یک مطالعه جدید نشان می دهد که در دشت های شمال غربی ایران، دو گور باستانی مربوط به ۵۰۰۰ سال پیش نشان می دهد که چگونه سنت های تدفین در طول زمان در یک فرهنگ تغییر می کند.
به گزارش اول فارس به نقل از میامی هرالد بیش از ۵۰۰۰ سال پیش، مردم در آغاز عصر برنز شروع به ساختن گور باستانی‌های از جنس آجر‌های گلی کردند. در نواحی شمال غربی ایران، شمار کمی از این قبیل گور باستانی‌ها کشف شده و تنها بقایای انسان نیست که درون آن‌ها قرار داده شده.
بر اساس مطالعه‌ای که در مجله «باستان‌شناسی میدانی» منتشر شد، در محوطه باستانی کهنه تپه‌سی درست در جنوب مرز آذربایجان، دو گور باستانی از قرن سوم قبل از میلاد پیدا شدند.
این دو گور باستانی به فرهنگ کورا-ارس تعلق دارند، گروهی مهاجر با مراسم تشییع جنازه‌ای که در طول زمان تکامل یافته است.
پژوهشگران می‌گویند: «این بقایای معماری تدفینی یکی از قدیمی‌ترین شواهد این نوع معماری حداقل در ایران دوره کورا-ارس و پس از آن است. عناصر یافت شده حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره نحوه مفهوم‌سازی ساکنان این محوطه از جهان پس از مرگ است».
باقی مانده پیکر یک مرد که به بیماری استخوانی مبتلا بوده همراه با بقایای حیوان قربانی
نخستین گور باستانی از خشت با سطوح کمی از چوب، کاهگل و خاک رس و کف طبیعی خاکی ساخته شده بود. پژوهشگران می‌گویند: «گوشه‌های گور باستانی به سمت جهت‌های اصلی قطب‌نما یک ویژگی جالب است».
بدن مردی ۴۵ تا ۵۰ ساله در سمت چپ در حالت خمیده قرار داشت و دست‌هایش در حالت خمیده نزدیک به سر بود. پژوهشگران نشانه‌هایی از آرتروز و آسیب استخوانی را در اسکلت مرد یافتند که احتمالاً نشانه‌ای از پیری زیاد است، اما شاید ناشی از یک بیماری استخوانی نیز باشد، چون نشانه‌هایی از سبک زندگی فعال در او یافت شده است. نزدیک جمجمه مرد، یک حیوان قربانی شده بود و دیگری جلوی پا‌ها و زیر بدن او پیدا شد.
بیش از ۳۸۰ عنصر از بقایای جانوران در گور باستانی پیدا شد. یک سرنیزه و یک سر گرز (بالا، سمت چپ) هم در میان کشفیات داخل گور بودند.
پژوهشگران می‌گویند: «بیش از ۳۸۰ عنصر از بقایای حیوانات در این گور باستانی پیدا شده است. مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد پیشکش‌های حیوانی شامل بز و گوسفند میشدند».
باستان‌شناسان سه گلدان سرامیکی، یک مارپیچ برنزی مو، یک بازوبند، یک تبر جنگی، یک سر نیزه و یک سر گرز را در سطح پایینی گور باستانی‌ها یافتند. چندین فنجان با پایه و هسته‌های میوه نیز نزدیک بدن در سطوح مختلف گور باستانی پیدا شدند.
گور باستانی دوم از نظر ساختار و ترکیب با گور باستانی اول فرق داشت
گور باستانی دوم کمی متفاوت و احتمالاً متعلق به دوره زمانی متفاوتی از همان فرهنگ در ایران بوده است. گور باستانی دوم نیز از خشت ساخته شده بود، اما یک سطح داشت و دارای یک سکوی اضافه بود که برای گذاشتن دفینه ها بود.
این گور احتمالاً در دوره زمانی بعدی ساخته شده و لگن جسد که گمان می‌رود متعلق به یک مرد ۳۵ تا ۴۵ ساله باشد، برداشته شده و با کوزه‌های خاکسپاری جایگزین شده است. وضعیت استخوان‌ها بسیار بدتر از آن‌هایی بود که در گور باستانی دیگر یافت شد.
«برخلاف گور باستانی اول، هیچ اثری از حیوانات قربانی وجود نداشت، اما استخوان‌های حیوانات داخل گور باستانی پیدا شد.» استخوان‌ها متعلق به یک گوسفند بالغ و شاید یک بز بود، اما در همان مکان‌هایی نبودند که بقایای حیوان با بدن دیگر پیدا شد.
محتویات کشف شده در قبر دوم
در مجموع و بر اساس این بررسی دقیق، می‌توان گفت این گور باستانی‌های زیرزمینی آجری که با دقت ساخته و با عناصر نمادین تزئین شده‌اند، بیش از یک گور باستانی صرف برای متوفیان بودند. آن‌ها در اصل یادگار‌های حافظه جمعی جامعه بودند. باستان‌شناسان معتقدند این گور باستانی‌ها «تجلی هنجار‌های فرهنگی» هستند، از جمله اینکه چه دفینه هایی باید در گور گنجانده میشدند.
در حالی که برخی دفینه ها مانند اشکال خاص سفالی یا اشیاء فلزی داخل گور‌ها، جلوه ملموسی از هویت اجتماعی درگذشتگان هستند، عناصر دیگر مانند جمجمه حیوانات، بقایای غذا و نوشیدنی اهمیت معنوی یا آیینی داشتند و به تفسیر‌های خاص آن جامعۀ باستانی از مرگ اشاره می‌کنند.
پژوهشگران با بررسی دفینه ها و استفاده از تکنیک قدمت‌یابی کربنی، معتقدند گور باستانی اول بین ۲۷۰۸ تا ۲۴۷۱ قبل از میلاد ساخته شده است. قدمت گور باستانی دوم را نمی‌توان به طور دقیق تخمین زد، اما احتمالاً جدیدتر است.
بر اساس این پژوهش خود گور ها در دسته‌های ثابت شده تحقیقات قبلی قرار نمی‌گیرند و نشان‌دهنده تغییر در شیوه‌های رفتاری درباره مردگان هستند.
نظرات