در سال ۲۶۶ میلادی ساسانیان مبتکر اصول شهرسازی و معماری نوینی شدند . موسس این سلسله اردشیر بابکان (۲۴۲-۲۲۴) پس از کسب قدرت پایتخت را از شهر مذهبی آبا و اجدادی خود (استخر) به تیسفون منتقل کرد و در کنار آن شهر جدیدی به نام (به اردشیر) ساخت.
شاپور(۲۷۲-۲۴۱) پسر اردشیر هم اقدام به ساختن مقرر دیگری نمود که به تأسی از پدر خود به آن نام بیشاپور نهاد. بنابراین وجه تسمیه بیشاپور در ردیف نام شهر هایی است که پادشاهان ساسانی برای شهرهای جالب توجه که سازنده و هم نام آنها بوده اطلاق می کردند مانند: به اردشیر، به قباد، به خسرو و به شاپور. نام بیشاپور به خط پهلوی به طور اختصار در بیش یا به طور کامل، (وه شاهپور) بر روی بعضی از سکه های دوره ساسانی ضرب شده و این نام تا صدر اسلام تا سال ۸۴ هجری به خط پهلوی و از آن پس به خط کوفی (بیشاپور) ضرب شده است.
به گزارش اول فارس ، شهر تاریخی بیشاپور در فاصله ۲۳ کیلومتری غرب کازرون در حاشیه رودخانه شاپور و در کنار جاده شاهی «روزگار باستان» که از مهم‌ترین راه‌های ارتباطی بوده به دستور شاهپور اول ساسانی دومین پادشاه سلسله ساسانیان احداث گردیده است.
بیشاپور نخستین شهری است که در روزگار باستان دارای تاریخ مکتوب شهرسازی بوده و سنگ نوشته ای به خط پهلوی اشکانی و ساسانی بر روی یکی از دو ستون یادبود بیشاپور که در مرکز شهر واقع شده نگهدارنده این کتیبه‌اند.
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس از آغاز فصل جدید کاوش باستان‌شناسی در کاخ والرین شهر تاریخی بیشاپور در شهرستان کازرون خبر داد و گفت: این کار به سرپرستی مصیب امیری و رضا نوروزی آغاز شده است.
افشین ابراهیمی با اشاره به اقدامات جدید میراث فرهنگی فارس در شهر بیشاپور به ایسنا گفت گفت: فصل جدید کاوش باستان‌شناسی کاخ منتسب به والرین در شهر بیشاپور به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس و پایگاه میراث جهانی منظر ساسانی با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی گردشگری کشور و به سرپرستی مشترک مصیب امیری و رضا نوروزی آغاز شد.
وی با بیان اینکه در دهه ۷۰ یک فصل کاوش بر روی این بنا توسط علی اکبر سرفراز به انجام رسید و قسمت‌هایی از آن از زیر خاک بیرون آمد، افزود: در نمای این بنا از سنگ‌های چهارتراش استفاده شده است.
ابراهیمی تصریح کرد: بنای مذکور علاوه بر اینکه در دوره‌های بعد از ساخت دچار دخل و تصرف زیادی شده و از سنگ‌های آن جهت ایجاد فضاهای معماری بر روی بنای اصلی استفاده شده، در حجم بسیار بزرگی از آوار نیز مدفون شده است.
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس بیان کرد: با توجه به عظمت بنا و پیچیدگی کار در این اثر شاخص برنامه‌ریزی بلند مدتی با همکاری متخصصین رشته‌های مرتبط به عمل آمده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس ادامه داد: این فصل به‌عنوان شروع و مقدمه فصل‌های آتی بوده و ان‌شاءالله با فراهم شدن شرایط، فعالیت جهت روشن شدن ساختار فضایی و کارکرد اصلی بنا به‌طور گسترده‌ای در آینده ادامه خواهد یافت.
وی با بیان اینکه این پروژه چند ساله است و اینگونه نیست که با یک یا دو فصل انجام شود، گفت: کاوش‌ها قطعاً زمان می‌برد و گمان می‌کنیم که اشیاء جدیدی در این کاووش‌ها پیدا خواهد شد که در موزه همین شهر نگه‌داری خواهد شد و موجب رونق گردشگری شهرستان کازرون می‌شود.
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس با تصریح اینکه در بیشاپور نیز ۱۸ برنامه در یک سال گذشته اتفاق افتاده که تعدادی از آنها نهایی شده و برخی دیگر در دست انجام است، گفت: اجرای بخش نخست سنگ فرش مسیر بازدید تنگ چوگان، اجرای مسیر بازدید در قلب حکومتی بیشاپور، ساماندهی فضاهای اداری و خدماتی مجموعه و تأمین تجهیزات کارگاهی و اقلام اداره با اعتبار ۲۰۰ میلیون تومان از جمله اقدامات انجام شده در این شهر تاریخی است.
ابراهیمی، حفاظت و مرمت سنگ‌نگاره‌های تنگ چوگان، حفاظت لایه‌های رنگی و تزیینات این سازه، تهیه ویترین‌های مورد نیاز برای موزه، ساماندهی سنگ‌های آواری و غیر آواری که به هر دلیلی تخریب شده‌اند، بهسازی فضای خدمات گردشگری ورودی مجموعه، مستندنگاری ۳ بعدی با پهباد، اجرای پوشش حفاظتی به روی بقایای معماری، تکمیل مسیر سنگ فرش تنگ‌چوگان، اجرای مسیر بازدید از حد فاصل موزه تا معبد آناهیتا، آماده‌سازی مسیر بازدید و دسترسی ایمن به قلعه دختر، اجرای نورپردازی و تأمین مبلمان فاخر، کاوش باستان‌شناسی در کاخ والرین، فنس‌کشی عرصه قلعه دختر و سایر نواحی در بیشاپور و راه‌اندازی قطار گردشگری برای تسهیل بازدید از مجموعه‌های پراکنده برای عموم مردم را از جمله اقدامات در دست اقدام میراث فرهنگی در این منطقه عنوان کرد.
گزارش اول‌فارس حاکی است: این شهر با زیبا ترین و ثروتمندترین شهرهای آن روزگار مانند انطاکیه (زیباترین شهر روم)، رقابت داشته است.
بیشاپور با وسعتی نزدیک به ۲۰۰ هکتار، برخلاف شهر های پارسی که به صورت دایره وار ساخته می شده اند، به شیوه مستطیل شکل و قلعه های مستحکم ساخته و پرداخته شده است و شامل سه بخش می باشد: بخش نخست یا اصلی که توسط یک حصار و دیوار سنگی محصول بوده و بناهای حکومتی و مذهبی همچون تالار تشریفات، کاخ والرین، ایوان و حیاط موزاییک و معبد آناهیتا را شامل و بخش دوم قسمت حفاظتی و نگهبانی شهر بوده، شامل قلعه ای به نام قلعه دختر است که در طرف شمال شهر بر سینه کوه شاپور قرار گرفته است.
