کبد چرب بیماری است که اگر درست درمان نشود می تواند سلامت کل بدن را به خطر بیاندازد.کبد مهم ترین عضو بدن است که وظایفی همچون پاکسازی خون بدن را بر عهده دارد.بیماری کبد چرب علائمی دارد که خوب است براس نجات سلامتی خود آنها را بشناسید.
کبد چرب چیست؟
بیماری‌های کبد انواع متعددی داشته و هرکدام به‌نوعی به این اندام حیاتی آسیب وارد می‌کنند. کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری های کبد است که به دلیل تجمع چربی در آن ایجاد می‌شود. کبد چرب که با نام استئاتوز کبدی نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق میفتد که چربی در کبد تجمع پیدا کند.
وجود مقدار کمی چربی در این اندام طبیعی است. اما تجمع بیش از حد آن می‌تواند به یک مشکل اساسی تبدیل شود. اگر بیش از ۵ تا ۱۰ درصد از وزن کبد شما چربی است احتمالا به این بیماری مبتلا هستید. کبد دومین ارگان بزرگ بدن است. این عضو، به فرآوری مواد غذایی کمک می‌کند و مواد مضر خون را فیلتر می‌کند. گاهی این بیماری را بیماری خاموش کبدی می‌نامند، به این دلیل که می‌تواند بدون ایجاد علائم رخ دهد.
کبد چرب یک بیماری قابل برگشت است. اغلب نشانه خاصی ندارد و به طور معمول اگر درمان شود آسیب دائمی و همیشگی ایجاد نمی‌کند.
شیوع این بیماری در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در کشورهای غربی، به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است و حدود ۲۵ درصد از مردم جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما خبر خوب این است که این بیماری یک بیماری برگشت‌پذیر است و با تغییر سبک زندگی قابل درمان است.
انواع کبد چرب چیست؟
دو نوع کلی بیماری کبد چرب وجود دارد:
کبد چرب الکلی: این نوع، تجمع چربی در کبد است که ناشی از نوشیدن بسیار زیاد نوشیدنی‌های الکلی است. میزان معتدل آن برای خانم‌ها یک نوشیدنی در روز و برای مردان تا دو نوشیدنی در روز است. حدود ۵ درصد از مردم آمریکا به این نوع از علائم کبد چرب مبتلا هستند.
کبد چرب غیر الکلی: این نوع کبد چرب، در افرادی بروز می‌کند که مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی ندارند و یک سوم بزرگسالان و یک دهم کودکان در آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است. محققین علت اصلی ایجاد کبد چرب غیر الکلی را پیدا نکرده‌اند؛ با این وجود فاکتورهای بسیاری همچون چاقی و دیابت می‌تواند ریسک آن را افزایش دهد.
دلایل ایجاد کبد چرب چیست؟
شایع‌ترین علت بروز این بیماری اعتیاد به الکل است. اما درمورد افرادی که الکلی نیستند در بسیاری از موارد پزشکان نمی‌دانند چه چیزی باعث ایجاد آن می‌شود.
کارشناسان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند، چرا در برخی افراد دور این اندام چربی تجمع‌کرده و در برخی دیگر از افراد این عارضه ایجاد نمی‌شود. اما به‌طورکلی می‌توان گفت معمولا کبد چرب و سیروز کبدی هر دو به موارد زیر مرتبط هستند و برای جلوگیری از این بیماری باید موارد زیر را کنترل کرد؛
- اضافه‌وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین
- قند خون بالا که نشان‌دهنده پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ است.
- سطح بالای چربی در خون (به‌ویژه تری گلیسیرید)
علائم کبد چرب:
۱- کلسترول خونتان بالا است
افزایش چربی خون، هم تری‌گلیسیرید و هم کلسترول بد (LDL)، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود چربی بیش از حد در کبد باشد. کلسترول اندازه‌گیری شده در خون عمدتا محصول چیزی است که از کبد خارج می‌شود. خود کبد می‌تواند کلسترول تولید کند و آن را در خون به گردش در‌آورد. اما وقتی غذاهای سرشار از چربی اشباع و چربی ترانس (مثل غذاهای سرخ شده، روغن جامد، گوشت پرچرب و…) می خورید، کبد چربی بیشتری آزاد می‌کند و سطح کلسترول خون را افزایش می‌دهد.
از پزشک خود بخواهید که در فواصل زمانی مشخص سطح کلسترول خون شما را بررسی کند تا مطمئن شوید که در معرض خطر ابتلا به کبد چرب نیستید.
۲-پرخوری می‌کنید
پرخوری یکی از مهم‌ترین عوامل مرتبط با کبد چرب است، به طوری که یا همیشه احساس گرسنگی می‌کنید یا میل شدید به خوردن غذاهای شیرین دارید. این عادت غذایی باعث افزایش چربی‌هایی می‌شود که در حال حاضر در کبد شما انباشته شده‌اند. پرخوری می‌تواند نشانه‌ی این باشد که احتمالا کبد شما در وضعیت نامناسبی قرار دارد.
به گفته‌ی متخصصان، ما باید از آنچه که می‌خوریم آگاه باشیم. چون رژیم غذایی تاثیر قابل‌توجهی روی سلامتی دارد و اگر کالری اضافی دریافت کنیم، به‌ویژه با خوردن غذاهای غنی از قند یا کربوهیدرات، در طولانی‌مدت دچار مشکل می‌شویم.بهترین کار این است که غذاهای مصرفی خود را بنویسید تا متوجه شوید که هر روز چه مقدار قند و چربی می‌خورید. این کار به شما کمک می‌کند که ببینید آیا عادت‌های غذایی مناسبی دارید یا خیر.
۳- چاقی شکمی دارید
افرادی که اضافه وزن دارند، در معرض خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی هستند. پزشکان هشدار می‌دهند که افزایش چربی احشایی (نوعی از چربی که در شکم ذخیره می‌شود) می‌توانند نگران‌کننده باشد. به گفته‌ی متخصصان، با افزایش شاخص توده‌ی بدنی (BMI) از ۳۰ به ۳۵ و سپس ۴۰، شیوع بیماری کبد چرب غیرالکلی به‌طرز چشمگیری بیشتر می‌شود و چربی احشایی شکم با چربی انباشته شده در کبد مرتبط است (به‌ویژه در میانسالان و جوانان).
شاخص توده‌ی بدنی از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. BMI بین ۱۸/۵ تا ۲۴/۹ طبیعی تلقی می‌شود. BMI کمتر از ۱۸/۵ نشانه‌ی کمبود وزن و بالاتر از ۲۴/۹ نشان‌دهنده‌ی اضافه وزن و چاقی است.
۴-یکی از اعضای خانواده‌ی شما به کبد چرب مبتلا است
گروهی از محققان ۲۵ خانواده با سابقه‌ی سیروز را مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند که اگر یک نفر در خانواده به این بیماری جدی مبتلا باشد، خطر ابتلا به آن برای سایر اعضا ۱۳ برابر بیشتر است. به‌علاوه، سایر تحقیقات نشان داده‌اند که بعضی از افراد ممکن است از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری باشند.
۵- فشار خونتان بالا است
هنگامی که محققان آلمانی اطلاعات بیش از ۳ هزار نفر را تجزیه و تحلیل کردند، متوجه شدند که بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی سه برابر بیشتر از افراد سالم در معرض خطر ابتلا به پرفشاری خون هستند. به‌طور کلی، اندازه‌گیری منظم فشار خون و حفظ سلامت قلب برای همه‌ی افراد مهم است، اما این کار برای کسانی که بیماری کبدی دارند یا فکر می‌کنید ممکن است به آن مبتلا باشند، اهمیت بیشتری دارد. مشکلات قلبی-عروقی علت اصلی مرگ و میر در افرادی هستند که کبد چرب دارند.
۶-به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید
اگر دیابت دارید، انجام آزمایش برای تشخیص کبد چرب را باید در اولویت قرار دهید. در یک مطالعه روی ۱۰۰ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲، هیچ‌کدام علائم کبد چرب را نداشتند، اما با ام آر آی (MRI) مشخص شد که ۶۵ درصد آنها به این بیماری مبتلا هستند.
علائم کبد چرب در مراحل پیشرفته‌ی بیماری
همان‌طور که گفته شد، کبد چرب در مراحل ابتدایی بدون علامت است و معمولا پزشکان این بیماری را از روی افزایش سطح آنزیم‌های کبدی که به‌دلایل دیگری اندازه‌گیری شده‌اند کشف می‌کنند. اکثر افراد مبتلا به کبد چرب هرگز دچار آسیب کبدی نمی‌شوند؛ اما اگر بیماری به آسیب سلولی و التهاب منجر شود، ممکن است علائم کبد چرب را روی پوست و سایر قسمت‌های بدن مشاهده کنید. این علائم عبارتند از:
- خستگی
- ضعف
- کاهش وزن ناخواسته
- زردی (زرد شدن پوست یا چشم)
- وجود عروق خونی عنکبوتی شکل روی پوست
- خارش مداوم
در این مرحله، با درمان مناسب و تغییر سبک زندگی ممکن است بتوان کبد چرب را به‌طور کامل درمان کرد. به همین دلیل، شناخت علائم فوق مهم است. چون به شما کمک می‌کند که قبل از ایجاد علائم جدی‌تر بتوانید بیماری را تشخیص داده و درمان کنید.
در صورتی که بیماری به پیشرفت خود ادامه دهد، به سیروز کبدی مبتلا می‌شوید که ممکن است آسیب ناشی از آن برگشت‌ناپذیر و غیرقابل درمان باشد. حتی در این مرحله هم احتمال دارد تمام بیماران علائم قابل‌توجهی نداشته باشند، اما بسیاری از آنها مشکلات زیر را تجربه می‌کنند:
- خستگی و ضعف
- کاهش اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
- خونریزی و کبودی
- اختلال خواب
- تورم (ادم) در پاها
- خارش شدید پوست
- ادرار تیره رنگ
- افزایش زردی پوست و چشم
- آسیت (تجمع مایع در شکم) و درد در سمت راست بالای شکم
- تغییر شخصیت و گیجی (چون کبد نمی‌تواند سموم را دفع کند و این مواد با ورود به جریان خون به مغز می‌روند.)
از آنجا که اثرات سیروز دائمی است و می‌تواند به سرطان منجر شود، مهم است که در صورت بروز علائم فوق و داشتن هر یک از عوامل خطری که در این مقاله به آنها اشاره کردیم، فورا به پزشک مراجعه کنید.
کلام پایانی
غالبا بیماری کبد چرب علائم واضحی ندارد. اما وقتی به‌موقع درمان نمی‌شود و پیشرفت می‌کند، ممکن است علائم چرب شدن کبد مثل خستگی، ضعف و خارش را تجربه کنید. سیروز که مرحله‌ی پایانی بیماری کبدی است، با حالت تهوع، استفراغ، کبودی و زرد شدن پوست و چشم مشخص می‌شود. لازم است وجود هر کدام از این علائم را به پزشک اطلاع دهید، به‌خصوص اگر به‌دلیل پرخوری، چاقی شکمی، افزایش کلسترول خون و موارد دیگر در معرض خطر ابتلا به کبد چرب هستید.
نظرات