چگونه گوجه فرنگی بکاریم؟

گوجه فرنگی‌ها جزو محبوب‌ترین سبزیجات هستند که در باغ‌ها کاشته می‌شوند. این گیاهان خوشمزه و مقرون به صرفه، در انواع رنگ‌ها، اشکال و اندازه‌ها موجودند.

طعم گوجه فرنگی را نمی‌توان در غذاها نادیده گرفت. طعم آن به غذاها مزه‌ای متفاوت می‌دهد و انگار که وجودش در بسیاری از غذاها الزامی است. باور کنید یا نه، گوجه فرنگی‌ها هم میوه و هم سبزی هستند! از نظر گیاه‌شناسی میوه هستند، اما از نظر تغذیه در گروه غذایی سبزیجات قرار می‌گیرند. گوجه فرنگی مغذی و همه کاره است، زیرا اساس سس‌ها، سوپ‌ها، سالادها و غذاهای دیگر است، حتی به تنهایی هم خوشمزه است.

در این مقاله دستورالعمل‌های گام‌به‌گام برای کاشت گوجه فرنگی بررسی می‌شود. در ادامه هم بهترین قیم‌ها برای کاشت این گیاه را به شما معرفی کرده‌ایم.

گوجه‌فرنگی در انواع مختلف خاک رشد می‌کند، اما برای داشتن محصولی باکیفیت و پربار، باید به نوع خاک توجه ویژه‌ای داشت.

بهترین نوع خاک برای گوجه‌فرنگی

• خاک لومی: بهترین نوع خاک برای کشت گوجه‌فرنگی، خاک لومی است. این نوع خاک ترکیبی از شن، رس و سیلت است و زهکشی و تهویه مناسبی دارد.
• خاک شنی-رسی: این نوع خاک نیز برای کشت گوجه‌فرنگی مناسب است، اما باید به زهکشی آن توجه شود.
• خاک‌های غنی از مواد آلی: گوجه‌فرنگی به خاک‌های غنی از مواد آلی مانند کمپوست و کود دامی پوسیده نیاز دارد. این مواد به حفظ رطوبت خاک و تامین مواد مغذی مورد نیاز گیاه کمک می‌کنند.

ویژگی‌های خاک مناسب برای گوجه‌فرنگی

• زهکشی مناسب: خاک باید زهکشی مناسبی داشته باشد تا آب اضافی به راحتی از آن خارج شود. خاک‌های سنگین و رسی زهکشی ضعیفی دارند و برای کشت گوجه‌فرنگی مناسب نیستند.
• تهویه مناسب: خاک باید تهویه مناسبی داشته باشد تا ریشه‌های گیاه به اندازه کافی اکسیژن دریافت کنند.
• PH مناسب: PH مناسب خاک برای گوجه‌فرنگی بین ۶ تا ۶.۸ است.
• غنی از مواد مغذی: خاک باید غنی از مواد مغذی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم باشد.

آماده‌سازی خاک برای کشت گوجه‌فرنگی

• افزودن مواد آلی: قبل از کشت گوجه‌فرنگی، به خاک کمپوست یا کود دامی پوسیده اضافه کنید.
• شخم زدن خاک: خاک را به عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر شخم بزنید تا نرم و یکدست شود.
• آزمایش PH خاک: PH خاک را آزمایش کنید و در صورت نیاز با افزودن آهک یا گوگرد آن را تنظیم کنید.

نکات مهم

• از خاک‌های سنگین و رسی برای کشت گوجه‌فرنگی استفاده نکنید.
• قبل از کشت، خاک را به خوبی زهکشی کنید.
• به خاک مواد آلی کافی اضافه کنید.
• PH خاک را به طور منظم بررسی کنید.

برای کاشت گوجه فرنگی هم می‌توانید سراغ بذر آن بروید و هم نهال. در ادامه هر دو شیوه را برای شما آورده‌ایم.

کاشت گوجه فرنگی از نهال: کاشت گوجه فرنگی از نهال، این امکان را به شما می‌دهد که کار شروع بذر و مراقبت از نهال‌ها در چند هفته اول را به کسی دیگر بسپارید. این روش زمان کمتری می‌گیرد و مهمتر از آن، به تجهیزات خاص بذرگذاری یا فضای اختصاصی در خانه نیاز ندارید.

اگر اولین سال شماست که گوجه فرنگی می‌کارید، به خصوص اگر قصد دارید فقط چند گیاه بکارید، پیشنهاد می‌شود که با نهال‌ شروع کنید.

کاشت گوجه فرنگی از بذر: کاشت گوجه فرنگی از بذر به منابع و زمان بیشتری نیاز دارد، اما ممکن است حتی در اولین سال باغبانی شما ارزشش را داشته باشد. شما ممکن است بخواهید بذر بکارید اگر:

• می‌خواهید انواع خاص یا نادر گوجه فرنگی را بکارید.
• قصد دارید باغ بزرگی داشته باشید و می‌خواهید هرچه زودتر یاد بگیرید که چگونه از بذر استفاده کنید.
• هدف شما بیشتر خودکفایی و پایداری است.
• قبلاً چند سبزی یا گل ساده از بذر کاشته‌اید و به این کار علاقه دارید.
• می‌خواهید مقدار زیادی گوجه فرنگی یا سبزیجات دیگر بکارید و خرید نهال‌ها هزینه‌بر است.

بهترین زمان برای کاشت گوجه فرنگی: در این مرحله لازم است صبر کنید تا پس از پایان خطر یخبندان و زمانی که دمای شبانه به طور ثابت حداقل ۱۰ درجه سانتی‌گراد (ترجیحاً ۱۵ درجه سانتی‌گراد) باشد، نهال‌ها را خریداری کنید و بکارید. این کار ممکن است در برخی مناطق تا اواسط خرداد ماه طول بکشد. کاشت گوجه فرنگی قبل از شرایط ایده‌آل فایده‌ای ندارد.

خرید و انتخاب نهال‌ها: در هنگام انتخاب نهال‌ها، به موارد زیر توجه کنید:

• نهال‌ها کوتاه و پرتوان هستند و پژمرده یا کشیده نیستند.
• برگ‌های آن‌ها سبز تیره هستند که لکه‌های زرد یا سیاه ندارند.
• نهال‌هایی که گل ندارند (قبل از انتقال گل‌ها را جدا کنید).
• سیستم ریشه سالم و بدون پیچیدگی دور گلدان است.

گوجه فرنگی یکی از پرمصرف‌ترین سبزیجات در دنیاست و انواع مختلفی از آن در سراسر جهان کشت می‌شود. هر رقم گوجه فرنگی ویژگی‌های خاص خود را دارد، از جمله اندازه، شکل، رنگ، طعم و مقاومت در برابر بیماری‌ها. در اینجا به برخی از محبوب‌ترین ارقام گوجه فرنگی اشاره می‌کنیم:

ارقام رایج گوجه فرنگی

• گوجه فرنگی گیلاسی: این نوع گوجه فرنگی کوچک و گرد است و طعمی شیرین و ملایم دارد. گوجه فرنگی گیلاسی برای استفاده در سالادها و ساندویچ‌ها بسیار مناسب است.
• گوجه فرنگی آلویی: این نوع گوجه فرنگی به شکل بیضی است و طعمی ترش و شیرین دارد. گوجه فرنگی آلویی برای تهیه سس گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی بسیار مناسب است.
• گوجه فرنگی بیف استیک: این نوع گوجه فرنگی بزرگ و گوشتی است و طعمی قوی و کمی ترش دارد. گوجه فرنگی بیف استیک برای استفاده در ساندویچ‌ها و همبرگرها بسیار مناسب است.
• گوجه فرنگی رومی: این نوع گوجه فرنگی به شکل گلابی است و طعمی شیرین و ملایم دارد. گوجه فرنگی رومی برای استفاده در سالادها و ساندویچ‌ها بسیار مناسب است.
• گوجه فرنگی زرد: این نوع گوجه فرنگی رنگ زرد دارد و طعمی شیرین و ملایم دارد. گوجه فرنگی زرد برای استفاده در سالادها و ساندویچ‌ها بسیار مناسب است.

ارقام هیبرید گوجه فرنگی

علاوه بر ارقام رایج، ارقام هیبرید گوجه فرنگی نیز وجود دارند که از ترکیب دو یا چند رقم مختلف به دست می‌آیند. ارقام هیبرید گوجه فرنگی معمولاً مقاومت بیشتری در برابر بیماری‌ها دارند و عملکرد بالاتری دارند.

انتخاب رقم مناسب گوجه فرنگی

انتخاب رقم مناسب گوجه فرنگی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• شرایط آب و هوایی منطقه: برخی از ارقام گوجه فرنگی برای مناطق گرمسیری مناسب هستند، در حالی که برخی دیگر برای مناطق سردسیری مناسب هستند.
• نوع کشت: برخی از ارقام گوجه فرنگی برای کشت در فضای باز مناسب هستند، در حالی که برخی دیگر برای کشت در گلخانه مناسب هستند.
• نوع مصرف: برخی از ارقام گوجه فرنگی برای مصرف تازه مناسب هستند، در حالی که برخی دیگر برای تهیه سس گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی مناسب هستند.

با توجه به موارد ذکر شده و شرایط آب و هوایی منطقه و همچنین نوع مصرف گوجه فرنگی میتوان رقم مناسب را انتخاب نمود.

کاشت گوجه فرنگی در زمین

گوجه فرنگی‌ها خاک غنی و خوب زهکشی‌شده و مکانی با حداقل ۶ ساعت نور مستقیم آفتاب در روز نیاز دارند. در شرایط آب و هوای سردتر، این موضوع به توجه بیشتری دارد. برای رشد گوجه فرنگی‌ها لازم است دما، معتدل و نه خیلی گرم باشد.

نحوه کاشت گوجه فرنگی در زمین:

• نهال‌های گوجه فرنگی را در روز ابری یا در شب بکارید تا به آن‌ها فرصت دهید قبل از تابش مستقیم آفتاب تنظیم شوند.
• فاصله هر گیاه را ۴۵ تا ۹۱ سانتی‌متر از هم قرار دهید.
• گودال‌ها را عمیق بکنید و برای تقویت خاک از کمپوست یا کود استفاده کنید.

همچنین باید بدانید گوجه فرنگی‌ها گیاهانی طولانی فصل هستند و برای موفقیت در کاشت آن‌ها به مراقبت و نظارت منظم نیاز است. این موضوع شامل آبیاری منظم، کوددهی، هرس و بررسی بیماری‌ها و آفات است.

گوجه‌فرنگی گیاهی گرمسیری است و برای رشد بهینه به آب و هوای گرم و آفتابی نیاز دارد. در اینجا به بررسی دقیق‌تر شرایط آب و هوایی مناسب برای کشت گوجه‌فرنگی می‌پردازیم:

دما

• دمای مطلوب: دمای مطلوب برای رشد گوجه‌فرنگی بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد است.
• دمای شبانه: دمای شبانه نباید کمتر از ۱۶ درجه سانتی‌گراد باشد.
• دمای بالا: دمای بالاتر از ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌تواند باعث ریزش گل‌ها و میوه‌ها شود.
• دمای پایین: دمای پایین‌تر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد نیز می‌تواند باعث کند شدن رشد و آسیب به گیاه شود.

نور

• نور مستقیم خورشید: گوجه‌فرنگی به حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید در روز نیاز دارد.
• نور ناکافی: نور ناکافی می‌تواند باعث رشد علفی و کاهش محصول شود.

رطوبت

• رطوبت نسبی: رطوبت نسبی مناسب برای گوجه‌فرنگی بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است.
• رطوبت بالا: رطوبت بالا می‌تواند باعث بروز بیماری‌های قارچی شود.
• رطوبت پایین: رطوبت پایین نیز می‌تواند باعث خشکی و پژمردگی گیاه شود.

باد

• باد ملایم: باد ملایم می‌تواند به تهویه مناسب گیاه کمک کند.
• باد شدید: باد شدید می‌تواند باعث آسیب به گیاه و ریزش گل‌ها و میوه‌ها شود.

زمان کاشت

• پس از رفع خطر سرما: بهترین زمان برای کاشت گوجه‌فرنگی، پس از رفع خطر سرما و گرم شدن هوا است.
• مناطق معتدل: در مناطق معتدل، معمولاً از اواسط بهار تا اوایل تابستان می‌توان گوجه‌فرنگی کاشت.

نکات مهم

• در مناطق با آب و هوای سرد، می‌توان از کشت گلخانه‌ای برای پرورش گوجه‌فرنگی استفاده کرد.
• انتخاب ارقام مناسب با شرایط آب و هوایی منطقه، می‌تواند به افزایش عملکرد محصول کمک کند.
• با توجه به موارد ذکر شده به راحتی میتوانید آب و هوای مناسب برای کشت گوجه فرنگی را تشخیص داده و بهترین محصول را برداشت نمایید.

بهترین دفاع در برابر بیماری‌ها و آفات این است که به طور منظم در باغ خود حضور داشته باشید تا بتوانید هر مشکلی را به محض بروز متوقف کنید. برای حفظ سلامت گیاهان گوجه فرنگی در طول فصل به طور منظم بررسی کنید که حشرات یا تخم‌های آن‌ها وجود نداشته باشند. حشرات را با دست جمع کرده و تخم‌ها را که ممکن است در زیر برگ‌ها پیدا کنید، له کنید و برگ‌های بیمار را از گیاه جدا کرده و دور بیندازید. همچنین تلاش کنید که گوجه فرنگی‌ها را زیر یا در بین گیاهان همراه مانند ریحان، گل همیشه بهار، نعناع، گل شب بو بکارید که ممکن است به جذب حشرات مفید یا جلوگیری از آفات کمک کنند.

لازم است گوجه فرنگی‌ها را به خوبی هرس کنید تا جریان هوای خوبی وجود داشته باشند. نکته مهم دیگر این است که باید بهداشت باغ را رعایت کنید. به این معنا که همیشه قیچی‌های هرس خود را بین هر گیاه تمیز کنید و هرگز زمانی که برگ‌ها مرطوب هستند در باغ کار نکنید. از یک لایه ضخیم مالچ استفاده کنید تا از پاشیده شدن خاک روی گیاهان جلوگیری کنید. می‌توانید از علف‌های کوتاه شده، برگ‌های خرد شده، تراشه‌های چوبی، کاه یا کمپوست استفاده کنید. البته باید بدانید که از تراشه‌های چوب رنگی خودداری کنید.

برداشت گوجه فرنگی

بیشتر گوجه فرنگی‌های رسیده زمانی که آن‌ها را فشار می‌دهید به آرامی نرم می‌شوند و باید رنگی مشابه آنچه در بسته‌بندی بذر شما توصیف شده باشد، داشته باشند. البته گونه‌های بنفش تیره، آبی یا سیاه ممکن است برای تشخیص زمان رسیدن مشکل‌ساز باشند.

با این حال، رسیدگی به گوجه فرنگی بستگی به نوع، وضعیت هوا و ترجیح شخصی شما برای سفتی یا رسیدگی گوجه فرنگی‌ها دارد. برخی می‌گویند باید گوجه فرنگی‌ها را زمانی که کاملاً رسیده‌اند برداشت کنید، در حالی که برخی دیگر پیشنهاد می‌کنند که قبل از رسیدن کامل گوجه فرنگی‌ها را برداشت کنید. سعی کنید گوجه فرنگی‌ها را در مراحل مختلف برداشت کنید تا ببینید چه چیزی برای انواعی که می‌کارید و ترجیح شخصی شما مناسب است.

اگر گوجه فرنگی‌ها را زمانی که کمی نارس هستند برداشت می‌کنید، باید بدانید که گوجه فرنگی‌هایی که رنگ کمی گرفته‌اند، در داخل خانه رسیده می‌شوند. گوجه فرنگی‌های سبز کامل نمی‌توانند بدون اتصال به بوته به طور طبیعی رسیده شوند.

بهترین قیم‌ها برای گوجه فرنگی

قیم گیاه به هر نوع پشتیبانی یا سازه‌ای گفته می‌شود که به منظور حمایت و هدایت رشد گیاهان استفاده می‌شود. این قیم‌ها معمولاً برای گیاهانی که به سمت بالا یا به طرفی رشد می‌کنند، مانند گیاهان بالا رونده، بوته‌ها یا درختان کوچک، به کار می‌روند. قیم‌ها می‌توانند از مواد مختلفی مانند چوب، فلز، پلاستیک یا بامبو ساخته شوند و معمولاً برای نگه داشتن ساقه‌ها، شاخه‌ها یا میوه‌ها در موقعیت مناسب و جلوگیری از شکستگی یا آسیب به گیاهان استفاده می‌شوند. در اینجا بهترین قیم‌ها برای گوجه فرنگی را به شما معرفی خواهیم کرد تا بتوانید بهتر از گیاه خود مراقبت کنید.

1. قفس‌ها: گیاهان گوجه فرنگی ممکن است رشد گسترده‌ای داشته باشند یا به شاخه‌های زیادی تبدیل شوند. برای محدود کردن آن‌ها از قفس استفاده کنید یا آن‌ها را در داربست بگذارید تا میوه‌ها از سطح زمین دور بمانند و برداشت آسان‌تر شود.
2. میله‌های مارپیچ: برای باغ سبزیجات خود میله‌های مارپیچ درست کنید تا علاوه بر حفاظت از گوجه فرنگی‌ها، جلوه‌ای زیبا به باغتان اضافه کند. ساقه اصلی گوجه فرنگی را دور حلقه‌های مارپیچ بپیچید و ساقه را با استفاده از یک بند باغبانی یا نوار پارچه‌ای به میله محکم کنید.
3. پوشش پلاستیکی: قفس گوجه‌فرنگی خود را با پیچیدن یک استوانه توری سیمی با پلاستیک شفاف، دو برابر مؤثر کنید. استوانه سیمی از گیاه حمایت می‌کند و پلاستیک به عنوان یک گلخانه کوچک عمل می‌کند و رشد گوجه‌فرنگی را در هوای خنک افزایش می‌دهد. با گرم شدن هوا در تابستان، پوشش پلاستیکی را بردارید تا برداشت آسان‌تر شود، جریان هوا در بین برگ‌های گیاه بهبود یابد و مشکلات بیماری کاهش یابد.
4. قفس نردبانی چوبی: قفس‌های نردبانی ساخته شده از تخته‌های ۱×۲ چوبی راه جذابی برای نگه داشتن رشد گوجه فرنگی به‌طور منظم هستند. از چوب‌های مقاوم به پوسیدگی استفاده کنید. قطعات عرضی را همه با طول یکسان برش دهید. قطعات عمودی را از قسمت پایین آن را در خاک فرو ببرید تا از واژگونی برج‌های پشتیبانی گوجه فرنگی در بادهای شدید جلوگیری شود.
5. داربست دست‌ساز: یک داربست باغی از شاخه‌های درختی یا چوب بامبو بسازید. نمونه‌ای از این داربست‌ها از چهار قطعه چوب به‌عنوان قاب خارجی و یک قطعه چوب به‌عنوان پشتیبانی مرکزی استفاده می‌کنند.
6. میله چوبی: ساقه اصلی گیاه گوجه فرنگی خود را به یک میله چوبی متصل کنید و از بندهای شل برای ثابت نگه داشتن آن استفاده کنید (این روش برای گیاهان فلفل نیز مفید است). با رشد گوجه فرنگی در طول فصل، بندهای بیشتری اضافه کنید تا نوک ساقه را به میله محکم کنید.
7. حصار زنجیری: حصار زنجیری پشتیبانی محکمی برای پیچیدن شاخه‌های گوجه‌فرنگی فراهم می‌کند. ممکن است در مراحل اولیه رشد نیاز به بافتن ساقه‌ها از داخل روزنه‌های حصار باشد، اما به زودی گیاهان به طور خودکار مسیر خود را از طریق سوراخ‌های حصار می‌یابند.
8. آنتن چوبی: نمونه‌ای از داربست چوبی گوجه‌فرنگی که شبیه به آنتن تلویزیونی قدیمی است، راهی عالی برای ایجاد یک قیم گوجه فرنگی است. اگر درختان انگور، سیب یا گلابی دارید، می‌توانید طراحی مشابهی برای آن‌ها نیز ایجاد کنید.
9. داربست نخی: اگر فضای محدودی دارید، از داربست نخی استفاده کنید. انتهای پایین نخ را به یک تیرک چوبی که در زمین کوبیده شده است، وصل کنید. یک قلاب پیچی را به یک تیر یا طاقچه بالایی (سقف کاذب)  بپیچانید. نخ را محکم بین تیرک زمینی و قلاب پیچی بکشید. با بستن ساقه اصلی گیاه گوجه فرنگی به نخ، به آن کمک کنید تا از نخ بالا برود.
10.  ابلیسک: ابلیسک در کشاورزی به یک ساختار عمودی و چهارگوش اشاره دارد که به عنوان قیم برای گیاهان به کار می‌رود. این ساختار معمولاً به شکل مخروطی یا استوانه‌ای است و برای گیاهانی که به طور طبیعی رشد عمودی دارند یا به حمایت نیاز دارند، مناسب است. ابلیسک‌ها معمولاً برای گیاهانی همچون گوجه‌فرنگی، لوبیا، خیار و گیاهان رونده مورد استفاده قرار می‌گیرند. با استفاده از این پشتیبانی‌ها، گیاهان می‌توانند به راحتی به سمت بالا رشد کنند و از تماس با زمین جلوگیری می‌شود. این سیستم علاوه بر فراهم آوردن پشتیبانی برای گیاهان، به بهبود تهویه، نوردهی و فضای رشد گیاهان نیز کمک می‌کند. ابلیسک‌ها معمولاً از مواد مقاوم مانند چوب، فلز یا پلاستیک ساخته می‌شوند. می‌توانید با استفاده از ابلیسک که یک پشتیبانی تزئینی مخروطی‌شکل است، به باغ خود حالتی رسمی ببخشید.
11.  سبد آویزان: برای جلوگیری از خم شدن و کمر درد هنگام رسیدگی به گوجه‌فرنگی‌ها، آن‌ها را در یک سبد آویزان بکارید.

یادگیری نحوه کاشت گوجه فرنگی مهارتی است که به مرور زمان به دست می‌آید، اما هر کسی می‌تواند با یادگیری اصول اولیه در این زمینه موفق شود.