وضعیت آب های زیرزمینی از یک بحران فوق‌العاده خطرناک خبر می‌دهد/ باید چکار کنیم؟

بحران آب های زیرزمینی می‌تواند زندگی را به‌کام آیندگان تلخ کند

به گزارش گجت نیوز، از نظر علمی آب های زیرزمینی در دسته منابع تجدیدپذیر قرار می‌گیرند. اما با توجه به منطقه جغرافیایی، پر شدن یک سفره آب زیرزمینی می‌تواند دهه‌ها و یا قرن‌ها طول بکشد.

همین مسئله نیز باعث شده که برخی کشورها با اندازه‌گیری مرتب وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی خود به‌دنبال حل مشکل باشند. برخی دیگر نیز صرفا به‌مصرف بیش از حد اهمیت نمی‌دهند و این مسئله را مشکل آیندگان می‌دانند.

داده‌های این تیم نشان داد که بحران کاهش سریع سطح آب های زیرزمینی در تمامی مناطق جهان وجود دارد. بدتر از همه اینکه این کاهش در طول دهه‌های اخیر شتاب خیره‌کننده‌ای گرفته است. تا جایی که در برخی مناطق شاهد کاهش ۵۰ سانتی‌متری سطح آب های زیرزمینی هستیم.

هرچند بررسی‌های این تیم پژوهشی خبرهای خوبی هم دارد. ظاهرا در برخی مناطق اقدامات انسانی سبب شده بحران آب های زیرزمینی مدیریت شود و سطح آب کاهش پیدا نکند. این موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که جوامع محکوم به تمام‌کردن ذخایر آبی خود و نابودی زندگی آیندگان نیستند. بلکه می‌توان با تدابیر به‌موقع آب های زیرزمینی را حتی تقویت کرد.

عوامل زیادی هستند که روی سطح آب‌ های زیرزمینی تاثیر می‌گذارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به وضعیت خاک، آب‌و‌هوا و کاربری زمین اشاره کرد. وقتی آب زیرزمینی یک منطقه به سطوح بحرانی می‌رسد، یعنی مصرف آب آن منطقه بسیار فراتر از توان طبیعت برای پر کردن سفره‌ها است.

تا پیش از سال ۲۰۰۰ موارد زیادی دیده می‌شد که سطح آب سفره های زیرزمینی افزایش پیدا کند، اما پس از سال ۲۰۰۰ چنین چیزی به‌ندرت دیده می‌شود.

تصویر آینده‌ای ترسناک با ادامه روند کنونی

در بسیاری از مناطق بایر مردم به‌شدت محصولات مختلف را کشت می‌کنند و برای اینکار نیز از آب های زیرزمینی بهره می‌برند. یکی از این مناطق ایران است که به‌طور متوسط هر سال کاهش ۰.۵ متری در سطح آب های زیر زمینی خود را تجربه می‌کند. بحران آب های زیرزمینی علاوه بر ایران در کشورهای افغانستان، شیلی، چین، هند، مکزیک، مراکش، عربستان، اسپانیا و جنوب غربی آمریکا نیز دیده می‌شود.

مشکل اینجاست که در بسیاری از کشورها افزایش جمعیت نیاز به مواد غذایی بیشتر را ایجاب می‌کند. همین نیز باعث می‌شود که مناطق بیشتری تحت کشت قرار گیرند و فشار بیشتری به سفره‌ های آب زیرزمینی وارد شود. کشاورزی سنتی و کشت محصولاتی که مناسب مناطق خشک نیستند نیز وضعیت را بدتر می‌کند. اما ادامه وضعیت کنونی به چه اتفاق‌هایی منجر خواهد شد؟

وقتی سطح آب زیرزمینی به حالت بحران برسد، بسیاری از چاه‌ها و چشمه‌های مورد استفاده برای تامین آب آشامیدنی انسان خشک خواهند شد. جوامع زیادی وجود دارند که چاه‌ها و چشمه‌ها تنها منبع آب آشامیدنی آنها است.

به‌عنوان مثال در San Joaquin Valley کالیفرنیا زنگ‌های هشدار برای خالی‌شدن سفره های آب زیرزمینی به‌صدا در آمده است. در صورتی که سیاست‌مداران تصمیمی در این زمینه نگیرند، امکان مهاجرت دسته‌جمعی وجود دارد. این اتفاق می‌تواند در برخی مناطق مشکلات امنیتی را نیز به‌دنبال داشته باشد.

مشکل دوم در کشاورزی بروز می‌کند. کشوری را تصور کنید که مشتاق افزایش جمعیت است و نیازهای غذایی افراد جدید را نیز از طریق کشاورزی تامین می‌کند. وقتی سفره های آب زیرزمینی خشک شوند، بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی بلااستفاده خواهند شد. این اتفاق بحران آب های زیرزمینی را تشدید می‌کند.

همچنین در برخی مناطق آب‌ های زیرزمینی به رودخانه‌ها می‌ریزند. کاهش سطح این آب‌ها سبب می‌شود که روند برعکس شود و آب رودخانه‌ها به‌ زیر زمین سرازیر گردد. این مشکل در مناطق مختلف آمریکا دیده می‌شود. به‌صورتی که میزان آب‌های رودخانه‌ها کاهش یافته و اکوسیستم منطقه کاملا آسیب دیده است.

دیگر مشکلی که در نتیجه بحران آب های زیرزمینی ایجاد می‌شود، کاهش ارتفاع زمین است. در این حالت بسیاری از شهرهای ساحلی از جمله جاکارتا، توکیو، استانبول و بمبئی در خطر سیل‌های ویرانگر قرار می‌گیرند. در مناطق دیگر نیز کاهش ارتفاع زمین می‌تواند زیرساخت‌ها را تهدید کند. این مشکل مهم در تهران و مکزیکوسیتی بیشتر از سایر مناطق مشاهده شده است. متاسفانه اینگونه به‌نظر می‌رسد که کسی به این مسئله چندان هم اهمیت نمی‌دهد.

بدتر از همه اینکه بحران آب های زیرزمینی می‌توانند سبب ورود آب دریا به سفره ها شود. این اتفاق در مناطق ساحلی رخ می‌دهد. بدین‌ترتیب اندک آب باقی‌مانده در سفره های زیرزمینی نیز شور خواهند شد و دیگر قابل استفاده نخواهند بود. حال چطور می‌توان این مشکل بزرگ را برطرف کرد؟

راه‌حل برطرف کردن مشکل سفره های زیرزمینی

خوشبختانه در برخی مناطق جهان روند کاهش سطح آب های زیرزمینی متوقف شده است. این جوامع راه‌حل‌های مختلفی را استفاده کرده‌اند که از میان آنها می‌توان به یافتن منابع آب جایگزین (همچون رودخانه‌های محلی)، اتخاذ سیاست‌هایی به‌منظور کاهش تقاضا برای آب های زیرزمینی و پر کردن سفره ها با آب‌های سطحی اشاره کرد.

به‌عنوان مثال سطح آب های زیرزمینی شهر ال‌دورادو از سال ۱۹۴۰ تا ۲۰۰۰ حدود ۶۰ متر کاهش یافت. مقصر اصلی در این منطقه صنایع محلی بودند. در سال ۱۹۹۹ قانون جدیدی وضع شد که سبب می‌شد استفاده از منابع آب زیرزمینی برای شرکت‌ها هزینه زیادی داشته باشد.

همچنین در سال ۲۰۰۵ یک خط لوله ساخته شد تا آب از رود Quachita به ال‌دورادو منحرف شود. ترکیب قانون و منبع آب جدید سبب شد که تقاضا برای آب های زیرزمینی کاهش یافته و بحران برطرف شود. خوشبختانه سطح آب های زیرزمینی این منطقه از سال ۲۰۰۵ افزایش یافته است.

مورد دیگر به بانکوک مربوط می‌شود. بین سال‌های ۱۹۸۰ و ۲۰۰۰ چاه‌های شخصی بسیار زیادی برای اهداف شخصی، صنعتی و تجاری حفر شدند. در نتیجه مصرف آب های زیرزمینی دو برابر شد و سفره‌ ها به مرحله بحران رسیدند.

بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ هزینه استفاده از آب‌ های زیرزمینی ۴ برابر شد. همین نیز باعث شد که استفاده‌های غیرضروری پایان یابد و منابع آبی جایگزین نیز برای موارد ضروری استفاده شود.

در دره‌ای نزدیک توسان آریزونا نیز مسئله آب های زیرزمینی به یک بحران بزرگ تبدیل شده بود. استفاده از آب های زیرزمینی برای کشاورزی سبب شده بود که سطح آب از دهه ۱۹۴۰ تا ۳۰ متر کاهش یابد. به‌همین‌خاطر ایده ساخت دریاچه‌هایی خاص عملی شد. این دریاچه‌ها توسط آب انتقال‌ یافته از رود کلرادو پر می‌شوند. آبی که توسط کانال‌ها از صدها کیلومتر آن‌طرف‌تر آمده است.

وقتی دریاچه‌ها به‌زمین‌های زیرین نشت می‌کنند، سطح آب های زیرزمینی افزایش پیدا می‌کند. در نهایت دریاچه‌ها توانستند سطح آب های زیرزمینی برخی مناطق این دره را تا ۶۰ متر افزایش دهند.

آب های زیرزمینی تاثیر فوق‌العاده زیادی بر زندگی و کسب‌و‌کار مردم دارند. به‌همین‌ دلیل به‌نظر می‌رسد که باید سامانه خاصی مردم مناطق مختلف را از میزان بحران آب های زیرزمینی آگاه کند. همچنین می‌توان با کشاورزی مدرن، صنایع بهینه‌تر و سیاست‌های درست از ایجاد بحرانی بزرگ برای آیندگان جلوگیری کرد.