وغن‌ریزی خودرو یکی از شایع‌ترین مشکلات فنی است که می‌تواند نشانه‌ای از آسیب جدی باشد و در صورت بی‌توجهی، هزینه‌های سنگین و خطرات ایمنی به دنبال دارد.
روغن‌ریزی خودرو یکی از نگرانی‌های اصلی مالکان وسایل نقلیه است که می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل ساده یا یک نقص فنی جدی باشد. تشخیص به موقع و صحیح نوع روغن‌ریزی و علت آن، از آسیب‌های پرهزینه و خطرات ایمنی جلوگیری می‌کند. در این گزارش اول فارس ، به بررسی جامع انواع روغن‌ریزی، علل آن، نشانه‌های اختصاصی و راه‌حل‌های مربوطه خواهیم پرداخت.
انواع روغن‌ریزی خودرو
روغن‌ریزی در خودرو می‌تواند از بخش‌های مختلفی نظیر موتور، گیربکس، سیستم ترمز و سیستم هیدرولیک فرمان رخ دهد. هر یک از این روغن‌ها دارای رنگ، بو و غلظت متفاوتی هستند که به تشخیص منبع نشتی کمک می‌کند.
۱. روغن‌ریزی از موتور
روغن موتور که حیاتی‌ترین سیال خودرو است، وظیفه روانکاری قطعات داخلی موتور و کاهش اصطکاک را بر عهده دارد. روغن‌ریزی از موتور یکی از شایع‌ترین انواع نشتی است و باید به سرعت پیگیری شود.
نشانه‌های اختصاصی:
- رنگ: معمولاً قهوه‌ای تیره یا مشکی است.
- بو: بوی سوختگی یا بوی قوی روغن سوخته می‌دهد.
- محل نشتی: معمولاً در زیر موتور، به خصوص در بخش‌های جلویی خودرو، مشاهده می‌شود.
- علائم دیگر: کاهش سطح روغن موتور، چراغ هشدار روغن روی داشبورد، و دود آبی‌رنگ از اگزوز.
علل روغن‌ریزی از موتور:
- خرابی واشرها و کاسه‌نمدها:
- واشر سرسیلندر: آسیب به این واشر می‌تواند باعث نشتی روغن و حتی مخلوط شدن آن با مایع خنک‌کننده شود.
- واشر درب سوپاپ: این واشرها با گذشت زمان خشک و فرسوده شده و باعث نشتی روغن از بالای موتور می‌شوند.
- کاسه‌نمدهای میل‌لنگ و میل‌سوپاپ: این کاسه‌نمدها که در انتهای میل‌لنگ و میل‌سوپاپ قرار دارند، مانع از خروج روغن می‌شوند و با فرسودگی، نشتی پیدا می‌کنند.
- خرابی فیلتر روغن:
- سفت‌شدن بیش از حد یا شل‌بودن فیلتر: نصب نادرست فیلتر روغن می‌تواند باعث نشتی از اطراف آن شود.
- فرسودگی واشر فیلتر: واشر فیلتر روغن نیز با گذشت زمان کارایی خود را از دست می‌دهد.
- آسیب به کارتر (سینی روغن):
- ضربه خوردن یا ترک برداشتن سینی روغن به دلیل برخورد با سنگ یا اجسام دیگر می‌تواند باعث نشتی شدید شود.
- فشار بیش از حد در کارتل:
- گرفتگی در سیستم تهویه کارتل (PCV) باعث افزایش فشار داخلی و خروج روغن از نقاط ضعف می‌شود.
- سایر عوامل:
- شل‌بودن پیچ‌های کارتل.
- استفاده از روغن نامناسب یا سطح روغن بیش از حد.
راه‌حل: تشخیص دقیق منبع نشتی توسط مکانیک، تعویض واشرها و کاسه‌نمدهای فرسوده، بررسی و تعویض فیلتر روغن و ترمیم یا تعویض سینی روغن ضروری است.
۲. روغن‌ریزی از گیربکس
روغن گیربکس (واسکازین) وظیفه روانکاری دنده‌ها و سایر قطعات گیربکس را بر عهده دارد. نشت این روغن می‌تواند عملکرد گیربکس را مختل و باعث آسیب جدی به آن شود.
نشانه‌های اختصاصی:
- رنگ: روغن گیربکس اتوماتیک معمولاً قرمز روشن یا صورتی است، در حالی که روغن گیربکس دستی ممکن است قهوه‌ای روشن یا کهربایی باشد.
- بو: بوی شیرین یا بوی سوختگی می‌دهد، به خصوص در گیربکس‌های اتوماتیک.
- محل نشتی: معمولاً در زیر قسمت میانی خودرو، نزدیک به چرخ‌ها، مشاهده می‌شود.
- علائم دیگر: تعویض دنده سخت‌تر می‌شود، لغزش دنده‌ها، صدای نامتعارف از گیربکس، و کاهش عملکرد کلی خودرو.
علل روغن‌ریزی از گیربکس:
- خرابی کاسه‌نمدهای گیربکس:
- کاسه‌نمدهای ورودی و خروجی گیربکس (مانند کاسه‌نمد مبدل گشتاور یا کاسه‌نمدهای پلوس) با فرسودگی، نشتی پیدا می‌کنند.
- آسیب به کارتل یا سینی گیربکس:
- این بخش‌ها ممکن است به دلیل ضربه خوردن دچار ترک یا سوراخ شوند.
- خرابی واشر کارتل گیربکس:
- واشر سینی گیربکس که بین سینی و بدنه گیربکس قرار دارد، با گذشت زمان فرسوده می‌شود.
- شل‌شدن پیچ‌های کارتل:
- شل‌شدن پیچ‌ها پس از تعمیرات یا به دلیل لرزش مداوم می‌تواند باعث نشتی شود.
- خرابی سیستم خنک‌کننده گیربکس:
- در گیربکس‌های اتوماتیک، نشتی می‌تواند از شیلنگ‌ها یا رادیاتور خنک‌کننده روغن گیربکس رخ دهد.
راه‌حل: تشخیص دقیق محل نشتی، تعویض واشرها و کاسه‌نمدهای معیوب، و در صورت نیاز، تعمیر یا تعویض کارتل گیربکس.
بررسی علت روغن‌ریزی ماشین
شناخت دقیق علت روغن‌ریزی، اولین گام برای رفع مشکل است. در اینجا به بررسی دلایل کلی و مشترک روغن‌ریزی در بخش‌های مختلف خودرو می‌پردازیم.
- فرسودگی واشرها و درزگیرها:
- بسیاری از قطعات موتور، گیربکس و سایر سیستم‌ها با واشرها و درزگیرها آب‌بندی می‌شوند. این قطعات لاستیکی یا کاغذی با گذشت زمان، حرارت و فشار، خشک و شکننده شده و ترک می‌خورند. این فرسودگی رایج‌ترین علت نشتی است.
- خرابی کاسه‌نمدها:
- کاسه‌نمدها برای جلوگیری از نشت روغن از محل‌های چرخان (مانند میل‌لنگ و پلوس) استفاده می‌شوند. عمر مفید این قطعات محدود است و با فرسودگی، نشتی پیدا می‌کنند.
- آسیب فیزیکی به قطعات:
- برخورد با سنگ، دست‌انداز یا اجسام دیگر می‌تواند به کارتل روغن موتور یا گیربکس آسیب برساند و باعث ترک یا سوراخ شدن آن‌ها شود.
- فشار بیش از حد:
- فشار بیش از حد در سیستم‌های مختلف (مانند فشار کارتل موتور به دلیل گرفتگی سیستم PCV) می‌تواند باعث خروج روغن از ضعیف‌ترین نقاط شود.
- نصب نادرست قطعات:
- نصب نادرست فیلتر روغن، واشرها یا پیچ‌ها پس از تعمیرات، می‌تواند به نشتی روغن منجر شود.
چگونگی تشخیص دقیق منبع نشتی:
- مکان: محل قرارگیری لکه روغن در زیر خودرو می‌تواند به تشخیص منبع کمک کند.
- رنگ و بو: رنگ و بوی روغن نشت‌کرده، نوع آن را مشخص می‌کند (موتور، گیربکس، ترمز یا هیدرولیک).
- استفاده از پودر نشتی‌یاب: می‌توان از پودر یا اسپری‌های مخصوص برای شناسایی دقیق محل نشتی استفاده کرد.
روغن‌ریزی از سیستم ترمز و هیدرولیک
علاوه بر موتور و گیربکس، دو سیستم حیاتی دیگر نیز از مایعات هیدرولیک استفاده می‌کنند که نشت آن‌ها خطرناک است.
۳. روغن‌ریزی از سیستم ترمز
روغن ترمز (سیال هیدرولیک) وظیفه انتقال فشار از پدال ترمز به لنت‌ها را بر عهده دارد. نشت این سیال باعث کاهش عملکرد ترمز و در نهایت از کار افتادن کامل آن می‌شود.
نشانه‌های اختصاصی:
- رنگ: معمولاً زرد یا قهوه‌ای روشن است.
- بو: بوی تندی ندارد، اما ممکن است بوی شیمیایی ملایمی بدهد.
- محل نشتی: معمولاً در زیر چرخ‌ها، نزدیک به کالیپرها، یا زیر پمپ اصلی ترمز (بوستر) دیده می‌شود.
- علائم دیگر: نرم شدن پدال ترمز، کاهش عملکرد ترمز، روشن شدن چراغ هشدار ترمز روی داشبورد، و نیاز به فشار بیشتر روی پدال برای ترمزگیری.
علل روغن‌ریزی از سیستم ترمز:
- فرسودگی شیلنگ‌ها و لوله‌ها:
- لوله‌های فلزی و شیلنگ‌های لاستیکی ترمز با گذشت زمان فرسوده شده و ترک می‌خورند.
- خرابی سیلندرهای چرخ و کالیپر:
- سیلندرهای ترمز (در ترمزهای کاسه‌ای) و کالیپرهای ترمز (در ترمزهای دیسکی) دارای درزگیرهایی هستند که با فرسودگی، نشتی پیدا می‌کنند.
- خرابی پمپ اصلی ترمز:
- پمپ اصلی ترمز (مستر سیلندر) ممکن است از کار بیفتد و باعث نشت سیال شود.
راه‌حل: بررسی کامل سیستم ترمز، تعویض لوله‌ها و شیلنگ‌های معیوب، و تعمیر یا تعویض سیلندرها و پمپ اصلی. هرگونه نشتی در سیستم ترمز را باید بسیار جدی گرفت و بلافاصله برطرف کرد.
۴. روغن‌ریزی از سیستم هیدرولیک فرمان
روغن هیدرولیک فرمان (power steering fluid) برای کمک به چرخش فرمان استفاده می‌شود. نشت این روغن باعث سفت شدن فرمان و در نهایت خرابی پمپ هیدرولیک می‌شود.
نشانه‌های اختصاصی:
- رنگ: معمولاً قرمز روشن، صورتی، یا شفاف است.
- بو: بوی شیرین یا بوی سوختگی می‌دهد.
- محل نشتی: معمولاً در زیر قسمت جلویی خودرو، نزدیک پمپ هیدرولیک یا جعبه فرمان، دیده می‌شود.
- علائم دیگر: سفت شدن فرمان، صدای ناله از پمپ هیدرولیک هنگام چرخش فرمان، و کاهش سطح روغن در مخزن.
علل روغن‌ریزی از هیدرولیک فرمان:
- فرسودگی شیلنگ‌ها:
- شیلنگ‌های فشار بالا و فشار پایین در سیستم هیدرولیک با گذشت زمان خشک و ترک می‌خورند.
- خرابی کاسه‌نمدهای پمپ یا جعبه فرمان:
- درزگیرهای داخلی پمپ هیدرولیک یا جعبه فرمان ممکن است فرسوده شوند.
- آسیب به مخزن:
- مخزن روغن هیدرولیک ممکن است ترک بخورد.
راه‌حل: تعویض شیلنگ‌ها و درزگیرهای معیوب، بررسی و تعویض پمپ یا جعبه فرمان در صورت نیاز.
نتیجه‌گیری و اقدامات پیشگیرانه
روغن‌ریزی خودرو یک مشکل رایج است که باید با دقت و سرعت رسیدگی شود. تشخیص دقیق نوع روغن و منبع نشتی، اولین قدم برای حل مشکل است. استفاده از روغن مناسب، تعویض دوره‌ای واشرها و درزگیرها، و بررسی منظم سیستم‌های خودرو می‌تواند به پیشگیری از این مشکلات کمک کند. در صورت مشاهده هرگونه لکه روغن در زیر خودرو، بهتر است به یک مکانیک متخصص مراجعه کنید تا از آسیب‌های احتمالی و خطرات جدی جلوگیری شود.
اقدامات پیشگیرانه:
- بررسی دوره‌ای سطح روغن‌ها: سطح روغن موتور، گیربکس، ترمز و هیدرولیک را به صورت منظم چک کنید.
- توجه به لکه‌های زیر خودرو: در صورت مشاهده لکه‌های رنگی یا سیاه، به محل و اندازه آن‌ها توجه کنید.
- سرویس و نگهداری منظم: با انجام سرویس‌های دوره‌ای، قطعات فرسوده قبل از ایجاد نشتی تعویض می‌شوند.
- استفاده از قطعات باکیفیت: از واشرها، کاسه‌نمدها و شیلنگ‌های باکیفیت برای جلوگیری از خرابی زودرس استفاده کنید.
