به گزارش اول فارس به نقل از persianepochtimes تحقیقات جدید، ویروس HPV را به سرطان‌های پروستات و تیروئید مرتبط می‌داند، در حالی که اثربخشی واکسن آن در پیشگیری از سرطان دهانه رحم به چالش کشیده شده است.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که سال‌هاست به‌عنوان عامل اصلی سرطان دهانه رحم شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر در مرکز توجه تحقیقات جدیدی قرار گرفته که ارتباط احتمالی آن با سرطان‌های پروستات و تیروئید را بررسی می‌کند.
همچنین اثرگذاری واقعی واکسن پاپیلومای انسانی بر کاهش نرخ سرطان دهانه رحم نیز در مطالعات بین‌المللی مورد بازبینی و تردید قرار گرفته است.
ویروس پاپیلومای انسانی که عمدتاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، تاکنون به‌عنوان عامل اصلی سرطان دهانه رحم و برخی سرطان‌های سر و گردن شناخته شده بود، اما دو مطالعه اخیر در تایوان، منتشرشده در مجله نیچر، فرضیه‌های جدیدی را مطرح کرده‌اند.
در مطالعه‌ای با بیش از ۵ هزار بیمار مبتلا به سرطان پروستات، مشخص شد احتمال ابتلا به این نوع سرطان در افراد با سابقه عفونت به ویروس پاپیلومای انسانی، بیش از دو برابر افراد بدون سابقه عفونت به این ویروس است. به‌طور مشابه، مطالعه‌ای دیگر روی ۳ هزار بیمار مبتلا به سرطان تیروئید نیز نشان داد که افراد با عفونت قبلی به HPV، نزدیک به دو برابر بیشتر از سایر افراد در معرض سرطان تیروئید قرار دارند.
محققان با بررسی مکانیسم‌های مولکولی به این نتیجه رسیدند که پروتئین‌های ویروسی موجود در HPV با غیرفعال کردن یکسری از پروتئین‌های دفاعی بدن، زمینه‌ساز تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها و در نهایت ایجاد سرطان می‌شوند.
مطالعات درباره واکسنHPV؛ امیدی برای پیشگیری یا تردید در کارایی؟
در شرایطی که واکسن‌هایی مانندGardasil و Cervarix برای پیشگیری از عفونت با گونه‌های پرخطر HPV در بسیاری از کشورها از جمله ایران توصیه می‌شوند، مطالعات جدید برخی نقاط ابهام جدی در مورد اثربخشی واقعی آن‌ها در پیشگیری از سرطان دهانه رحم مطرح کرده‌اند.
مطالعه ملی سوئد
یک مطالعه بر روی بیش از ۱.۶ میلیون زن در سوئد نشان داد که نرخ سرطان دهانه رحم در زنان واکسینه‌شده، تقریباً ۵۰ درصد کمتر از زنان واکسینه نشده بود. با این حال، پژوهشگران هشدار دادند که این نتایج ممکن است تحت تأثیر عواملی مانند سبک زندگی سالم‌تر در گروه واکسینه‌شده یا سطح تحصیلات و درآمد خانواده‌ها باشد که در تجزیه‌وتحلیل دقیق‌تر درنظر گرفته نشده‌اند.
یافته‌های آمریکا
برخلاف مطالعه سوئد، داده‌های رسمی از موسسه سرطان آمریکا (SEER) هیچ کاهش محسوسی در مرگ‌ومیر ناشی از سرطان دهانه رحم پس از معرفی واکسن مشاهده نکرده‌اند. میزان مرگ‌ومیر از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۰ تنها از ۲.۴ به ۲.۲ در هر ۱۰۰ هزار نفر کاهش یافته است — رقمی که از نظر آماری تغییر چشم‌گیری محسوب نمی‌شود.
تجربه استرالیا
در استرالیا، ۱۳ سال پس از اجرای برنامه واکسیناسیون سراسری با واکسن گارداسیل، آمارها حاکی از افزایش ۳۰ درصدی نرخ سرطان دهانه رحم در زنان ۳۰ تا ۳۴ ساله هستند. محققان علت این افزایش را به عواملی مانند کاهش نرخ غربالگری، تشخیص زودهنگام یا تغییرات جمعیتی (مهاجرت) نسبت داده‌اند.
افزایش نرخ سرطان دهانه رحم پس از واکسیناسیون HPV در بریتانیا
در بریتانیا، واکسیناسیون HPV در سال ۲۰۰۸ برای دختران ۱۲ تا ۱۳ ساله آغاز شد و برای گروه سنی ۱۴ تا ۱۸ سال نیز برنامه واکسیناسیون جبرانی اجرا شد. انتظار می‌رفت که تا سال ۲۰۱۴، با ورود این گروه‌های سنی به دهه سوم زندگی‌شان، نرخ ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان ۲۰ تا ۲۴ سال کاهش یابد.
با این حال، آمار ملی منتشرشده در این کشور طی سال ۲۰۱۶ نشان داد که نرخ سرطان دهانه رحم در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال به‌طور نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است — یعنی از ۲.۷ در هر ۱۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۲، به ۴.۶ در سال ۲۰۱۴؛ افزایشی حدود ۷۰ درصد.
بر همین اساس، در سال ۲۰۱۸ یک تحلیل علمی در پاسخ به نگرانی‌های عمومی درباره این افزایش در بریتانیا انجام شد.
پژوهشگران دانشگاه کوئین مری و کینگز کالج لندن دریافتند که این افزایش بیشتر به دلیل افزایش تعداد زنانی بوده است که برای نخستین بار در سن ۲۴.۵ سالگی تحت غربالگری قرار گرفته‌اند. این افزایش صرفاً در مرحله اول سرطان دهانه رحم مشاهده شده و هیچ شواهدی دال بر اینکه کاهش غربالگری موجب افزایش نرخ ابتلا شده باشد، وجود نداشت.
اگرچه این پژوهشگران نیز مانند دیگران معتقدند برای قضاوت نهایی درباره اثربخشی واکسن در پیشگیری از سرطان هنوز زود است، یافته‌ها همچنان نیازمند پیگیری علمی بیشتری هستند.
آیا واکسن HPV می‌تواند باعث وخامت عفونت این ویروس شود؟
آلیسون کروگ، اپیدمیولوژیست و دکتر یوهونگ دونگ، متخصص ارشد پزشکی در بیماری‌های عفونی و علوم اعصاب معتقدند علاوه بر تردیدها درباره میزان اثربخشی واکسن HPV در پیشگیری از سرطان، مطالعاتی نیز وجود دارد که نشان می‌دهند سرکوب برخی گونه‌های ویروس HPV توسط واکسن ممکن است باعث رشد گونه‌های تهاجمی‌تر شود.
به‌عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد زنانی که در جوانی واکسینه شده‌اند، شیوع بالاتری از انواع پرخطر HPV غیر از گونه‌های ۱۶ و ۱۸ این ویروس داشته‌اند. این موضوع آن‌ها را در معرض خطر بیشتر ابتلا به سرطان‌های تهاجمی‌تر دهانه رحم و سایر سرطان‌های مرتبط با HPV قرار می‌دهد.
به گفته این دو متخصص، یکی از دلایل اصلی ابهام در اثربخشی واکسن پاپیلومای انسانی، فاصله زمانی طولانی میان عفونت پاپیلومای انسانی و بروز سرطان (گاهی بیش از ۲۰ سال) است، قادر به ارائه شواهد قطعی در مورد تأثیر واکسن بر جلوگیری از سرطان‌های تهاجمی نیستند.
براساس تحقیقات پزشکی، بیش از صد نوع ویروس اچ‌پی‌وی، می‌تواند انسانها را آلوده کند.
شیوع پاپیلومای انسانی در ایران و واکسیناسیون
درباره شیوع ویروس پاپیلومای انسانی مطالعات مختلفی در ایران انجام شده است. یک مطالعه بر روی ۱۲ هزار و ۷۶ زن ایرانی مراجعه‌کننده به آزمایشگاه دنا در تهران در میانه سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که شاخص کلی ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی حدود ۳۸.۶۸ درصد است.
یک تحقیق دیگر در مارس ۲۰۲۲ از میان مردان و زنان مراجعه‌کننده به مراکز سرپایی هفت آزمایشگاه در تهران نشان می‌دهد که میزان شیوع ویروس پاپیلومای انسانی در میان مردان ۵۵.۷ درصد است و در میان زنان ۵۲ درصد است.
تاکنون مطالعه جامعی که میزان شیوع کشوری پاپیلومای انسانی را در میان زنان و مردان بررسی شده باشد، انجام نشده است.
به گفته پریسا طاهرزاده، جراح و متخصص زنان، تعداد مبتلایان به پاپیلومای انسانی در سال‌های اخیر «بسیار زیاد» افزایش داشته است و توصیه به تزریق واکسن گارداسیل می‌شود.
او همچنین در صفحه ایکس خود، با اشاره به یکی از بیماران خود که با وجود سابقه تزریق واکسن گارداسیل، به این ویروس مبتلا شده بود، به افراد توصیه کرد که با توجه به سویه‌های بسیار زیاد ویروس پاپیلومای انسانی از رفتارهای پرخطر جنسی اجتناب کنند.
برخی پزشکان در سال‌های اخیر با هشدار درباره افزایش مبتلایان به ویروس پاپیلومای انسانی به افراد توصیه کرده‌اند که واکسن‌های HPV تزریق کنند، اما چند ماه پس از ورود رسمی واکسن ایرانی HPV با نام «پاپیلوگارد» به بازار دارویی کشور، سازمان غذا و دارو به‌طور ناگهانی دستور توقف فروش آن را صادر کرده است.
براساس گزارشی از هم‌میهن، واکنش رسمی سازمان غذا و دارو به این اتفاق، توقف موقت فروش را «اقدامی احتیاطی برای انجام مطالعات تکمیلی و بازخوانی داده‌های ایمنی و اثربخشی» اعلام و تأکید کرده است که «هیچ عارضه جدی یا نقص کیفی مستندی» تاکنون گزارش نشده است. با این حال، سکوت درباره جزئیات علمی تصمیم و نحوه اجرای آن، باعث افزایش تردیدها در جامعه و حوزه پزشکی شده است.
شرکت «نِیواد فارمد سلامت»، تولیدکننده واکسن پاپیلوگارد، در بیانیه‌ای اعلام کرد که تاکنون حدود ۷۰ هزار دوز از این واکسن توزیع شده و در چهار ماه اول سال، بیش از ۶۰ درصد سهم بازار واکسن HPV داخلی را در اختیار داشته است. به گفته این شرکت، «تصمیم سازمان غذا و دارو بدون ارائه دلایل شفاف و کافی، به اعتماد عمومی و اعتباری ما لطمه زده است.»
برخی پزشکان و منتقدان حوزه سلامت مانند دکتر مهدیار سعیدیان، با تردید به این واکسن نگاه می‌کنند. او ادعا کرده که مراحل پیش‌بالینی و بالینی این محصول، به‌طور کامل و علمی طی نشده، تأییدیه‌های بین‌المللی ندارد و از نظر او، ورود آن به بازار شتاب‌زده بوده است. همچنین او به وجود «تعارض منافع» و «مافیای دارویی» در ساختار تصمیم‌سازی حوزه دارو اشاره کرد.
نقش ایمنی طبیعی بدن در ریشه‌کن کردن سرطان
دکتر یوهونگ دونگ، متخصص ارشد پزشکی در بیماری‌های عفونی معتقد است ایمنی طبیعی بدن انسانها وظیفه مقابله با ویروس‌ها را برعهده دارد و به همین دلیل، نقش بسیار مهمی در مبارزه با سرطان ایفا می‌کند. این سیستم دفاعی طبیعی توانایی شناسایی و حذف سلول‌های سرطانی را دارد. تقویت ایمنی طبیعی بدن، امکان تشخیص و پاسخ‌دهی به سلول‌های سرطانی در مراحل ابتدایی را افزایش می‌دهد و در نتیجه از بروز سرطان جلوگیری می‌کند.
او افزود مصرف غذاهای سالم، داشتن خواب باکیفیت، حفظ وزن مناسب، فعالیت بدنی منظم و به‌کارگیری روش‌های کاهش استرس مانند ذهن‌آگاهی (mindfulness) و مدیتیشن، همگی موجب تقویت ایمنی طبیعی بدن می‌شود و خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهند.
رفتار جنسی کنترل‌شده، عامل کاهش ریسک سرطان
به گفته این متخصص، رفتارهای جنسی کنترل‌شده از جمله تاخیر در شروع روابط جنسی و محدود کردن تعداد شرکای جنسی به‌عنوان عوامل محافظت‌کننده در برابر سرطان دهانه رحم شناخته شده‌اند.
در مورد سرطان پروستات نیز تحقیقات نشان داده‌اند که ممکن است بین میزان فعالیت جنسی و افزایش ریسک این سرطان، ارتباطی وجود داشته باشد.
در یک بررسی نظام‌مند که شامل ۲۱ مطالعه مورد-شاهدی و یک مطالعه کوهورت با مجموع ۵۵,۴۹۰ مرد (۱۴,۹۷۶ بیمار و ۴۰,۵۱۴ فرد کنترل) بود، ارتباط بین رفتارهای جنسی و خطر سرطان پروستات مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد: مردانی که شرکای جنسی زن بیشتری داشته‌اند، ریسک ابتلا به سرطان پروستات کمی افزایش یافته است. تاخیر در اولین رابطه جنسی به ازای هر پنج سال تأخیر، ۴ درصد کاهش ریسک سرطان پروستات را به همراه داشته است. همچنین دفعات متوسط انزال (۲ تا ۴ بار در هفته) با کاهش چشم‌گیر خطر سرطان پروستات همراه بوده است.
یوهونگ دونگ معتقد است در مورد سرطان تیروئید، تاکنون هیچ مطالعه بیومدیکال مستقیمی وجود ندارد که رابطه‌ای بین رفتار جنسی و احتمال ابتلا به این سرطان را ثابت کند. با این حال، کاهش تعداد شرکای جنسی و به‌تاخیر انداختن شروع فعالیت جنسی می‌تواند خطر ابتلا به ویروس HPV را کاهش دهد. از آنجایی که HPV خاصیت سرطان‌زا دارد، هرچه کمتر در بدن وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان‌های مرتبط با آن نیز کاهش می‌یابد.
چشم‌انداز آینده HPV و سرطان
این کارشناس ارشد پزشکی ادامه داد مطالعات نشان می‌دهند که تأثیر ویروس پاپیلومای انسانی فراتر از ارتباط شناخته‌شده آن با سرطان‌های دهانه رحم، سر و گردن است. با توجه به ارتباط احتمالی این ویروس با سرطان‌های پروستات و تیروئید، جامعه پزشکی اکنون باید نگاه وسیع‌تری به HPV داشته باشد. این احتمال وجود دارد که سایر سرطان‌ها نیز تحت تأثیر پاپیلومای انسانی و رفتارهای جنسی قرار گیرند. تحقیقات آینده ممکن است مکانیسم‌های عمیق‌تر و ناشناخته‌ای را در این زمینه آشکار کند. با ادامه پژوهش‌ها درباره ماهیت چندوجهی ویروس پاپیلومای انسانی، اهمیت شناخت دقیق‌تر و مدیریت مؤثرتر آن آشکارتر می‌شود. این روند می‌تواند به طراحی و اجرای برنامه‌های جامع آموزش سلامت منجر شود و در نهایت، به کاهش آمار ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از این نوع سرطان‌ها و سایر سرطان‌ها کمک کند.
