موزه هنر مشکین‌ فام؛نمایانگر شیرازی زیباتر

اشیای موجود در موزه هنر مشکین‌ فام که در اتاقهای فراوان عمارت تاریخی فروغ الملک نگهداری و به نحوی استاندارد و با دوربینهای مدار بسته از آنها حفاظت میگردد شامل صدها و بلکه هزاران قطعه از آثار هنری است که طی بیش از نیم قرن توسط آقای حسن مشکین‌ فام تهیه و گردآوری شده و دارای دو بخش عمده آثار هنری خانواده مشکین فام و آثار هنرمندان معاصر فارس میباشد

  سید محی الدین حسینی ارسنجانی ،روزنامه نگار و شیراز پژوه:

*اشاره:
موزه ها یکی از جمله مراکز و اماکن مهم شناخت و شناساندن تاریخ و فرهنگ و هویت ما ایرانیانند.برخی موزه ها دولتی و برخی خصوصی اند.در موزه ها میتوان با دیدن اشیا و نوع رنگ و جنس و شکل هر شیئ و دیگر مشخصه های اشیاء نگهداری شده در آنها به تحقیقات و مطالعات فراوانی در نوع و نگاه مردمان قدیم به زندگی پی برد و اطلاعات دست اول و مفیدی از اماکن جغرافیایی و نکات تاریخی،آداب و رسوم و مشاهیر رجال و نام آوران دوره های قدیم و نوع مشاغل مردم و دیگر اطلاعات ذیقیمت سده های مختلف را به دست اورد.

موزه تخصصی هنر مشکین فام در خانه تاریخی فروغ الملک شیراز و در محله زیبای سنگ سیاه یکی از جمله موزه های خصوصی موجود در شیراز است که علاوه بر آنکه بازدیدکنندگان فراوانی در طول سال دارد جایی برای نگهداری و دیدن اشیاء و آثار و اقلام هنری هنرمندان معاصر و سده های اخیر شیراز،فارس و کشور نیز هست.در بازدید اخیر جناب استاد جهانبخش مدیر خبرگزاری “اول فارس” از این مکان زیبا که هم عمارتی تاریخی و هم موزه ای مردم شناسی است شاهد تلاش و کوشش جناب استاد حسن مشکین فام که خود از هنرمندان نامی و مجموعه داران مطرح ملی معاصر است در این موزه و این عمارت تاریخی بودیم.در اینجا به معرفی مختصر این موزه که در دل بافت تاریخی شیراز و در خانه و عمارت تاریخی فروغ الملک در محله سنگ سیاه واقع شده است میپردازم.

*محتواهای موجود در موزه هنر مشکین فام

اشیای موجود در موزه هنر مشکین‌ فام که در اتاقهای فراوان عمارت تاریخی فروغ الملک نگهداری و به نحوی استاندارد و با دوربینهای مدار بسته از آنها حفاظت میگردد شامل صدها و بلکه هزاران قطعه از آثار هنری است که طی بیش از نیم قرن توسط آقای حسن مشکین‌ فام تهیه و گردآوری شده و دارای دو بخش عمده آثار هنری خانواده مشکین فام و آثار هنرمندان معاصر فارس میباشد که به این مجموعه اهدا نموده اند.

این آثار بر حسب نوع اثر هنری یا تکنیک و دوره آفرینش در قالب بخشهایی با آثار حجاری و نقش‌ برجسته،خوشنویسی، نقاشی،طراحی ،عکاسی، هنرهای تجسمی و… تقسیم‌ بندی و درون قاب عکسها و یا ویترینهای مخصوص در معرض نمایش عموم قرار گرفته است.در بخش آثار حجاری و نقش برجسته کارهاى استاد حاج حبیب مشکین فام (۱۳۸۰ _ ۱۲۹۴) روى سنگهاى مختلف از جمله مرمر قرار دارد که شامل نقوش گل، حیوان، متون اسلامى از جمله آیات قرآن بوده و به دو شیوه «گود» و «برجسته» طراحى، خوشنویسى و کنده‌کارى شده است.

*بخش نفایس هنری جدید موزه مشکین فام

نقاشی هاى موزه هنر مشکین فام شامل مجموعه نفیس و متنوعى از آثار هنرمندان معاصر فارس است. در این بخش آثار دهها هنرمند که معرف سه نسل از نقاشان معاصر فارس است دیده میشود.هنرمندانی همچون حسام ابریشمى،بیژن بهادرى کشکولى، على‌اصغر تجویدى، خلیل توللى، قاسم حقیقى، بهرام خائف، بهنام خاوران، بهرام دبیرى، عباس دریسى،مهدى رضاییان،کاظم رضاییان، قاسم روزخوش، حسن زارع، غلامحسین صابر، علیرضا ظریف، علیرضا عطروش، احمد علامه دهر، سعید غلامى، جمشید کریمى، شهرام کریمى،محمدرضا کشاورزى، امید مشکسار،منوچهر معتبر،حسین میرزایى، مهرزاد نژند، حمیدرضا هیربد و غلام یونسى و دیگرانی که اغلب آنها در قید حیات نبوده و معدودی از انان همچنان در خدمت به فرهنگ و هنر و اهل آن مشغولند.

کتابخانه موزه هنر مشکین فام هم شامل صدها عنوان کتاب و مجلات تخصصى است، بریده هایی از جراید قدیم ،صدها کارت، بروشور، پوستر و کاتالوگ مربوط به رویدادهاى هنرى، آرشیو نوار، فیلم و سند شامل مصاحبه‌هایى با هنرمندان برجسته فارس و ایران و….در این بخش دیده میشود.دفتر مطالعات هنرهاى تجسمى این موزه شامل شناخت هر چه بیشتر هنرمندان و آثار هنرى گذشته و حال،تهیه گزارش، عکس، فیلم و نوار از هنرمندان و آثار آنها،تهیه جزوه و کاتالوگ براى استفاده علاقه‌ مندان به هنر و هنرمندان،چاپ و انتشار آثار هنرمندان فارس به‌ صورت کارت،بروشور، آلبوم و پوستر،ایجاد ارتباط با مراکز هنرى داخل و خارج از کشور است.

*اتاقک نگهداری اشیای قدیمى خاندان مشکین فام

در اتاقک کوچکی واقع در حیاط دوم عمارت تاریخی فروغ الملک که درب آن بنا به ملاحظاتی فعلا بسته اما از پشت پنجره های آن قابل مشاهده است برخی اشیاء عتیقه از جمله مبل‌ ها،میز،چراغ علاالدین، صندوقچه، بشقابهاى چینى قدیمى، جعبه‌ هاى منبت‌کارى شده گلدان‌ها،رادیو و گرامافون و دیگر وسایل زندگی دهها سال اخیر این خاندان معروف شیراز نگهداری میشود.

سقف زیبا و هنرمندانه این اتاق نیز بسیار چشم نواز بوده و معلوم است که هنرمندان بزرگ و معماران چیره دست سده اخیر که بر روی نقطه به نقطه از این عمارت پر رمز و راز کار های فاخر و هنرمندانه ای انجام داده و به یادگار نهاده اند بر سقفهای مختلف از اتاقها،سالنهای پذیرایی و مهمانسرا های این عمارت باشکوه،درب و پنجره ها،گچ کاریها، مقرنس کاریها، کاشیکار یها و آینه کاریها نیز چنان هنرمندانه کار کرده اند که خود این هنرهای دیواری و چوبی و فلزی که بر در و دیوارها و سقف و ایوانهای چنین عمارتی قابل مشاهده است نیز بخشی از ماهیت و اعتبار موزه هنر مشکین فام شیراز به حساب می آیند.

*بخش آثار کتابت و خوشنویسی خاندان اشرف الکُتّاب ارسنجانی

همچنانکه در بدو ورود به عمارت زیبا و اعجاب انگیز فروغ الملک و موزه هنر مشکین فام شاهد به نمایش گذاردن تعدادی از تالیفات جناب مشکین فام و تولیدات هنرى هنرمندان فارس، از جمله تابلوها، کتابها، آلبوم، نوارها، کارتپستالها، پوسترها، آثار حجمى و آثار مکتوب چاپ جدید و قدیم هستیم در یکی از اتاقهای این موزه و این عمارت زیبا شاهد به نمایش گذاردن اشیای هنری و لوازم خطاطی و نمونه خطوط زیبا و منحصر به فرد از هنرمندان کاتب برخاسته از خاندانهای هنری فارس و شیراز از جمله خاندان بزرگ ارسنجانی هم هستیم. خاندانی که از نسل کاتبان وحی و خود صاحب مکتب هنری اند و در نگارش و کتابت دهها جلد از قرآنهای نفیس و نهج البلاغه،کتب ادعیه و دیوانهای شعری شاعران قدیم تلاشهای وافری نموده اند.

آثاری از ملا علی عسکر ارسنجانی و فرزند خلف وی ملا محمد شفیع ملقل به اشرف الکتاب و متخلص به آثار از مشاهیر رجال خوشنویسی اواخر دوره قاجاری و فرزندان و نوادگان این کاتب بزرگ وحی همچون ملا محمد حسین افتخار الکتاب،ملا محمد حسن،محمد علی اشرف الکتاب،مرتضی اشرف الکتاب(اهداگر آثار) و….که هر کدام از آنها در انواع هنرها و بویژه خطوط نسخ و ثلث و نستعلیق و خط ناخن، شعر و نقاشی و صحافی و کتاب آرایی سرآمد روزگار خود بوده اند در این موزه که از طرف بازماندگان و خاندان رفیع اشرف الکتابی ارسنجان در شیراز به این مکان زیبا (موزه هنر مشکین فام ) اهدا گردیده، نگهداری میشوند.

*سخن پایانی:

گردآورى،نگهداری و حفاظت از مجموعه های نفیس و کمیاب موجود در موزه هنر مشکین فام در طى بیش از پنجاه سال فرهنگوری و خادمی عرصه هنر بیانگر چیزى جز عشق به یادگارها،شخصیتهای موثر و آثار فرهنگى و هنرى این سرزمین کهن و شیراز زیبا نبوده و نیست.باید دست هنرمندان و حافظان چنین آثار شگرف و ماندگار را بوسید و تلاش انان را در حفظ مواریث ملی و میهنی ایرانیان ستود.آثار هنری به یادگار مانده و به نمایش گذاشته شده در موزه هنر مشکین فام و در عمارت تاریخی فروغ الملک از نظر تعدد و تنوع بخشهاى مربوط به یک یا چند دوره از تاریخ هنر معاصر از سرزمین ما مجموعه ای کم‌ نظیر و حتى بی‌نظیر است.این موزه و محتویات آن بى‌شک مى‌تواند پایه و اساس یک موزه واقعى،کم‌ نظیر و درخور براى شهر شیراز و استان فارس باشد و در حکم یک سرمایه ملى به حساب آید زیرا همه این آثار آرشیو ماندگار و ارزشمندیست که براى نسلهاى آینده به ودیعه خواهد ماند.

توصیه بنده به رفتن عموم مردم به بخش قدیمی و بافت سنتی شهر شیراز و دیدن زیباییهای پیدا و پنهان محلات تاریخی این کهن شهر و بازدید از خانه های تاریخی از جمله خانه فروغ الملک و دیدن موزه هنر مشکین فام است تا بدانیم شیراز را که به حق مهد تاریخ و علم و ادب و جایگاه رفیع هنر و دانشهای گوناگون ایران و ایرانیان بوده و است را تا چه حد شناخته و چه مقدار از گذشته های نه چندان دورش مطلع و با خبریم.
در پایان لازم میدانم از همراهی و همکاری ارزشمند بانو غلامی مدیر داخلی موزه هنر مشکین فام و عمارت تاریخی فروغ الملک شیراز که با روی باز ما را پذیرفتند تشکر و قدردانی نمایم.