عینک محافظ نور آبی محصولی است که این روز‌ها به عنوان روشی برای محافظت در مقابل نورهای مصنوعی نمایشگرها به فروش می‌رسد؛ اما آیا تحقیقات از کارایی این محصول حمایت می‌کنند؟
نور آبی چیست؟
نور آبی یکی از انواع نورهای قابل‌مشاهده در محدوده بینایی انسان است. این نور از وسایل الکترونیکی، چراغ‌های LED و حتی خورشید ساطع می‌شود و طول موج کوتاه ۴۵۰ تا ۴۹۵ نانومتر دارد. یعنی از سایر انواع نور بسامد بیشتری دارد.
ما در طول روز در معرض نور آبی خورشید قرار می‌گیریم. نور آبی خورشید سبب تنظیم ریتم شبانه‌روزی ما می‌شود. ریتم شبانه‌روزی چرخه‌ای طبیعی مرتبط با نور خورشید است که بر چرخه خواب و بیداری، فشار خون، خلق‌وخو و بسیاری دیگر از فریندهای بدن اثر می‌گذارد. نور آبی ساطعشده از خورشید باعث می‌شود در طول روز هوشیار و فعال باشیم و قرارنگرفتن در معرض آن در شب، به بدن علامت می‌دهد که زمان خواب است.
بیشتر قرارگرفتن در معرض نور آبی به‌سبب کرونا
طبق تحقیقات متعدد، پس از همه‌گیری کرونا مدت‌زمان استفاده از ابزار دیجیتال تقریبا برای همه گروه‌های سنی افزایش چشمگیری یافته است. ۹۳٫۶درصد از بزرگ‌سالان شرکت‌کننده در پژوهشی در سال ۲۰۲۲ گفته‌اند که زمان استفاده‌شان از ابزار دیجیتال در دوران قرنطینه کرونا تقریبا ۳ تا ۵ ساعت در روز افزایش یافته است. در مجموع ۶۲٫۴درصد از افراد گزارش کردند که دچار اختلالات خواب ناشی از افزایش استفاده از ابزار دیجیتالی شده‌اند و تقریبا تمام شرکت‌کنندگان حداقل یک نشانه استفاده زیاد از دستگاه دیجیتال، مانند نگرانی‌های مربوط به سلامت چشم، را گزارش کردند.
پژوهش‌ها درباره نور آبی
برخی از کارشناسان معتقدند قرارگرفتن زیاد در معرض نور آبی ابزار دیجیتال ممکن است سبب مشکلات سلامت روان، خواب و رژیم غذایی بشود و برخی دیگر نیز نگرانی‌هایی درباره به‌خطرافتادن سلامت چشم بر اثر قرارگرفتن در معرض نور آبی مطرح کرده‌اند که باعث شده است افراد به عینک ضد نور آبی علاقه‌مند شوند. فروش عینک‌های فیلترکننده نور آبی در حال رونق است و بسیاری از شرکت‌های تولید عینک از افزایش چشمگیر تقاضای این نوع عینک خبر داده‌اند. با وجود این، پژوهش‌ها ارتباطی بین تضعیف سلامت چشم و قرارگرفتن در معرض نور آبی پیدا نکرده‌اند. احتمالا عینک‌های محافظ نور آبی بیش از آنکه مفید باشند، هیجان‌انگیزند.
برخی از محققان ادعا کرده‌اند که هیچ مدرکی مبنی بر اینکه نور آبی باعث آسیب به چشم شود، وجود ندارد. علاوه بر این، طبق اعلام آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (AAO)، هیچ مدرک علمی‌ای مبنی بر آسیب چشمی ناشی از نور ساطعشده از صفحه‌نمایش وجود ندارد. به همین دلیل این سازمان هیچ نوع عینک خاصی را برای کار با رایانه توصیه نمی‌کند.
به‌گفته این آکادمی، هرگز اثبات نشده است که میزان نور ساطعشده از صفحه‌نمایش کامپیوتر باعث بیماری چشمی شود. بررسی‌ها هم هیچ تابش قابل‌اندازه‌گیری UVA یا UVB (مضرترین بخش نور) از صفحه‌نمایش رایانه را نشان نداده‌اند. بااین‌حال، مهم است به یاد داشته باشید که تحقیقات در این زمینه نسبتا جدیدند. اثرات طولانی‌مدت نور آبی هنوز مشخص نیست و توصیه‌ها ممکن است در طول زمان تغییر کنند.
عینک ضد نور آبی چیست؟
عدسی‌های این عینک‌ها نور آبی ساطعشده از صفحه‌نمایش‌های دیجیتال را از خود عبور نمی‌دهند. عرضه‌کنندگان این عینک‌ها معمولا ادعاهای بسیاری درباره آنها می‌کنند. برخی تولیدکنندگان می‌گویند این عینک‌ها از چشمان شما در برابر فشار چشم محافظت می‌کنند و آسیب احتمالی شبکیه چشم بر اثر قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آبی را کاهش می‌دهند. در ادامه مقاله، این ادعاها را اعتبارسنجی می‌کنیم.
عینک ضد نور آبی؛ مفید یا هیجان‌انگیز؟
در حال حاضر عینک‌هایی که نور آبی را فیلتر می‌کنند، محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. عینک محافظ نور آبی عدسی‌های خاصی دارند که گفته می‌شود نور آبی ساطعشده از صفحه‌نمایش را از خود عبور نمی‌دهند. بااین‌حال به نظر می‌رسد که این عینک‌ها فواید زیادی نداشته باشند.
بنیاد دژنراسیون ماکولا آمریکا (AMDF) ادعا می‌کند که هیچ مدرکی مبنی بر مضربودن نور آبی برای سلامت چشم وجود ندارد. به‌ادعای این بنیاد، عینک‌های UV ممکن است برای محافظت در برابر نور خورشید مفید باشند، اما عینک‌های محافظ نور آبی چنین مزیتی ندارند.
به‌گفته این سازمان، نور آبی ساطعشده از خورشید و نور آبی ساطعشده از دستگاه‌های الکترونیکی بسیار با هم متفاوت‌اند. در حالی که بیشتر تحقیقات اثر محافظتی عینک‌های آفتابی را در برابر اشعه فرابنفش نور خورشید تأیید می‌کنند، درباره نور آبی ساطعشده از دستگاه‌های الکترونیکی نتایج متناقض است.
در سال ۲۰۲۱، یک کارآزمایی در این باره انجام شد که مشخص کرد عینک‌هایی که شرکت‌کنندگان هنگام کار با رایانه زدند، به‌هیچ‌وجه علائم خستگی چشم را تغییر ندادند. با توجه به نتیجه تحقیقات، محققان معتقدند که بعید است علت ناراحتی‌های چشم نور آبی ساطعشده از لوازم الکترونیکی باشد.
محققان نشان داده‌اند که اگر قرار باشد فردی تا دیر وقت بیدار باشد و با نمایشگرهای گوناگون سر و کار داشته باشد، عینک محافظ نور آبی در حفظ چرخه خواب او کمکی نمی‌کند. از طرف دیگر شواهد کافی برای ارتباط دادن خستگی چشم به نور آبی وجود ندارد؛ دانشمندان معتقدند که خیره شدن برای مدت طولانی به نمایشگرها باعث کاهش تعداد پلک زدن در دقیقه شده و به صورت کلی چشم را خسته می‌کند.
علاوه بر آن، انگیزه فروشندگان تجهیزات مسدود کننده نور آبی، برداشت غلط از تحقیقات علمی و نپرداختن به این موضوع که داده‌های کافی برای اثبات کارایی چنین محصولاتی وجود ندارد، نشان می دهد که بحث مقابله با نور آبی نوعی شبه‌علم است که از طرف سازندگان و فروشندگان برای کسب درآمد بیشتر، از هر کسی که پای مانیتورها و صفحات تلفن‌های هوشمند وقت می‌گذراند، مطرح شده است.
آیا ممکن است دستگاه‌های الکترونیکی باعث خستگی چشم شوند؟
بله، ابزاری مانند تلفن همراه و رایانه ممکن است باعث خستگی چشم شوند، به‌خصوص اگر مدت طولانی استفاده شوند. خیره‌شدن به صفحه‌نمایش به مدت طولانی منجر به کاهش پلک‌زدن می‌شود و این منجر به بروز علائم خستگی چشم می‌شود.
دکتر نیکول باجیک، چشم‌پزشک، در این زمینه می‌گوید: «بسیاری از مردم دچار ناراحتی چشمی ناشی از نمایشگرهای دیجیتال هستند، اما بیشتر این مشکلات ناشی از وضعیتی به‌نام سندرم بینایی کامپیوتری (CVS) است که گاهی با نام خستگی چشم دیجیتال هم از آن یاد می‌شود.»
علائم خستگی چشم دیجیتال :
در واقع ۹۰درصد افرادی که از دستگاه‌های دیجیتالی استفاده می‌کنند، دچار خستگی چشم دیجیتال می‌شوند. علایم این شرایط عبارت‌اند از:
- خشکی چشم؛
- تاری دید؛
- سردرد؛
- درد گردن و شانه؛
- حساسیت به نور؛
- مشکل تمرکز؛
- سوزش چشم؛
- خارش چشم
بااین‌حال، مهم است بدانید که خستگی چشم ناشی از نحوه استفاده ما از دستگاه‌های دیجیتال است، نه خود دستگاه‌ها یا نور آبی ساطعشده از آنها. شما می‌توانید با اقداماتی خستگی چشم را تا حد زیادی بهبود بخشید.
چه عواملی در حستگی چشم نقش دارند؟
برخی از عواملی که ممکن است در خستگی چشم نقش داشته باشند عبارت‌اند از:
- فاصله کم بین چشمان و صفحه‌نمایش؛
- خیره‌شدن به صفحه‌نمایش؛
- وضعیت بدنی نامناسب؛
- نور ناکافی.
بر اساس اعلام آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا، بیشتر علائم خستگی چشم ناشی از نگاه‌کردن به رایانه یا دستگاه‌ها موقتی هستند.
چطور از خستگی چشم پیشگیری کنیم؟
خستگی چشم ممکن است بسیار ناراحت‌کننده باشد، اما معمولا موقتی است و با برخی راهکارهای مؤثر می‌توانید اثرات آن را کاهش دهید. تعدادی از توصیه‌های آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا برای جلوگیری از خستگی چشم عبارت‌اند از:
- فاصله بین صورت‌تان و صفحه‌نمایش را بررسی کنید. این فاصله در حالت ایدئال باید حدود ۶۰ سانتی‌متر باشد.
- نور اتاقتان را تنظیم کنید. نور کم باعث خیره‌شدن بیشتر به صفحه‌نمایش می‌شود.
- اگر دچار خشکی چشم هستید، از قطره اشک مصنوعی برای افزایش رطوبت چشم و کاهش ناراحتی استفاده کنید.
- اگر چشم‌پزشک عینکی برای مواقع کار با ابزار دیجیتال تجویز کرده است، حتما از آن استفاده کنید.
- هر ۲۰ دقیقه نگاهتان را از صفحه‌نمایش بردارید و به جسمی در فاصله ۶متری نگاه کنید. حداقل ۲۰ ثانیه به نگاه‌کردن ادامه دهید. با این کار به چشمانتان استراحت‌های منظم می‌دهید. (قانون ۲۰-۲۰-۲۰)
عینک ضد نور آبی و افزایش کیفیت خواب
استفاده از دستگاه‌های دیجیتال، به‌ویژه عصرها، ممکن است بر کیفیت خواب ما اثر بگذارد. در دنیای مدرن امروز، ما دائما از طریق تلفن همراه، لپ‌تاپ و سایر دستگاه‌های دیجیتالی خود در معرض نور آبی هستیم. این یعنی ممکن است ریتم طبیعی شبانه‌روزی ما آن‌طور که باید کار نکند و وقتی به رختخواب می‌رویم احساس خواب‌آلودگی نکنیم.
بر اساس برخی پژوهش‌ها، عینک ضد نور آبی برای بهبود خواب مفید است. البته این پژوهش‌ها به‌تازگی انجام شده‌اند و نیاز به بررسی بیشتر دارند.
وقتی صحبت از کیفیت خواب به میان می‌آید، تکنیک دیگر این است که دستگاه‌های دیجیتال را حداقل ۱ ساعت قبل از خواب خاموش کنید تا بدنتان برای خواب آماده شود. از آنجایی که برخی از افراد احساس می‌کنند استفاده از عینک‌های محافظ نور آبی به خواب بهتر کمک می‌کند، امتحان‌کردن آن ضرری ندارد.
سخن پایانی
تقریبا تمامی انسان‌های عصر مدرن قسمت قابل توجهی از وقت روزانه خود را پای این نمایشگرها صرف می‌کنند و از طرف دیگر، افراد زیادی برای دیدن به عینک نیاز دارند. به این ترتیب می‌توان با سوء استفاده از دانش محدود و تحقیقات علمی کم موجود، این باور را در عموم مردم و خریداران به وجود آورد که عینک محافظ نور آبی با مسدود کردن طول موج خاصی، از تشعشعات تابیده شده از مانیتورها، به سلامت بینایی و بهبود خواب ما کمک می‌کند. با توجه به تحقیقاتی که اثبات کرده‌اند عینک ضد نور آبی تأثیر چندانی بر کاهش علائم خستگی چشم ندارد، بهتر است به‌جای صرف هزینه و خرید آن، یاد بگیریم به‌‌درستی از وسایل الکترونیکی استفاده کنیم
نظرات