کشف ابعاد جدید تمدن ۸ هزار ساله سیلک/ از تدفین کودک در چاله خانگی تا کارگاه فلزگری پیشرفته
با کشف تدفین یک کودک و کارگاه فلزگری پیشرفته، کاوش‌های جدید در تمدن ۸ هزار ساله سیلک کاشان، ابعاد تازه‌ای از حیات اجتماعی و صنعتی این منطقه را آشکار ساخت.
به گزارش اول فارس از کاشان – فصل چهارم از سومین مرحله طرح کاوش در تپه باستانی سیلک کاشان، به کشفیات مهمی منجر شده که ابعاد تازه‌ای از زندگی، صنعت و ساختار اجتماعی این تمدن کهن را آشکار ساخته است. این کاوش‌ها که با تمرکز بر شناخت دقیق‌تر لایه‌های فرهنگی و صنعتی در حال انجام است، شواهد ارزشمندی از نظام اداری و توزیع جیره و فناوری‌های پیشرفته متالورژی را به دست داده است.
سیلک؛ تمدن نخستین ایران مرکزی
محوطه باستانی سیلک که با قدمتی بیش از هشت هزار سال، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین مراکز تمدنی فلات ایران شناخته می‌شود، در منطقه فین کاشان واقع شده است. این تپه که در اصل ویرانه‌های زیگورات باستانی ایران است، نخستین بار در دهه ۱۳۰۰ خورشیدی توسط رومن گیرشمن، باستان‌شناس فرانسوی، شناسایی و کاوش شد. سیلک دارای لایه‌های فرهنگی متعددی از دوران نوسنگی تا آغاز دوره هخامنشی است و آثار معماری خشتی، سفال‌های منقوش و ابزارهای صنعتی از جمله یافته‌های آن است.
کشف تدفین کودک در چاله خانگی
جواد حسین‌زاده ساداتی، باستان‌شناس و مدیر مجموعه سیلک کاشان، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به آغاز فصل چهارم کاوش‌ها، از کشفیات مهم این مرحله خبر داد. او گفت: «در جریان کاوش در یکی از چاله‌های خانگی که برای دفع زباله‌های روزمره استفاده می‌شده، تدفین یک کودک پنج تا شش‌ساله کشف شد. اسکلت کودک به‌صورت نسبتاً سالم باقی‌مانده و بالای جسد، یک خشت به‌صورت مورب قرار داده شده که به‌عنوان لحد عمل می‌کرده است. این کشف نشان می‌دهد استفاده از لحد مختص آیین‌های اسلامی نبوده و در بسیاری از فرهنگ‌ها نیز مرسوم بوده است.»
کشف کارگاه فلزگری و فناوری استحصال نقره
حسین‌زاده ساداتی به کشفیات صنعتی این فصل نیز اشاره کرد و افزود: «در لایه‌ای متعلق به دوره سوم سیلک با قدمت حدود ۵۵۰۰ تا ۵۳۰۰ سال، بقایای یک کارگاه فلزگری به ابعاد حدود ۲.۵ در ۳ متر شناسایی شد. این کارگاه شامل اجاقی نعل‌اسبی شکل، خاک سرخ حرارت‌دیده، سفال‌های شکسته و ابزارهای سنگی مانند سندان، چکش و سنگ‌های ساینده است که نشان‌دهنده فعالیت‌های متنوع صنعتی در این محوطه است.»
مدیر مجموعه سیلک با تأکید بر پیشرفت متالورژی در این تمدن، از شواهد روش استحصال نقره از سرب خبر داد که قدمت آن به حدود ۵۸۰۰ سال پیش می‌رسد. وی توضیح داد: «در این روش، پودر استخوان حیوانات درون ملاقه‌ای با سرب ذوب‌شده ترکیب می‌شد و بافت اسفنجی استخوان، سرب را جذب کرده و نقره خالص باقی می‌مانده است. این فرایند نشان‌دهنده درک دقیق صنعتگران سیلک از خواص فیزیکی و شیمیایی عناصر است.»
شواهدی از سازمان اجتماعی و توزیع جیره
حسین‌زاده ساداتی همچنین به کشف شواهدی از ساختارهای اجتماعی و اداری در دوره سیلک ۳ اشاره کرد و گفت: «در لایه‌ای متعلق به حدود ۵۵۰۰ سال پیش، تعداد زیادی سفال‌های لبه‌دار و سینی کشف شد که به نظر می‌رسد برای توزیع جیره غذایی مانند آرد یا نان به کارگران ساختمانی به کار می‌رفته است. این شواهد، نشان‌دهنده وجود یک مرکز اداری منسجم در دوره سیلک ۳ است که جمعیت زیادی را ساماندهی و تغذیه می‌کرده است.»
اهداف بلندمدت طرح بازنگری سیلک
این باستان‌شناس در پایان به اهداف بلندمدت طرح بازنگری سیلک اشاره کرد و گفت: «این طرح که از سال ۱۴۰۱ آغاز شده، با هدف پاسخ به پرسش‌های تخصصی باستان‌شناسی و فراهم‌سازی شرایط نمایش آثار برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی در حال انجام است. امیدواریم در پایان این فصل، شناخت دقیق‌تری از حیات ساکنان سیلک در آخرین مراحل سکونت در این محوطه ارزشمند حاصل شود.
