عامل نابودی دشت‌های حاصلخیز کشاورزی ، مهاجرت و آوارگی روستاییان استان فارس کیست؟

چهره سیاه خشکسالی‌های استان فارس از آنجا رخ عیان می‌کند که به اذعان کارشناسان؛ این استان بالاترین میزان دشت ممنوعه ایران را طی چند سال گذشته به خود اختصاص داده و بیش از ۹۵ درصد دشت‌های فارس از نظر منابع آبی ممنوعه و بحرانی هستند، استانی که با دارا بودن بیش از ۹۰ دشت رکوردار بیشترین دشت ممنوعه در کشور است.

ایلنا: برداشت‌های بی‌رویه، بی برنامه‌گی متولیان و نبود رویه‌ای کارساز از سوی دولت‌ها، سناریوی نابودی کشاورزی و به تبع آن مهاجرت روستاییان را به حاشیه شهرهای استان رقم زده است.

در همین رابطه یک فعال حوزه کشاورزی و زیست محیطی استان فارس در گفت و گو با ایلنا معتقد است افت بیش از حد منابع آبی زیر سطحی نه تنها نگران کننده است، بلکه بحران های فرونشستی را رقم زده و فرو چاله‌های گسترده مبین استمرار خطا در مصرف منابع آبی است.

سیروس زارع عنوان کرد: واژه‌های مصرفی و اصطلاحات نه تنها در خدمت عنصر حیاتی (آب) زمین‌ و کشور نبود بلکه مدیریت را نیز به چالش می‌کشد.

وی ابراز کرد: شنیده می‌شود تولید و مصرف آب، استفاده از این عنوان آدرس اشتباهی در معادلات آبی است، کدام اقدام در کجای دنیا منجر به تولید آب شده است؟

عضو تشکل‌های تالابی کشور اذعان کرد: آب عنصری موجود در چرخه‌ی طبیعت است و اگر واژه تولید آب دست یافتنی بود، مناطق بحرانی در دنیا خصوصاً کشورهای پیشرو در صنعت و تکنولوژی با تولید آب می‌توانستند چالش های شان را در این زمینه مرتفع کنند.

زارع گفت: متاسفانه این سبک گفتگو، اقدامات ما را بجای اینکه به سمت مدیریت و کاهش مصرف آب رهنمون کند به طرف سد سازی، انتقال آب و گسست در چرخه های زیستی هدایت می‌کند و روز به روز به ابعاد بحران افزوده می‌شود.

وی  بیان داشت: سال های سال با صدور پروانه و مجوز برای چاه‌های حفر شده فاقد مجوز و پروانه برداشت آب از منابع زیر زمینی را افسار گسیخته شدت بخشیدیم تا جایی که بیشتر دشت‌های کشور در لیست دشت‌های بحرانی و ممنوعه آبی قرار گرفت و شاهد علاج بخشی موثری پس از آن نبودیم.

این فعال حوزه کشاورزی و زیست محیطی استان فارس تصریح کرد: سیاست گذاری آبی در راستای منافع کلی کشور قرار نگرفته است، به عنوان نمونه دشت جهرم در سال های دهه ۴۰ شمسی بحرانی اعلام می‌شود و به در آن زمان بیش از ۴۰ حلقه چاه نداشته است در حالی که پس از شصت سال در همان دشت بالغ بر ۲ هزار حلقه چاه با سرعت مرگ آوری  منابع آبی چند هزار ساله را تخلیه می‌کند.

به گفته زارع؛ در حوضه‌های آبی رودخانه‌ای نیز موفقیت نداشته‌ایم، مثال عینی آن خشکاندن مسیر اصلی رودخانه کُر در پی سد سازی افراطی بوده است.

این فعال حوزه محیط زیست ابراز کرد: آنچه در مسیر طبیعی این رودخانه‌ها که طی هزاران سال و به انتخاب طبیعت شکل گرفته بود‌، اعم از دشت حاصلخیز کربال، تالاب‌های جهانی این بخش، طشک، بختگان، کمجان، بزرگترین انجیرستان دیم جهان در استهبان و نی ریز، با احداث سدهای ملاصدرا و سیوند در بالادست این رودخانه‌ها باعث خشک شدن شان شده‌ایم.

وی تاکید کرد: اگر قرار است از چرخه فلاکت بیرون بیاییم و از میرایی و ویرانی سرزمین نجات پیدا کنیم لازم است در سیاست های آبی تجدید نظر کنیم.

زارع گفت: فلات مرکزی را خشکاندیم، آمایش سرزمین در معادلات اولویت نشد، جانمایی و استقرار صنایع  حول محور آب قرار نگرفت، متکی به انتقال آب و بارگذاری به منابع محدود محلی ایجاد شد و نهایتا آنچه امروز شاهدیم را رقم زدیم.

پروژه های انتقال آب به کاهش آسیب ها منجر نخواهد شد

دبیر گروه احیاء کنندگان تالاب بین المللی کمجان، عنوان کرد: پروژه‌های انتقال آب به کاهش آسیب ها منجر نخواهد شد بلکه فرسایش و آلودگی را گسترش خواهد داد که نتیجه عینی آن در استان اصفهان با فرونشست و آلودگی این شهر غیر قابل چشم پوشی است.

وی با ابراز تاسف از وضعیت موجود منابع آبی استان و کشور اظهار کرد: خسارت بار تر از آن صرف هزینه برای دست یابی به آب ژرف و ایجاد چاه برای حصول به آن است، نتیجه عملکرد در این زمینه در استان سیستان و بلوچستان چقدر موفقیت آمیز بوده که همچنان بر تداوم ان پای فشاری می‌کنیم؟

زارع گفت: پروژه‌های انتقال آب اعم از نوین و قدیمی چه میزان موفقیت کسب کرده، در حالیکه این پروژه‌ها اکثریت نیمه کاره رها شده و ساختار سنتی اراضی را نیز دستخوش تغییرات کرده تا جایی که بخش هایی از مزارع از حیث انتفاع و بهره برداری ساقط شده است و کشاورزان به دلایل متعدد قادر به کشت و رفع خسارت‌ها نیستند، نمونه بارز این خطا را در بخش کُربال خصوصا محدوده بند تیلکان و سایر بندها به وضوح می‌توان دید.

دبیر تشکل احیاء کنندگان تالاب بین المللی کمجان  ادامه داد: در محدوده بند تیلکان کانال‌هایی فاقد کاربری با هزینه‌های نجومی احداث  شد که منجر به بلاتکلیفی کشاورزان شد.

وی ادامه داد اگر وقت و انرژی منابع صرف تعریف الگوی مناسب مصرف شرب و شهری، زیستی، صنعتی و زراعی طبق مصوبه هیات وزیران و پیشینه تاریخی دانش آبی می‌شد به مراتب به تاب آوری بیشتری دست می‌یافتیم.

این فعال حوزه محیط زیست و بخش کشاورزی با ابراز امیدواری که متولیان آب؛ رعایت آب موجود و مصرف را  اولویت راهبردی قرار بدهند، اضافه کرد: احداث سدها جریان دائمی رودخانه‌ها سیکل طبیعی جریان آب را با گسست و خسارت مواجه کرد و این نشان می‌داد که پایانی برای این تفکر سازه محور متصور نیست.