رودخانه قره‌آغاج بدلیل چاه های غیرمجاز ، افزایش تعداد پمپ ها و برداشت‌های بی‌رویه در آستانه خشکیدن
به گزارش اول فارس به نقل از ایرنا ، رودخانه قره‌آغاج با طول حدود ۵۴۵ کیلومتر از سرچشمه‌های آن در ارتفاعات دشمن زیاری و بن رود زنگنه آغاز می‌شود پس از عبور از شهرستان‌های شیراز، کوار، جهرم و قیروکازین از طریق رودخانه مند وارد خلیج فارس می‌شود و در طول مسیر رودخانه‌های فصلی دیگری به آن می‌پیوندد.
از آب این رودخانه عمدتاً جهت مصارف شرب و کشاورزی استفاده می‌شود و چند سد مخزنی از جمله سلمان فارسی و بندهای انحر افی متعددی به منظور تامین مصارف آب شرب شهرهای جنوبی استان و تامین و توزیع آب کشاورزی بر روی آن احداث شده است.
این سد بخش عمده‌ای از منابع تأمین آب شرب شهرهای جنوبی استان را انجام می‌دهد بنابراین موضوعات کمی و کیفی حوزه‌ای در این رودخانه اهمیت بسیاری دارد.
سه سال قبل یود که تعداد زیادی ماهی در آبگیرهای رودخانه قره آغاج استان به دلیل کم آبی در وضعیت بسیار نامساعد و بحرانی قرار داشتند که ماموران با کمک همیاران محیط زیست آنها را در این رود رها کردند و اکنون هم زنگ خطر خشکی آن به صدا درآمده است.
رودخانه قره آغاج بدلیل عواملی همچون برداشت بی رویه از آبهای زیر زمینی، افزایش چاه های غیر مجاز ، افزایش پمپ های آب در مسیر رودخانه و رعایت نشدن الگوی کشت در حوضه آبخیز آن توسط کشاورزان و زارعین و سایر عوامل در حال خشک شدن است.
ایرج حسینی یکی از کشاورزان روستای زنگنه در حوالی شیراز می گوید: کشاورزی ما در اطراف این رودخانه تحت تاثیر قرار گرفته و سال به سال میزان کشت ما کاهش می یابد و اجازه کشت محصولات آب بر به ما داده نمی شود با اینکه در کنار رودخانه واقع شده ایم.
وی تاکید کرد: با این حال کشت هایی هم که به ما کشاورزان معرفی می شود در فصل برداشت سود چندانی برای ما ندارد.
داستان تلخ قره آغاج
در مسیر رودخانه قره آغاج سد شهید سلیمانی کوار درحال ساخت می‌باشد و سد مخزنی بزرگ سلمان فارسی و ۶ بند تنظیمی نیز ساخته شده است که آب شرب تعداد زیادی از شهرهای جنوب استان از جمله شهرهای جهرم، قیر و کارزین، خنج، گراش، اوز و لار و همچنین تعداد زیادی از شهرک‌ها، روستاها ، واحدهای صنعتی و شبکه‌های آبیاری و زهکشی در شهرهای قیر و کارزین و خنج با بیش از ۱۰ هزار هکتار سطح زیر کشت نیز ازاین سد بهره‌مند می‌شوند.
در سنوات گذشته رودخانه دارای دبی پایه مناسبی بوده و در طول مسیر کشاورزی منطقه از رونق بالایی برخوردار بود بطوریکه تولید محصولات متنوع کشاورزی از میوه های سردسیری در بالادست حوضه رودخانه تا محصولات گرمسیری مانند خرما و رطب در مناطق پایین دست و جنوبی برداشت می شد ولی در سالهای اخیر بدلیل استمرار خشکسالی بخشهای زیادی از مسیر رودخانه در فصول گرم سال خشک می گردد.
در شرایط فعلی با توجه به محدودیت شدید منابع آب، برنامه ریزی برای بهره برداری بهینه از منابع آب سدها، بهره برداری مناسب از بندهای تنظیمی و استفاده از الگوی کشت مناسب، برخورد با تخلفات و تصرفات بستر و حریم رودخانه و جلوگیری از حفر چاه های غیرمجاز اهمیت بسیار زیادی دارد.
زنگ خطر خشک شدن قره آغاج
کارشناسان معتقدند مجموعه عواملی از جمله خشکسالی های اخیر و مدیریت ناکارآمد منابع آب و کشاورزی های ناپایدار در شهرستان های همجوار آن، موجب از بین رفتن منابع آب و خشکی سرزمین و رودخانه ها شده است.
مدیر مهندسی رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای فارس گفت: زنگ خطر خشکی این رودخانه به دلیل وقوع خشکسالی، تغییر اقلیم و برداشت های بی رویه از منابع زیرزمینی حاشیه آن به صدا درآمده است.
مهدی حاتمی افزود: کاهش آبدهی این رودخانه تابع شرایط اقلیمی و وضعیت بارش‌هاست، در سال های ترسالی، دبی آن تا بالای ۱۵ تا ۱۶ متر بر ثانیه و در دوره های خشکسالی یک تا دو متر بر ثانیه می رسیده است.
وی بیان کرد: قره‌آغاج رودخانه ای بزرگ است و رسوباتی وارد آن می شود اگر رسوبات کنترل نشود به آن آسیب وارد می شود، ناگزیر باید برداشت فنی و اصولی انجام شود.
مدیر مهندسی رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای فارس ابراز کرد: اکنون پنج بهره بردار مجاز در مسیر رودخانه در منطقه چهل چشمه تا شیراز به طور اصولی در حال برداشت هستند اگر برداشت ها اصولی باشد، اتفاقی برای سیستم نمی افتد.
رشد آگاهی مردم و نجات قره‌آغاج
مدیر امور منابع آب شیراز گفت: قره‌آقاج، به طول ۷۰۰کیلومتر، پنجمین رودخانه طویل ایران و یکی از رگ‌های اصلی و حیاتی استان فارس و از عوامل اثرگذار در رونق و آبادانی این استان بوده است.
محمدرضا احمدی با بیان اینکه قره‌آقاج از زمان حاکمیت “مادها” تا امروز، در ایجاد و رونق کشاورزی و گسترش روستاها و شهرها اثرگذار بوده است، افزود: طی سالهای اخیر به واسطه برداشت غیرمجاز آب این رودخانه با ایجاد زهکش‌های متعدد، حفر چاه در حریم آن و البته خشکسالی‌های مداوم، شاهد کاهش قابل توجه میزان آبدهی این رگ حیاتی بوده‌ایم.
مدیر امور منابع آب شیراز خاطرنشان کرد: برداشت غیرمجاز مصالح از بستر رودخانه‌ها، می‌تواند زمینه‌ساز حوادث ناگواری در صورت بروز بارندگی و وقوع سیلاب‌های فصلی شده و حیات طبیعی را با اخلال مواجه کرده و خساراتی به اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی وارد کند.
احمدی ضمن تاکید براینکه برداشت غیرمجاز مصالح از بستر رودخانه‌ها، اقدامی مجرمانه تلقی می‌شود، گفت: چنین اقدامی مشکلات حقوقی و قضایی برای متخلفان به دنبال دارد.
این مقام مسئول با تاکید بر ضرورت آگاه‌سازی ساکنان همجوار با این رودخانه از پیامدها و خسارت‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی برداشت غیرمجاز مصالح از بستر رودخانه‌ها، گفت: چنین اقداماتی عواقبی همچون افزایش خطر سیلاب، آلودگی آب، کاهش ظرفیت آبدهی، آسیب به اکوسیستم با اخلال در زنجیره غذایی و موارد دیگر را به دنبال دارد.
مدیر امور منابع آب شیراز گفت: رشد آگاهی ساکنان بومی روستاها و شهرها نسبت به عوارض تعرض به حریم و بستر رودخانه‌ها، راهکاری اثرگذار در راستای مدیریت و حفاظت و نگهداری بهتر از این میراث به شمار می‌رود.
به گزارش ایرنا، رودخانه قره آغاج یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های استان فارس با طول ۷۰۰ کیلومتر است و از آب آن هم‌اکنون جهت مصارف شرب و کشاورزی استفاده می‌شود. سد سلمان فارسی در حدفاصل شهرستان‌های جهرم، بخش سیمکان و قیروکارزین بر روی این رود بنا شده است.
این رودخانه از به هم پیوستن چشمه‌های کان زرد، چهل چشمه کوهمره و سرخرک در خان زنیان تشکیل می‌شود و پس از خروج از بخش ارژن شیراز وارد شهرستان کوار می‌شود و پس از عبور از اراضی زراعی کوار، خفر، جهرم، قیر و کارزین از طریق رود مند وارد خلیج فارس می‌شود. رودهای شور جهرم، سیمکان و شور دهرم در میانه مسیر به این رود می‌پیوندند.
آب این رودخانه دائمی است و عرض آن در نواحی کوهستانی ۲۰ متر و در جلگه به ۴۰۰ متر می‌رسد. متوسط آب سالیانه این رودخانه ۱۸ متر مکعب در ثانیه در ایستگاه تنگ کارزین می‌باشد. حداقل دبی در این ایستگاه ۳٫۵ متر مکعب در ثانیه و حداکثر ۴۳ متر مکعب در ثانیه است.
