قاتل خوش‌تیپ در بشقاب شما: ردپای غذاهای فوق فرآوری‌شده در خون، اعتیادآور و عامل ۳۲ بیماری کُشنده

یافته‌ای نوین: ردپای غذاهای فوق فرآوری‌شده در خون و ادرار

نادیا جهانبخش، اول فارس: دانشمندان برای نخستین بار موفق شده‌اند نشانگرهای زیستی (بیولوژیکی) مرتبط با میزان مصرف غذاهای فوق فرآوری‌شده (UPF) را در خون و ادرار شناسایی کنند. این کشف، گامی مهم در درک عمیق‌تر اثرات این نوع خوراکی‌ها بر سلامت انسان و ابزار جدیدی برای ارزیابی دقیق‌تر رژیم غذایی افراد ارائه می‌دهد.

غذاهای فوق فرآوری‌شده: چیستند و چرا مهم‌اند؟

غذاهای فوق فرآوری‌شده به خوراکی‌هایی اطلاق می‌شود که از طریق فرآیندهای صنعتی پیچیده و با استفاده از افزودنی‌ها، رنگ‌های مصنوعی، طعم‌دهنده‌ها و نگه‌دارنده‌ها تولید می‌شوند. این مواد معمولاً در آشپزخانه‌های خانگی یافت نمی‌شوند. از جمله رایج‌ترین UPF‌ها می‌توان به غلات صبحانه شیرین‌شده، نوشابه‌ها، چیپس، پیتزای یخ‌زده، ناگت‌ها، و بسیاری از تنقلات صنعتی اشاره کرد.

با وجود محبوبیت فزاینده این غذاها، به ویژه در کشورهای با درآمد بالا، پیگیری دقیق میزان مصرف آن‌ها و مطالعه اثراتشان بر سلامت همواره چالش‌برانگیز بوده است.

کشف نشانگرهای زیستی: یک گام رو به جلو

پژوهشگران به رهبری اریکا لافتفیلد از موسسه ملی سرطان ایالات متحده، با تحلیل داده‌های بیش از ۷۰۰ فرد سالمند آمریکایی که نمونه‌های خون و ادرار و گزارش‌های دقیقی از رژیم غذایی خود ارائه کرده بودند، صدها متابولیت (محصولات حاصل از گوارش و فرآیندهای زیستی) را کشف کردند که با درصد انرژی دریافتی از UPF‌ها همبستگی داشتند.

آن‌ها موفق شدند ۲۸ نشانگر خونی و تا ۳۳ نشانگر ادراری را شناسایی کنند که می‌توانند با دقت بالا، مصرف این نوع غذاها را پیش‌بینی کنند. لافتفیلد اشاره می‌کند که این “امضای زیستی” یک الگوی غذایی سرشار از UPF را پیش‌بینی می‌کند، نه فقط یک ماده غذایی خاص را. این یافته می‌تواند سرنخ‌هایی درباره سازوکارهای زیستی بین مصرف UPF و پیامدهای سلامتی احتمالی ارائه دهد.

شباهت‌های نگران‌کننده با دخانیات

پروفسور کارلوس مونتیرو، دانشمند علوم تغذیه و مبدع اصطلاح UPF، با اشاره به شواهد رو به رشد درباره خطرات مصرف این غذاها، خواستار هشدارهایی مشابه محصولات دخانیات برای UPF‌ها شده است. او تاکید می‌کند که تبلیغات UPF‌ها باید ممنوع یا به شدت محدود شود و هشدارهای روی بسته‌بندی‌ها باید مشابه پاکت‌های سیگار باشد.

مونتیرو دلایلی برای این مقایسه مطرح می‌کند:

• بیماری‌زایی: هر دو باعث بیماری‌های جدی و مرگ‌ومیر زودرس می‌شوند.
• سودآوری شرکت‌ها: هر دو توسط شرکت‌های فراملیتی تولید می‌شوند که از محصولات جذاب و اعتیادآور خود سود کلانی به دست می‌آورند.
• استراتژی‌های بازاریابی: هر دو از استراتژی‌های بازاریابی تهاجمی و لابی‌گری علیه مقررات برای افزایش مصرف جهانی محصولاتشان استفاده می‌کنند.

در بریتانیا و ایالات متحده، در حال حاضر بیش از نیمی از میانگین رژیم غذایی افراد را UPF‌ها تشکیل می‌دهند و این میزان برای برخی گروه‌ها، به ویژه جوانان، فقیران یا ساکنان مناطق محروم، تا ۸۰ درصد نیز می‌رسد.

ارتباط مستقیم با ۳۲ بیماری و مرگ زودرس

تحقیقات گسترده‌ای که نتایج آن در مجلات معتبری مانند “BMJ” و “PLOS Medicine” منتشر شده، ارتباط مستقیمی بین مصرف UPF و ۳۲ بیماری مختلف را نشان می‌دهد. این بیماری‌ها شامل:

• افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی (تا ۵۰ درصد).
• افزایش خطر اضطراب و اختلالات روانی رایج (۴۸ تا ۵۳ درصد).
• افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ (۱۲ درصد).
• ارتباط با بیماری آسم، سلامت دستگاه گوارش، برخی سرطان‌ها و عوامل خطرساز متابولیک قلبی (مانند چربی خون بالا).

یک مطالعه ۳۰ ساله بر روی بیش از ۱۰۰ هزار نفر در ایالات متحده نیز نشان داد افرادی که بیشترین UPF را مصرف می‌کردند، ۴ درصد بیشتر در معرض خطر مرگ به هر دلیلی قرار گرفته بودند. دکتر مینگ یانگ سونگ، سرپرست این تحقیق، تاکید می‌کند که این خطرات عمدتاً توسط زیرگروه‌هایی مانند گوشت فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر یا شیرین‌کننده مصنوعی ایجاد می‌شود.

توصیه‌ها برای آینده

با توجه به این یافته‌ها، متخصصان بر ضرورت اقدام در سطح جهانی برای کاهش مصرف UPF‌ها تاکید می‌کنند. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند:

• مالیات‌های سنگین بر UPF‌ها اعمال شود و درآمد حاصله صرف یارانه دادن به غذاهای تازه شود.
• ممنوعیت فروش UPF‌ها در مدارس و مراکز بهداشتی.
• افزایش آگاهی عمومی و ترویج رژیم غذایی سالم و متنوع حاوی میوه‌ها، سبزیجات رنگارنگ و غلات کامل.

همانطور که دکتر ماریون نستله اشاره می‌کند، اگرچه برخی UPF‌ها مانند نان‌های سبوس‌دار ممکن است مواد مغذی مفیدی داشته باشند، اما مردم باید سعی کنند از مصرف مواردی مانند گوشت فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر یا شیرین‌کننده مصنوعی خودداری کنند یا آن‌ها را محدود کنند.

دکتر پیتر وایلد نیز تاکید می‌کند که کیفیت کلی رژیم غذایی مهم‌ترین عامل برای کاهش خطر مرگ است. او می‌گوید: “اگر مردم یک رژیم غذایی به طور کلی سالم داشته باشند، فکر نمی‌کنم نیازی باشد که بترسند. الگوی کلی رژیم غذایی همچنان عامل اصلی تعیین‌کننده نتایج سلامتی است.”

این یافته‌ها نه تنها یک ابزار جدید برای ارزیابی دقیق‌تر رژیم غذایی افراد ارائه می‌دهند، بلکه زنگ خطری جدی درباره ضرورت تغییر رویکرد جهانی نسبت به تولید و مصرف غذاهای فوق فرآوری شده به صدا درمی‌آورند./مت/