با تغییر فصل‌ها چه کنیم؟
آلرژی فصلی: راهنمای جامع مقابله با حساسیت‌های فصلی
آلرژی فصلی، تشدید یافته با گرده و مواد شیمیایی و دارای علائمی چون عطسه و آبریزش، نیازمند تشخیص علت و دوری، همراه با دارو و تغییر سبک زندگی برای کنترل و جلوگیری از کاهش کیفیت زندگی و کار ناشی از عدم درمان است.
چرا با تغییر فصل، آلرژی‌ها سراغمان می‌آیند؟
به گزارش اول فارس ، کسانی که آلرژی فصلی دارند با فرا رسیدن فصلی که در آن علائم آلرژی ظاهر می‌شود برای یک مبارزه آماده می‌شوند: مبارزه برای حفظ کیفیت زندگی. علائم آلرژی می‌توانند ما را در ساعات کار، خواب و تفریح با مشکلات جدی روبه‌رو کنند. در هر فصل گیاهان گوناگونی شروع به گرده افشانی یا تولید و پخش کردن هاگ می‌کنند.
گاهی در جاهای مختلف گیاهان متفاوتی وجود دارند که زمان گرده افشانی آنها ممکن است متفاوت باشد. آیا اگر یک فرد به یکی از این گیاهان، گرده‌ی آنها یا هاگ آنها حساسیت داشته باشد، زمان بروز حساسیت فقط در یک فصل خاص خواهد بود؟ آیا وقتی گرده افشانی گیاه مربوطه تمام می‌شود علائم حساسیت برطرف می‌شود؟ اما فقط گیاهان مسئول آلرژی فصلی نیستند. با آغاز اسفند ماه و بالا گرفتن تب خانه تکانی، با شروع تابستان و افزایش استفاده از استخر و امثال این موارد استفاده از برخی مواد شیمیایی زیاد می‌شود. اگر کسی به این مواد آلرژی داشته باشد آیا علائم آلرژی در مدت استفاده بیشتر از این مواد بیشتر نمی‌شود؟ در حدود یک پنجم افراد به نوعی از آلرژی مبتلا هستند و حدود ۸ درصد جمعیت عادی دچار آلرژی فصلی است. عطسه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی، خارش گلو، بروز قرمزی روی پوست، تنگی نفس و سایر علائم در همه ساعات شبانه‌روز با شدت و ضعف همراه فرد مبتلا هستند.
علت و علائم آلرژی فصلی چیست؟
وقتی موادی مانند گرده گیاهان وارد بدن ما می‌شوند، قرار نیست دستگاه ایمنی بدن ما واکنش نشان دهد؛ زیرا این مواد خطری برای بدن ندارند اما در برخی افراد حساسیت بالای دستگاه ایمنی، باعث تحریک و واکنش نسبت به این مواد بدون خطر می‌شود. این واکنش التهابی، مجموعه‌ای از علائم را در بدن ایجاد می‌کند که به آن آلرژی می‌گوییم. حساسیت فصلی یا آلرژی فصلی مانند دیگر حساسیت‌ها زمانی بروز می‌کند که سیستم ایمنی بدن در مقابل برخی عوامل موجود در محیط اطراف حساس شده و واکنش نشان می‌دهد. غالباً این حساسیت‌ها مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند. اگر ما نمی‌توانیم به راحتی نفس عمیق بکشیم، یا شب‌ها دچار سرفه می‌شویم، آبریزش بینی و گاهی چرک بینی به سراغمان آمده، چشمانمان می‌خارد، شاید یکی از علل آن آلرژی باشد. اگر ما در زمان‌های خاصی از سال، عطسه و سرفه‌ی خشک (سرفه‌ی بدون خلط) داریم یا دچار خارش بینی، خارش چشم و آبریزش بینی می‌شویم، ممکن است بدین معنا باشد که دچار حساسیت فصلی شده‌ایم. گرده‌ی گل‌ها، درختان و علوفه شایع‌ترین عوامل حساسیت فصلی هستند. در حالی که واژه «حساسیت فصلی» به طور کلی به عوامل موجود در طبیعت مانند چمن، گرده‌ی گل و بذر گیاهان مرتبط است، گروهی از عوامل دیگر نیز وجود دارند که باعث حساسیت سیستم ایمنی می‌شوند مانند:
- دود (زمان آتش‌سوزی در فصل تابستان و استفاده از شومینه در فصل زمستان)
- گزش و نیش حشرات (معمولاً در فصل بهار و تابستان)
- وجود کلر در استخرهای روباز یا سربسته
چگونه علائم آلرژی فصلی را کنترل کنیم؟
علائم آلرژی فصلی به دلیل عوامل مختلف، وابسته به فصل در ما ظاهر می‌شود. آلرژی فصلی با علائمی مانند آبریزش بینی و عطسه همراه است که گاهی تداوم کیفیت مناسب زندگی را برای ما غیرممکن می‌سازند. می‌دانیم بهترین راه رهایی از آلرژی، تعیین عامل آلرژی‌زا و دوری کردن از آن است، اما این کار همیشه ساده نیست. به همین دلیل با تجویز پزشک معالج یا گاهی صلاحدید دکتر داروساز در داروخانه، با استفاده از برخی داروها می‌توانیم علائم آلرژی را کاهش دهیم. همچنین، با رعایت بیشتر برخی نکات در خانه هم می‌توانیم به کنترل ساده‌تر علائم آلرژی فصلی کمک کنیم. در زیر به برخی از این اقدامات اشاره می‌کنیم:
- بسته نگه داشتن پنجره‌ها: در هوای عالی فصل بهار، تعداد گرده‌های گیاهان هم در هوا زیاد است. خوب است اگر پنجره‌ها را بسته نگه داریم و در صورت امکان روی کولر یا دریچه کولر یا دستگاه تهویه هوا را با فیلتر هپا (HEPA) بپوشانیم. این فیلتر از انتقال ذرات موجود در هوا جلوگیری می‌کند.
- نکات مهم هنگام ورود به خانه: وقتی به خانه وارد می‌شویم، ناخواسته مقداری از گرده گیاهان یا سایر عوامل آلرژی‌زا را ممکن است با خود به داخل خانه بیاوریم. این عوامل ممکن است روی پوشاک،کفش، مو و پوست ما قرار داشته باشند. خوب است اگر بتوانیم هنگام ورود به خانه مستقیم به حمام برویم و لباس‌ها را هم برای شستشو بگذاریم.
- استفاده از ماسک: وقتی از خانه خارج می‌شویم یا در خانه مشغول استفاده از جارو برقی هستیم، باید از ماسک استفاده کنیم. ماسک N95 بهترین ماسک برای این مورد است. این ماسک از عبور ۹۵ درصد از ذرات معلق در هوا از جمله گرده‌های گیاهان پیشگیری می‌کند.
- تغذیه سالم: تردیدی نیست که تغذیه سالم برای سلامت همه بدن ضرورت دارد. جالب است بدانید در پژوهش‌های پزشکی مشخص شده مصرف غذاهای مفید مانند سبزی‌ها، میوه‌ها و مغزیات مانند بادام در مجموع باعث کنترل بهتر علائم آلرژی می‌شوند.
- شستشوی گلو و بینی: وقتی مواد آلرژی‌زا به مخاط بینی یا گلو می‌چسبند، مدتی طول می‌کشد تا واکنش دستگاه ایمنی بدن ما را تحریک کنند و علائم آلرژی ظاهر شود. شستشوی گلو (غرغره) و شستشوی بینی با محلول نمکی (سرم شستشو) می‌تواند با کاهش تعداد این عوامل در مخاط حلق و بینی، به کاهش علائم آلرژی منجر شود. برای افراد مبتلا به آلرژی، به‌ویژه شستشوی بینی و گلو هنگام ورود به خانه توصیه می‌شود.
- نوشیدن مایعات فراوان: آلرژی باعث تحریک مخاط و تولید ترشحات بیشتر در بینی و پشت حلق می‌شود. نوشیدن آب و آبمیوه‌ی بیشتر، باعث رقیق شدن و دفع راحت‌تر این ترشحات می‌گردد. مایعات گرم مانند چای و سوپ یا بخور گرم هم می‌تواند در این مورد مفید باشد.
- طبیعی زندگی کنیم: وجود مواد شیمیایی قوی به‌ویژه شوینده‌های قدرتمند در خانه می‌تواند مخاط بینی را آزرده نماید و علائم آلرژی را بیشتر کند. برای ما مبتلایان به آلرژی، شاید درست کردن محلول‌های شوینده خانگی با مقداری سرکه یا جوش شیرین نسبت به مواد شوینده تجاری موجود در فروشگاه‌ها بهتر باشد. اگر به آلرژی شدید مبتلا هستیم، شاید بهتر باشد از فرد دیگری برای نظافت خانه کمک بگیریم.
- استعمال دخانیات ممنوع: هرگونه آلودگی هوا از جمله دود قلیان و سیگار، علائم آلرژی فصلی را وخیم‌تر می‌کند. دود دخانیات، آبریزش و خارش بینی و چشم را تحت تاثیر منفی خود قرار می‌دهد. حتی گاهی اسپری‌ها مانند اسپری عطر یا دود ناشی از شومینه نیز علائم آلرژی ما را تشدید می‌نماید.
درمان آلرژی فصلی
برای درمان آلرژی فصلی باید عوامل محرک سیستم ایمنی بدن خود را بشناسید. ممکن است تصور کنید که از گرده‌ی گل دچار حساسیت می‌شوید اما احتمال دارد بعضی عوامل دیگر، علت بروز حساسیت باشند. بیش از دو سوم افراد مبتلا به حساسیت‌های بهاری علائم خود را در طول سال نیز دارند. یک متخصص آلرژی نه تنها علائم حساسیت را درمان می‌کند بلکه می‌تواند به شما کمک کند تا عامل اصلی حساسیت خود را شناسایی و برطرف کنید. متخصصان درمان آلرژی برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده سیستم ایمنی، راهکارهایی را ارائه می‌کند که عبارتند از:
- گزارش‌های هواشناسی را در فصل‌های آلرژی‌زا از اینترنت، روزنامه، رادیو و تلویزیون دنبال کنیم تا اطلاعاتی در مورد میزان گرده موجود در هوا در این فصل‌ها دریافت کنیم.
- در طول فصل آلرژی‌زا، درب‌ها و پنجره‌های خانه و ماشین خود را ببندیم.
- برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض گرده که باعث حساسیت می‌شود، میزان گرده موجود در هوا را بررسی کنیم. بهتر است بدانیم که در فصل بهار و تابستان و در فصل گرده‌افشانی درختان و علوفه، میزان گرده هنگام شب بیشتر است. در اواخر تابستان و اوایل پاییز، میزان گرده در ساعات اولیه‌ی روز بیشتر است.
- پس از بازگشت به خانه دوش بگیریم، موهای خود را بشوییم و لباس‌هایمان را عوض کنیم.
- هنگام انجام کارها در خارج از منزل، از ماسک فیلتردار استفاده کنیم و قبل از آن، داروهای مناسب مصرف کنیم.
- شست‌وشوی بینی با آب نمک. یک روش ساده و مؤثر برای خارج کردن گرده‌های تحریک کننده از بینی، شستن آن با آب نمک است. برای این کار می‌توانید از سرنگ حبابدار استفاده کنید. اگر به درمان بیشتری نیاز باشد، معمولا پزشک روش‌های درمانی زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- داروهای خوراکی کنترل کننده آلرژی (مثل آنتی‌هیستامین‌ها)
- داروهای موضعی (مثل اسپری‌های بینی، قطره‌های چشمی،…) اگر از قبل سابقه ابتلا به حساسیت‌های فصلی داریم، متخصص آلرژی دو هفته قبل از بروز علائم، تجویز دارو را شروع می‌کند.
روش‌های درمان شیمیایی آلرژی فصلی
آلرژی فصلی، که با نام رینیت آلرژیک فصلی یا تب یونجه نیز شناخته می‌شود، پاسخی از سوی سیستم ایمنی بدن به ذرات معلق بی‌ضرر موجود در هوا مانند گرده گیاهان، هاگ قارچ‌ها و کپک‌ها است. درمان‌های شیمیایی نقش مهمی در تسکین علائم آزاردهنده این عارضه ایفا می‌کنند و به افراد مبتلا کمک می‌کنند تا کیفیت زندگی خود را در فصول خاصی از سال حفظ کنند. این درمان‌ها با هدف کاهش پاسخ ایمنی بدن و تخفیف علائم التهابی ناشی از آن عمل می‌کنند.
۱. آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها رایج‌ترین و اغلب اولین خط درمان برای آلرژی فصلی هستند. هیستامین ماده شیمیایی است که بدن در واکنش به مواد آلرژی‌زا آزاد می‌کند و مسئول بسیاری از علائم آلرژی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش، و آبریزش چشم است. آنتی‌هیستامین‌ها با مسدود کردن اثرات هیستامین، به کاهش این علائم کمک می‌کنند.
- نسل اول (قدیمی): مانند دیفن‌هیدرامین (Benadryl) و کلرفنیرامین (Chlor-Trimeton)، این داروها می‌توانند بسیار مؤثر باشند اما اغلب باعث خواب‌آلودگی، خشکی دهان و تاری دید می‌شوند. به همین دلیل، استفاده از آنها در طول روز که نیاز به هوشیاری وجود دارد، محدود می‌شود.
- نسل دوم و سوم (جدیدتر): لوراتادین (Claritin)، ستیریزین (Zyrtec) و فکسوفنادین (Allegra) از این دسته هستند. آنها معمولاً عوارض جانبی خواب‌آلودگی کمتری دارند و برای استفاده روزانه مناسب‌ترند.
۲. کورتیکواستروئیدهای بینی (اسپری‌های بینی استروئیدی): این داروها به عنوان مؤثرترین درمان برای رینیت آلرژیک در نظر گرفته می‌شوند. آنها با کاهش التهاب در مجاری بینی عمل می‌کنند و می‌توانند طیف وسیعی از علائم از جمله گرفتگی بینی، آبریزش بینی، عطسه و خارش را تسکین دهند.
- نمونه‌هایی از این داروها شامل فلوتیکازون (Flonase)، بودزوناید (Rhinocort Aqua) و مومتازون (Nasonex) هستند.
- برای دستیابی به بهترین نتیجه، استفاده منظم و روزانه از این اسپری‌ها، حتی قبل از شروع فصل آلرژی، توصیه می‌شود. اثرات کامل آنها ممکن است چند روز تا یک هفته پس از شروع مصرف ظاهر شود.
- عوارض جانبی معمولاً خفیف و موضعی هستند و می‌توانند شامل خشکی یا سوزش بینی و خونریزی خفیف بینی باشند.
۳. دکونژستانت‌ها (ضد احتقان‌ها): این داروها به کاهش گرفتگی بینی ناشی از آلرژی کمک می‌کنند. آنها با تنگ کردن عروق خونی در مجاری بینی، تورم و احتقان را کاهش می‌دهند.
- دکونژستانت‌ها به صورت خوراکی (مانند سودوافدرین و فنیل‌افرین) و به صورت اسپری یا قطره بینی (مانند اکسی‌متازولین و زایلومتازولین) موجود هستند.
- اسپری‌ها و قطره‌های بینی دکونژستانت اثر سریع‌تری دارند اما استفاده طولانی‌مدت آنها (بیش از ۳-۵ روز) می‌تواند منجر به احتقان برگشتی شود و علائم را بدتر کند.
- دکونژستانت‌های خوراکی ممکن است عوارض جانبی مانند افزایش فشار خون، بی‌خوابی و اضطراب داشته باشند و برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی توصیه نمی‌شوند.
۴. قطره‌های چشمی: برای تسکین علائم آلرژی در چشم‌ها مانند خارش، قرمزی و آبریزش، قطره‌های چشمی حاوی آنتی‌هیستامین‌ها (مانند کتوتیفن و اولوپاتادین) یا مواد منقبض کننده عروق (به طور موقت قرمزی را کاهش می‌دهند) می‌توانند مفید باشند.
۵. داروهای ترکیبی: برخی داروها ترکیبی از آنتی‌هیستامین و دکونژستانت هستند که می‌توانند به طور همزمان چندین علامت را هدف قرار دهند. با این حال، به دلیل احتمال افزایش عوارض جانبی، استفاده از آنها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.
نکات مهم در درمان شیمیایی آلرژی فصلی:
- همیشه قبل از شروع هر داروی جدید، به ویژه اگر بیماری زمینه‌ای دارید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
- داروها را طبق دستور پزشک یا برچسب دارو مصرف کنید.
- در صورت عدم بهبود علائم یا بروز عوارض جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید.
- درمان‌های شیمیایی علائم آلرژی را تسکین می‌دهند اما علت اصلی آن را درمان نمی‌کنند. ایمونوتراپی (واکسن آلرژی) تنها روش درمانی است که می‌تواند پاسخ ایمنی بدن به مواد آلرژی‌زا را تغییر دهد.
در نهایت، انتخاب روش درمان شیمیایی مناسب برای آلرژی فصلی به شدت علائم، سابقه پزشکی فرد و ترجیحات او بستگی دارد. همکاری نزدیک با پزشک می‌تواند به یافتن مؤثرترین و ایمن‌ترین راهکار برای مدیریت این وضعیت کمک کند.
آثار منفی آلرژی فصلی روی کار و زندگی
بی‌راه نیست اگر بگوییم عدم کنترل علائم آلرژی فصلی، باعث افت کیفیت کارکرد یک کارمند یا افت تحصیلی یک دانش‌آموز می‌شود. علائم آلرژی باعث می‌شود فرد مبتلا برای زمان طولانی از خواب مناسب محروم گردد و نتواند با انرژی کامل روز خود را آغاز نماید. به همین دلیل، فرد احساس خستگی می‌کند و نمی‌تواند روی کارها تمرکز لازم را داشته باشد. این امر به کیفیت انجام وظایف شغلی وی آسیب می‌زند. در بلندمدت این احساس کسالت عواقب بیشتری برای سلامت ما دارد و احتمال چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را هم در فرد افزایش می‌دهد. تجربه‌های منفی دیگر را هم در نظر بگیریم. فردی که دچار آلرژی فصلی است و به طور ناگهانی حمله‌ای از تعداد زیادی عطسه برایش آغاز می‌شود یا در میان یک روز کاری صدای گرفته و خش‌دار دیگر با او همراهی نمی‌کند و توان حرف زدن را به طور موقت از دست می‌دهد. این مشکلات نه تنها اجازه کار یا تحصیل باکیفیت را از ما می‌گیرند، بلکه مدت زمانی را باید صرف کنیم تا به اطرافیان توضیح بدهیم که آلرژی چیست، آلرژی مسری نیست و نگران ارتباط با ما نباشند!گر مشغول انجام کار فیزیکی هستیم، تنگی نفس ناشی از آلرژی برایمان مانند کابوس خواهد بود. راه رفتن و جابه‌جایی بار همزمان در حالت عادی هم دشوار است و اگر تنگی نفس به آن اضافه شود به طور حتم مشکلات جدی برای فرد به وجود می‌آورد. یکی از مشکلاتی که علامت بیرونی ندارد اما دردسر زیادی به وجود می‌آورد، گرفتگی گوش و کاهش شنوایی است. تصور کنید مدیرمان به ما چیزی می‌گوید و ما اصلا آن را نمی‌شنویم. این کاهش موقتی توان شنوایی، ارتباط ما را با دنیای اطراف قطع می‌کند و در این شرایط کیفیت ارتباطات و زندگی هم در محل کار و هم در خانه به شدت پایین می‌آید.
علاج واقعه پیش از وقوع: پیشگیری بهتر از درمان است
شاید بهترین کار این باشد که با یک پزشک متخصص آلرژی مشورت کنیم و پیش از آغاز مشکلات آلرژی با راه‌های غیردارویی و دارویی از وقوع علائم آلرژی پیشگیری کنیم یا آنها را تحت کنترل درآوریم.
