تخریب خاموش تپه باستانی «مورد راز» در بویراحمد؛ میراثی ملی در آستانه نابودی

به گزارش اول فارس به نقل از سیاوش آریا، پژوهشگر تاریخ ایران، کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی، تپه باستانی و ارزشمند «مورد راز» در شهرستان بویراحمد که یک یادمان تاریخی-فرهنگی است، در سراشیبی نابودی قرار گرفته است. ساخت سازه‌های بدون مجوز بر روی عرصه این تپه که به ثبت ملی رسیده، تعرضی آشکار به یادگار ملی و تاریخی به شمار می‌رود و مایه شگفتی و افسوس است.

تپه باستانی «مورد راز» که از دوران تاریخی (ماد تا ساسانی) است، در شهرستان بویراحمد، بخش مرکزی، دهستان سر رود جنوبی و در فاصله یک‌کیلومتری روستای مورد راز از توابع استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد واقع شده است.

این تپه باستانی در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شماره ۴۵۵۴ به ثبت ملی رسیده است. با این حال، تپه به حال خود رها شده و مورد دست‌درازی‌های گوناگونی قرار گرفته است. این دست‌درازی‌ها شامل کندوکاوهای غیرمجاز سودجویان و قاچاقچیان به بهانه واهی یافتن گنج، پیشروی زمین‌های کشاورزی تا نزدیکی یادمان ملی، و برداشت گل و خاک از تپه است که باعث کوچک‌شدن محوطه آن شده است.

اما بدتر از همه، ساخت‌وسازهایی است که بر روی حریم و عرصه تپه باستانی «مورد راز» انجام گرفته و تعرضی آشکار به یادگار ملی و تاریخی و فرهنگی است. به گفته روستاییان و بر اساس بازدید میدانی نگارنده، بارها ساخت‌وسازهای بدون مجوز در این منطقه صورت گرفته و اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بویراحمد با دادن اخطار از ادامه کار جلوگیری کرده است، اما پس از مدتی این ساخت‌وسازها دوباره از سر گرفته می‌شوند. این امر بیانگر ضعف در اجرای قانون است، زیرا قوانین و ضوابط میراث فرهنگی کاملاً شفاف هستند و هرگونه دست‌درازی به یادمان‌های تاریخی ثبت‌شده، تخلف محسوب شده و پیگرد قانونی دارد.

بر اساس ماده ۵۵۸ قانون تعزیرات، هرگونه تخریب آثار تاریخی ثبت‌شده در فهرست ملی، علاوه بر جبران خسارت، محکومیت به زندان از یک تا ۱۰ سال را در پی دارد. این نشان می‌دهد که قانون روشن است و مشکل از ضعف در اجرای آن توسط نهادهای مربوطه است.

آنچه نیاز به بررسی و توجه دارد این است که مساحت تپه باستانی «مورد راز» به دلیل اقدامات کشاورزان و زمین‌داران اطراف، روز به روز در حال کاهش است و اکنون تنها پشته‌ای کوچک از آن باقی مانده است. همین پشته کوچک نیز مورد دست‌درازی سودجویان و قاچاقچیان قرار گرفته و به لایه‌های باستان‌شناختی آن آسیب‌های برگشت‌ناپذیری وارد کرده است. بنابراین، یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان بویراحمد باید نظارت بیشتری بر این محوطه داشته باشد.

در بررسی میدانی، به دلیل دست‌درازی‌های گسترده، تنها یک سفال در سطح محوطه یافت شد که پس از فرستادن آن به یک باستان‌شناس، لیلا فاضل، دکترای باستان‌شناسی، تأیید کرد که این فرم سفال بیشتر در دوره ساسانی رایج بوده است.