استاد عبدالعلی دستغیب: صادق هدایت در داستان‌هایش از سیمای زشت­‌کاران پرده برمی‌گیرد

سید محی الدین حسینی ارسنجانی ، روزنامه نگار و پژوهشگر ادبی:

آثار داستانی زنده یاد صادق هدایت چهره ماندگار داستان نویسی ایران با خوانش داستان معروف”دان ژوان کرج “مورد نقد و بررسی اعضای انجمن ادبی دریچه نقدقرار گرفت.

سومین نشست نقد و بررسی داستان های نویسندگان مطرح نویسندگان ایرانی با درس گفتار های استاد سید عبد العلی دستغیب چهره ماندگار نقد ادبی در منزل وی انجام و تعدادی از داستان نویسان شیرازی در مورد صادق هدایت و داستانهای وی و از جمله داستان زیبای دن ژوان کرج نوشته هدایت دیدگاه های خود را بیان کردند.

در ابتدای این برنامه حمیدرضا زنگی داستان نویس شیرازی دیدگاه خود در مورد داستان دن ژوان کرج نوشته صادق هدایت را بیان و پس از آن بانوان پهلوانی،کمانی،آقایان امین زاده،صمد صمهماندوست، شهسواری، جعفری و… برداشتهای خود از داستان نام برده شده و کتاب سگ ولگردنوشته صادق هدایت رابیان کرده و به بحث و تبادل نظر درباره آثار و افکار صادق هدایت پرداختند.

صادق هدایت بهترین داستان نویس ایرانی و فارسی زبان صدسال اخیرایران است

درادامه استادعلامه عبدالعلی دستغیب شیرازی چهره ماندگار نقد ادبی و دارنده نشان درجه یک فرهنگ و هنر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن احترام به دیدگاه های مطرح شده در این نشست و تشویق و تایید نقدهای برخی از منتقدین جمع حاضر اظهار داشت: صادق هدایت از مطرح ترین و مهمترین نویسندگان حوزه داستان در ایران است که از مطالعه آثارش بویژه دوکتاب بوف کور و سگ ولگرد به قلم وی نمیتوان گذشت.

وی گفت: تعدادی از نویسندگان ایرانی دهه های اخیر از ایران دادیم که آثار شان به زبانهای مختلف از جمله به روسی و انگلیسی و فرانسوی و المانی و عربی و ترکی ترجمه شده که یکی از مهمترین این افراد صادق هدایت است که به جهت گیرایی اثارش برخی داستانهای وی به چند زبان مهم دنیا برگردانده شده است.

دستغیب افزود:ازنظرمن صادق هدایت بهترین داستان نویس ایرانی و فارسی زبان صدسال اخیرایران است. البته در این‌مدت ۵۰۰ تا ۶۰۰ داستان نویس ظهور و بروز پیدا کردند که بیشترآنها وآثار شان دراهمیت محلی است و شهرت فراگیر ندارند اما آثار هدایت از کشور فراتر و در برخی کشور های دنیا در مقطعی طرفدارانی پیدا کرد که بعدها با آمدن نویسندگان بزرگ غربی و اروپایی و روسی این شهرت به زودی افول کرد و فروکش نمود.

در سومین نشست انجمن ادبی دریچه نقد صورت گرفت:بررسی آثار صادق هدایت زیر تیغ تیز نقد استاد عبدالعلی دستغیب

*ادبیات داستانی ما بیشتر الگوبردار بوده تا تولید کننده محتوا

نویسنده هفتاد عنوان کتاب در حوزه نقد ادبی بیان داشت:ادبیات داستانی ما در دهه های اخیر بیشتر الگوبردار بوده تا تولید کننده محتوا و صادق هدایت هم مثل دیگر نویسنده های ایرانی بیشترآثارشان متاثراز نویسندگان بزرگ دنیاست.درکل ما در حوزه ادبیات داستانی بیشتر مصرف کننده بوده ایم نه تولید کننده که باید به این مساله توجه داشت.دستغیب خاطر نشان کرد:صادق هدایت کودکی اش زیبا، خوبروی، شیرین و به دلیل ظرافت و زیبایی و داشتن موهای طلایی و چشمان آبی محبوبیت خاصی در بین همۀ افراد خانواده داشت.

وی افزود:به گفتۀ برادرش محمود هدایت،صادق، در همۀ دورۀ کودکی مایۀ سرگرمی بزرگ و کوچک خانواده بود. صادق هدایت سال­های تحصیل را در تهران گذراند.او را در شش سالگی به مدرسه ای علمیه سپردند.تحصیلات ابتدایی را در مدرسۀ علمیه آموخت و پس از آن به دارالفنون که دبیرستان مهم آن زمان در تهران بود رفت و تا سال سوم در آنجا درس خواند.بعد راهی مدرسۀ سن­لویی شد تا زبان فرانسه یاد بگیرد. در سال سوم سن­لویی بود که زبان فرانسه ­اش به نحو شگفت­ انگیزی پیشرفت کرد و چیزی نگذشت که باب مکاتبه را با کتابخانه ­های مهم پاریس باز کرد و با هزینه­ های گزاف ماهی دو سه جلد ازکتاب­های مربوط به علوم مختلف را به دست می­آورد و در گوشه ­ای آن را می­خواند.

پیشکسوت فرهنگی و استاد اسبق مراکز آموزش عالی و مراکز تربیت معلم همچنین یاد آور شد:داستانهای هدایت اکثرا سبکی ناتورالیستی دارند که در آنهاانسان اسیرتقدیرو سرنوشتی کور یا غرایز خود است.اما راوی این داستان راوی خوشبین یا نهایتا بی طرفی است که در میان راویان داستان های هدایت کمتر مثل او را می‌توان یافت.صادق هدایت به گفتۀ دوستان و رفقایش فردی خوش برخورد، بزرگوار و مهربان بود و خود را زود می­توانست در دل دیگران جا کند.قامت متوسط، اندام باریک،حالت خونسرد،قیافۀ توداروظاهرلاابالی داشت.عینک می­زد و همیشه سیگاری لای انگشتانش دیده می­شد.اوبرخی وقتهارفتاری بسیار خوب بارفقاداشت و مرتب باآنهاگرم میگرفت و با دوستانش خوش و بِش میکرد اما یک وقتهایی هم ساکت بود و لام تا کام تکان نمیداد.

در سال­های ۱۳۲۰ به بعد با روشن­ تر شدن افق هنری و ادبی، هدایت از لاک تنهایی خود بدر آمد و به فعالیت های سیاسی اجتماعی دست زد؛ولی وابسته به هیچ یک ازگروه­های سیاسی آن روزگارنشد.وی باکوشندگان راه آزادی و هنرمند ان پیشرو همدلی و همراهی میکرد.

صادق هدایت در بیشتر داستانهایش از سیمای زشت­کاران پرده برمیگیرد

استاددستغیب تصریح کرد: داستان­های سگ ولگرد،حاجی آقا،فردا و توپ مروارید که واقعیت­های اجتماعی را منعکس می­کند و هدایت مستقیم و نامستقیم از سیمای زشت­کاران پرده برمیگیرد، فرآوردۀ همین دوران است.دون ژوان همچنین مضمونی کامجویانه دارد.برخلاف بسیاری از داستانهای هدایت که تمی تلخ و فضایی تاریک دارند،این داستان فضایی روشن تر دارد و لحن داستان تا حدودی طنزآمیز است.این مضمون لذت جویی و کامروایی در همه شخصیتها قابل مشاهده است.چهره ماندگار نقد ادبی همچنین گفت:یکی از مباحث مطروحه در مورد ابعاد فکری هدایت مسئلۀ پوچ­گرایی اوست.عده ­ای معتقدند این نویسنده زندگی انسان را بی­ معنا و پوچ می­داند و عده­ ای نظر دیگری دارند.

او افزود:پوچگرایی و وجود یاس فلسفی در هدایت وجود نداشت و تنها مرگ اندیشی یکی از بنیادهای اندیشۀ هدایت است،همان اندیشه به مرگ که در شعرهای فردوسی، خیام، مولوی و حافظ نیز دیده می­شود. پس شگفتا که ما آنها را پوچگرا نمی­خوانیم و فقط هدایت را سرزنش می­کنیم و این ظلم باید از هدایت برداشته شود.

دستغیب در پایان اظهارداشت؛نکته قابل توجه این است که بین مضمون کامجویانه داستان و کاربرد کلمات و اصطلاحات جدید ظاهرا ارتباطی وجود دارد. وفور کلمات فرنگی، امکانات، لوازم و اشیاء در سخن همه و بیشتر دون ژوان جاری است.