هستند اما می‌توانند باعث یبوست، خشکی دهان و تاری‌ دید شوند.
• داروهای ضد افسردگی. این نوع داروها می‌توانند به کاهش افسردگی و مهار فعالیت نورون‌هایی که روده‌ها را کنترل می‌کنند کمک کند. اگر در نبود افسردگی اسهال و درد شکمی دارید، پزشک ممکن است دوز کمتر از حد طبیعی ایمی پرامین، دزیپرامین یا نورتریپتیلین را پیشنهاد کند. عوارض جانبی آن‌ها ممکن است شامل خواب‌آلودگی، تاری دید، سرگیجه و خشکی دهان باشد.
• داروهای ضد افسردگی .SSRI داروهای ضد افسردگی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین یا پاروکستین، ممکن است در صورت افسردگی به رفع درد و یبوست کمک کنند.
• داروهای ضد درد پرگابالین یا گاباپنتین ممکن است درد شدید یا نفخ را کاهش دهند.

جالب است بدانید که محققان در حال بررسی درمان‌های جدید مانند پیوند میکروبیوتای مدفوعی (FMT) هستند. این روش، باکتری‌های سالم روده را با قرار دادن مدفوع فرآوری‌شده شخص دیگری در روده بزرگ فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بازیابی می‌کند. آزمایشات بالینی برای بررسی داروی جدید سندرم روده تحریک پذیر  در حال انجام هستند.

درمان خانگی سندرم روده تحریک پذیر

جالب است بدانید که رژیم غذایی و اضطراب مزمن تاثیر زیادی در تحریک علائم بیماران دارند. مدت طولانی است که نقش آلرژی یا عدم تحمل غذایی در سندرم روده تحریک پذیر شناخته شده است.

در اصل آلرژی غذایی واقعی به‌ندرت باعث بروز سندرم می‌شود، اما بسیاری از افراد هنگام خوردن یا نوشیدن برخی غذاها یا نوشیدنی‌ها از جمله گندم، محصولات لبنی، مرکبات، لوبیا، کلم، شکلات، شیر، الکل و نوشیدنی‌های گازدار علائم بدتری دارند. حتی ممکن است دچار یبوست یا اسهال شوند. به طور کلی، محرک‌های غذایی رایج برای گرفتگی شکم یا نفخ عبارتند از:

• لوبیا
• کرفس
• پیاز
• هویج
• کشمش
• موز
• زردآلو
• آلو
• کلم بروکلی
• چوب شور
• انواع شیرینی
• محصولات لبنی
• آدامس بدون قند به دلیل داشتن سوربیتول
• محصولات حاوی کافئین

بنابراین در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر، باید مصرف مواد غذایی ذکر شده را به حداقل برسانید. توجه به نکات زیر نیز می‌تواند مانع از عود این مشکل شود:

• مدیریت مصرف فیبر غذایی. برخی از افراد مبتلا به سندرم نیاز به افزایش مصرف فیبر دارند، درحالی‌که برخی دیگر باید کمتر فیبر مصرف کنند. سطح متعادل فیبر در رژیم غذایی می‌تواند به بهبود هضم غذا کمک کند.
• مصرف مکمل‌های پروبیوتیک. مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است به برخی افراد کمک کند. این‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که از سلامت روده حمایت می‌کنند. ممکن است یک فرد بلافاصله اثرات آنها را احساس نکند، بنابراین باید در طول چند هفته مصرف شوند تا تاثیر آن‌ها بر سلامت روده در یک دوره طولانی‌تری ارزیابی شود.
• ثبت اثرات غذاهای مختلف. این کار به شما کمک می‌کند تا غذاهای محرک را شناسایی کنید. ازآنجایی‌که برنامه غذایی یکسانی برای همه بیماران وجود ندارد، یک فرد برای یافتن یک رژیم غذایی سازگار و راحت نیاز به فرآیند آزمون و خطا دارد.

درمان سندرم روده تحریک پذیر با طب سنتی

متخصص طب سنتی معتقد است که اکثر افراد مبتلا به این سندرم، دارای طبع سرد و بلغمی هستند. به‌همین‌دلیل، باید برای اصلاح اقدام شود. استفاده از دمنوش گیاهان دارویی مانند بابونه، زیره و آویشن نیز بسیار موثر است. نباید بلافاصله بعد غذا چای و میوه خورد و مصرف لبنیات و مواد غذایی نفاخ باید به حداقل برسد. در مورد اثرات مفید طب سوزنی با یک کارشناس مشورت کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر تغییر مداوم در عادات روده یا سایر علائم و نشانه‌های سندرم روده تحریک پذیر مانند کاهش وزن، اسهال شبانه، خونریزی از رکتوم، استفراغ بی‌دلیل و مشکل در بلع را دارید، به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.