هر کولر آبی چقدر آب مصرف می‌کند؟

با اوج‌گیری بحران آب در سالیان اخیر، حساسیت‌ها نسبت به مصرف آب کولرهای آبی به شدت افزایش یافته است. این موضوع به یکی از بحث‌های داغ در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده و انتشار اطلاعات ضد و نقیض از سوی کارشناسان، مسئولان و حتی شرکت‌های سازنده، به سردرگمی مردم دامن زده است. این اختلاف نظرها، ضرورت بررسی علمی و ارائه راهکارهای شفاف برای مدیریت مصرف آب در این دستگاه‌ها را بیش از پیش پررنگ ساخته است. این گزارش اول فارس را تا پایان بخوانید و نظرتان را برای ما بنویسید

ابهامات در آمارهای مصرف آب

در سال‌های اخیر، شاهد آمار و ارقام متفاوتی در خصوص میزان مصرف آب کولرهای آبی بوده‌ایم که این موضوع، نگرانی و ابهام عمومی را تشدید کرده است:

• مدیر روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب در فروردین ۱۴۰۴، مصرف روزانه هر کولر آبی را بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ لیتر اعلام کرد.
• این در حالی است که پیش‌تر در سال ۱۴۰۲، منابع رسمی به طور متوسط مصرف ساعتی ۱۵ تا ۴۰ لیتر (معادل حدود ۳۰ لیتر در ساعت) را گزارش داده بودند که با ۲۰ ساعت کارکرد مداوم، به ۶۰۰ لیتر در روز می‌رسد.
• دکتر حمیدرضا تشیعی، معاون وقت شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، در سال ۱۳۹۴، میانگین مصرف روزانه هر کولر را ۴۰۰ لیتر عنوان کرد و بر نقش سایبان در کاهش ۳۰ درصدی مصرف (حدود ۱۰۰ لیتر در روز) تأکید داشت.
• شرکت خدماتی آچاره نیز در مجله اینترنتی خود، مصرف عادی کولر آبی سرویس‌شده و سالم را ۳۰ لیتر در ساعت و در ۲۴ ساعت حدود ۷۲۰ تا ۸۰۰ لیتر (ایران آنلاین: ۷۲۰ لیتر دقیق‌تر) برآورد کرده است.
• یکی از جنجالی‌ترین اظهارات متعلق به حجت میان‌آبادی، پژوهشگر دیپلماسی آب است که کولرهای آبی را “متهم ردیف اول مصرف آب کشور” می‌داند. وی با اشاره به وجود حدود ۲۰ میلیون کولر آبی در کشور که بیش از ۷۰ درصد آن‌ها رتبه انرژی E، F و G دارند، تخمین می‌زند که در تابستان ۱۴۰۲، حدود ۵۷۰ تا ۸۵۰ میلیون مترمکعب آب (متوسط ۷۰۰ میلیون مترمکعب) توسط کولرهای آبی مصرف شده است. این میزان، ۳ تا ۴.۵ برابر ظرفیت اسمی سد امیرکبیر و ۱.۵ برابر ظرفیت کل سدهای طالقان و کرج در زمان پرشدگی ۱۰۰ درصد است. وی تأکید می‌کند که کل این آب تبخیر شده و امکان بازگشت به چرخه بهره‌برداری مجدد را ندارد.
• علی سیدزاده، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آبفای کشور نیز یکی از جدیدترین اظهارات را مطرح کرده و مصرف روزانه این کولرها در تابستان را بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ لیتر اعلام کرده است.
• تجربه نصابان کولر نیز آمار جالبی را ارائه می‌دهد. یک نصاب کولر در گفت‌وگو با ایران آنلاین، تجربه خالی شدن یک منبع ۳۰۰ لیتری آب توسط چهار کولر ۵۰۰۰ در ۵ ساعت (معادل ۱۵ لیتر در ساعت برای هر کولر) را گزارش کرده که حتی در شب و با تبخیر کمتر آب صورت گرفته است.

یافته‌های علمی و اطلاعات شرکت‌های سازنده

در کنار اظهارنظرهای کارشناسی، تحقیقات علمی و اطلاعات رسمی شرکت‌های سازنده نیز دیدگاه‌های ارزشمندی را ارائه می‌دهند:

• تحقیقی با عنوان «بررسی اثربخشی نصب سایبان و تعویض پوشال بر کاهش میزان مصرف آب و برق کولر آبی» توسط علی شکرگزار عباسی و روح‌اله صادقی‌کهنی، مصرف متوسط ساعتی هر کولر آبی را بین ۲۰ تا ۴۰ لیتر برآورد کرده است.
• سعدالله ولایتی و همکارانش نیز در یادداشتی فنی، مصرف آب کولرهای آبی بدون سایبان را به طور متوسط ۱۷.۸۱ لیتر در ساعت تعیین کرده‌اند که این مطالعه نیز بر تأثیر سایبان در کاهش مصرف تأکید دارد.
• شرکت آبسال، برای کولرهای خود در دمای ۳۵ درجه، مصرف آبی بین ۲۴ تا ۴۵ لیتر در ساعت را اعلام کرده است.
• شرکت سپهر الکتریک نیز برای کولرهایی با ظرفیت ۳۵۰۰ تا ۷۰۰۰، در شرایط مشابه (دمای ۳۵ درجه و رطوبت ۲۰ درصد)، مصرف ۲۲ تا ۴۲ لیتر در ساعت را گزارش می‌دهد.

نحوه عملکرد و عوامل مؤثر بر مصرف آب

کولرهای آبی بر پایه اصل سرمایش تبخیری کار می‌کنند. در این فرآیند، هوای گرم و خشک از روی پوشال‌های مرطوب عبور کرده و آب تبخیر می‌شود که این فرآیند باعث کاهش دمای هوا و خنک شدن محیط می‌شود. مصرف آب در این سیستم‌ها عمدتاً شامل دو بخش است:

1. آب تبخیر شده: بخش عمده مصرف را تشکیل می‌دهد و مستقیماً به دما، رطوبت نسبی هوای ورودی و سرعت جریان هوا بستگی دارد.
2. آب سرریز و دورریز (Blow-down): برای جلوگیری از تجمع املاح و رسوب‌گذاری در سینی کولر، بخشی از آب غلیظ شده به صورت دوره‌ای تخلیه و با آب تازه جایگزین می‌شود.

عوامل کلیدی مؤثر بر میزان مصرف آب شامل موارد زیر است:

• شرایط آب و هوایی: دما و رطوبت نسبی از مهم‌ترین عوامل هستند. هرچه هوا گرم‌تر و خشک‌تر باشد، تبخیر بیشتر و مصرف آب بالاتر خواهد بود.
• اندازه و ظرفیت کولر: کولرهای بزرگ‌تر به دلیل جابجایی هوای بیشتر، آب بیشتری مصرف می‌کنند.
• نوع و کیفیت پوشال‌ها: پوشال‌های با کیفیت بالاتر، راندمان تبخیر بهتری دارند و ممکن است مصرف آب را در شرایط مشابه افزایش دهند، اما سرمایش بهتری نیز ارائه می‌دهند.
• نحوه نگهداری و رسوب‌زدایی: عدم نگهداری صحیح، منجر به رسوب‌گذاری و کاهش کارایی می‌شود که به نوبه خود می‌تواند مصرف آب را افزایش دهد.
• ساعات کارکرد کولر: هرچه کولر برای مدت طولانی‌تری روشن باشد، مصرف آب آن بیشتر است.
• کیفیت آب ورودی: آب با املاح بالا، نیاز به تخلیه بیشتر آب را برای جلوگیری از رسوب‌گذاری شدیدتر می‌کند.

در مقایسه با کولرهای گازی (اسپلیت)، کولرهای آبی آب را به طور مستقیم مصرف می‌کنند، اما مصرف برق کمتری دارند.

راهکارها و توصیه‌هایی برای مدیریت مصرف آب

با توجه به اطلاعات ارائه شده توسط شرکت‌های سازنده و پژوهش‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که مصرف آب کولرهای آبی در شرایط استاندارد (دمای ۳۵ درجه و رطوبت حدود ۲۰ درصد) بین ۲۲ تا ۴۵ لیتر در ساعت متغیر است. این تفاوت‌ها عمدتاً به ظرفیت دستگاه و شرایط محیطی بستگی دارد. برای مدیریت بهتر این چالش و کاهش مصرف آب، راهکارهای زیر توصیه می‌شود:

• استفاده از سیستم‌های کاهنده دور ریز آب (Blow-down): این سیستم‌ها با فیلتراسیون یا تصفیه جزئی، میزان آب دور ریز را کاهش می‌دهند.
• استفاده از پمپ تخلیه خودکار: این پمپ‌ها به صورت خودکار و بر اساس زمان‌بندی یا میزان املاح، آب سینی را تخلیه کرده و از تجمع بیش از حد املاح جلوگیری می‌کنند.
• نصب فیلتر تصفیه آب در ورودی کولر: کاهش املاح آب ورودی، نیاز به تخلیه و دور ریز آب را کمتر می‌کند.
• عایق‌بندی کانال‌ها و دریچه‌ها: این کار از هدر رفت سرما جلوگیری کرده و نیاز به کارکرد طولانی‌تر کولر را کاهش می‌دهد.
• استفاده از پوشال‌های سلولزی با کیفیت: این پوشال‌ها راندمان تبخیر بالاتری دارند و می‌توانند با مصرف آب کمتر، سرمایش بهتری ارائه دهند.
• سرویس و نگهداری منظم: تعویض به موقع پوشال‌ها، شستشو و رسوب‌زدایی منظم سینی و بررسی عملکرد صحیح شناور و پمپ آب، در حفظ کارایی و کاهش مصرف آب بسیار مؤثر است.
• تنظیم دمای مناسب: تنظیم دمای اتاق در سطحی متعادل، ساعات کارکرد کولر و در نتیجه مصرف آب و برق را کاهش می‌دهد.
• انتخاب کولر با ظرفیت مناسب: انتخاب کولر متناسب با متراژ فضا، از مصرف اضافی آب و برق جلوگیری می‌کند.
• استفاده از سایبان برای کولر: قرار دادن سایبان بر روی کولر، از تابش مستقیم نور خورشید جلوگیری کرده و با کاهش دمای آب، راندمان سرمایش را افزایش داده و مصرف را کاهش می‌دهد.
• بستن درها و پنجره‌ها: این کار به حفظ سرمای تولید شده کمک کرده و از هدر رفت آن جلوگیری می‌کند.
• استفاده از دور کند کولر در ساعات خنک‌تر: در ساعات اولیه صبح یا اواخر شب که هوا خنک‌تر است، استفاده از دور کند می‌تواند نیاز به سرمایش را برطرف کرده و مصرف را به حداقل برساند.
• بررسی نشتی‌ها: بررسی دوره‌ای لوله‌ها و اتصالات برای یافتن هرگونه نشتی و تعمیر آن ضروری است.
• افزایش آگاهی عمومی: ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب و ارائه اطلاعات شفاف و یکپارچه به مردم، نقش کلیدی در مدیریت این چالش دارد.

نتیجه‌گیری

تناقض‌ها و اطلاعات پراکنده در مورد میزان مصرف آب کولرهای آبی، بیش از پیش لزوم بررسی دقیق‌تر و ارائه راهکارهای عملی و شفاف را آشکار می‌کند. کولرهای آبی، با وجود مزایایی چون مصرف برق کمتر، دستگاه‌هایی آب‌بر هستند که در مناطق خشک، چالش‌های جدی ایجاد می‌کنند. با درک صحیح عوامل مؤثر بر مصرف آب، انتخاب کولر مناسب با متراژ فضا، نگهداری صحیح و به‌کارگیری توصیه‌های مصرف بهینه، می‌توان گام‌های مؤثری در جهت مدیریت پایدار منابع آبی و کاهش هزینه‌ها برداشت. ترویج و توسعه فناوری‌های نوین کم‌مصرف در کولرهای آبی، در کنار افزایش آگاهی عمومی، می‌تواند آینده‌ای پایدارتر را برای سیستم‌های خنک‌کننده در کشور رقم بزند.