کشف معبد ۴ هزار ساله تمدن «دیلمون» در یکی از جزایر خلیج فارس/ تمدن دیلمون را بیشتر بشناسید

یک تیم کاوش مشترک دانمارکی-کویتی به سرپرستی موزه ماسگارد، معبدی ۴۰۰۰ ساله مربوط به دوره برنز را که به تمدن اولیه دیلمون (۳۲۰۰ تا ۳۲۰ قبل از میلاد) مرتبط است، در جزیره کویتی فلیکا در خلیج فارس کشف کردند.

تمدن دیلمون که به عنوان «جایی که خورشید طلوع می‌کند» و «سرزمین زندگان» توصیف می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان در شرق شبه‌جزیره عربستان بود. مجمع‌الجزایری که اکنون پادشاهی بحرین در آن واقع شده، پایتخت دیلمون بود. تمدن دیلمون به دلیل موقعیت مناسب خود توانست به یک مرکز تجاری بزرگ تبدیل شود. دیلمون در اوج قدرت خود، بر مسیرهای تجاری خلیج فارس تسلط داشت. تمدن دیلمون اهمیت و تاریخی طولانی دارد و یکی از بزرگترین اسرار تاریخ در نظر گرفته می‌شود که اطلاعات کمی درباره آن وجود دارد. در افسانۀ گیلگمش، دیلمون به عنوان سرزمین جاودانگی و جوانی ابدی توصیف شده است.

این کشف توسط شورای ملی فرهنگ، هنر و ادبیات کویت اعلام شد. این شورا در بیانیه مطبوعاتی خود توضیح داد که این کشف به دنبال تلاش‌های مستمر حفاری در منطقه شرقی کاخ و محوطه معبد دیلمون روی تپه‌ای معروف به F۶ انجام شد که قدمت آن به دوره تمدن اولیه دیلمون در عصر برنز باز می‌گردد.

بقایای دیواری که گمان می‌رود بخشی از سکوی معبد باشد در تپه F۶ در حفاری‌های قبلی کشف شد که قدمت آن‌ها بین سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد تخمین زده شده است. کل معبد که اندازه‌ی آن ۱۱ در ۱۱ متر است، اکنون کشف شده است. مصنوعات متعدد از جمله مهر و سرامیک نیز یافت شدند که گواه ارتباط معبد با مردم دیلمون هستند؛ گروهی سامی زبان که تجارت گسترده‌ای با تمدن‌های بین‌النهرین داشتند.

مجموعه‌ای از مهره‌ها از جنس سنگ‌های قیمتی و مهر دیلمون که به تازگی در محوطه معبد دیلمون کشف شده است

یافته‌های جدید که نه چندان دور از دیگر سازه‌های مهم مرتبط با این فرهنگ باستانی، مانند «کاخ» و «معبد دیلمون» واقع شده‌اند، به این معناست که این دومین معبد کشف‌شده در یک منطقه عمومی بود.

دکتر اِستِفان لارسِن، رئیس مأموریت باستان‌شناسی دانمارکی به کویت، گفته که این کشف استثنایی در درک اعمال مذهبی تمدن دیلمون یک پیشرفت غیرمنتظره است.

تمدن دیلمون را بیشتر بشناسید

دیلمون (به انگلیسی: Dilmun) نام سومری منطقه‌ای در عهد باستان است که ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد به شکوفایی رسید و مرکز آن در خلیج فارس است. دیلمون سرزمین پاکیزه و درخشانی ست که از هر جهت برای زیستن آماده است و بیماری و مرگ به آن راه ندارد.

به نقل از دانشنامه بریتانیکا مرکز این تمدن در جزیره بحرین است. بعضی از پژوهشگران مکان احتمالی دیلمون استان الحساء و ناحیه قطیف در شرق عربستان و قطر امروزی می دانند. اما اگر به شواهد موجود سومری مراجعه کنیم هیچ کدام از گمانه ها چندان صحیح نمی باشد. با نگاهی به اسطوره انوما الیش می توان با دقت بیشتری به مکان دیلمون رسید: آپسو نشانگر آب شیرینِ رودهای بزرگ میانرودان است و تیامت نمایندۀ آب های شور خلیج فارس است. [..] که انوما الیش خاستگاه آفرینش را در برخورد و در هم آمیختگی آب های شور و شیرین می داند، و بنابراین به احتمال زیاد مصب رودهای دجله و فرات و محل برخوردشان با خلیج فارس را جایگاه شروع خلقت فرض می کند.

سر گاو نر ، ساخته شده از مس در دوره اولیه Dilmun (حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد) ، کشف شده توسط باستان شناسان دانمارکی در زیر معبد باربار، بحرین.

افسانه داستان بهشت آسمانی تورات (فردوس خدایان) ریشه و منشأ سومری دارد. بهشت سومریان چنان که در این منظومه آمده؛ (منظور: افسانۀ مشهور سومری «انکی و نین خورسگ») در دیلمون قرار داشت و این ناحیه احتمالاً در جنوب غربی ایران بود. بابلیان یعنی سامیان که سومری ها را شکست دادند؛ بعدها این منطقه را سرزمین زندگان و قرارگاه مردان جاوید نامیدند. از این رو نواحی جنوب غربی ایران یعنی خوزستان بهترین گزینه برای دیلمون می باشد.

قلعه بحرین، محل احتمالی آثار باستانی دیلمون

در کتیبه‌های بازرگانی سومری اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد، زمانی که محل حمل و نقل کالاهای بین سومر و دره سند بود، از دیلمون به عنوان یک مرکز تجاری نام برده می‌شود. دیلمون در نوشته‌های به‌جامانده در میان‌رودان به‌عنوان یک شریک تجاری، گذرگاهی که بین میان‌رودان و تمدن واقع در دره رود سند (جنوب پاکستان کنونی) واقع‌شده و منبع مواد خام از جمله مس و چوب ذکر شده‌است.

مطابق اساطیرِ سومری خداوند در دیلمون زندگی جاوید را به زیودسورا (اُتناپیشتیم) بخشید. برخی از پژوهشگران دیلمون را سرزمینی می‌دانند که بهشت عدن در آن قرار داشت. مایکل رایس در مورد این مکان می‌نویسد:

«دیلمون اسرارآمیزترین فرهنگ را در میانِ تمدن‌های پیشرفته عصر برنز داشته‌است. حتی اسرارآمیزتر از آنچه که در مصر شکوفا شد. دیلمون در دوره‌ای مرکز شبکه بازرگانی بین‌المللی مهمی بود که پهنه‌ای به وسعتِ تمامی دنیای شناخته شدهِ آن روزگار را دربر می‌گرفت و در دوره‌ای دیگر سرزمینی جادویی و مقدس بود، موطن خدایان و محل وقوع حوادثی شگفت‌انگیز؛ مانندِ پیدایشِ هنرهای بشری که خدایان بازیگران اصلی آن بودند. بعدها خدایان در آنجا انسان ستایش برانگیزی که طوفان نوح را از سر گذرانده بود، اعتلا بخشیدند؛ زیوسودرا، پادشاه عادلِ شوروپاک کسی که شخصیت نوح در کتاب مقدس از آن گرته برداری شده‌است. حماسهِ مذهبی توفان از افسانه بسیار قدیمی‌تر بین‌النهرینی ریشه گرفته‌است. روایتی از آن که به دنیایِ امروز رسیده‌است، انعکاسِ بخشیِ از منظومه حماسی گیلگمش است.

دیلمون نخستین بار در یک کتیبه گلی متعلق به انتهای هزاره چهارم پیش از میلاد در معبد اینانا (یک الهه سومری) در شهر اوروک ذکر شده‌است. در این متن دیلمون صفت نوعی تبر و وصف یک مقام رسمی است و همچنین از طاقه‌های پشم که به مردم دیلمون تحویل داده شده، سخن به میان آمده‌است.

در شهر نیپ‌پور هم دو نامه از دوران سلطنت بورنابوریاش پادشاه بابل در دوران حکومت کاسی‌ها (یک قوم عیلامی که محل اصلی زندگی آنان در سواحل جنوبی و غربی دریای خزر بوده‌است) در سده چهارده قبل از میلاد به‌دست آمده که آن‌ها را یک مقام رسمی دیلمون به مقامات مافوق خود در مرکز تمدن بابل نوشته‌است.