این ۵ غذای به ظاهر سالم، عامل سنگ کلیه هستند
کلیه‌ها، این جفت ارگان لوبیایی شکل و حیاتی، شبانه‌روز مشغول تصفیه خون و دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن هستند. آن‌ها با دقت شگفت‌انگیزی، تعادل آب، نمک‌ها و مواد معدنی ضروری مانند سدیم، کلسیم، فسفر و پتاسیم را در بدن حفظ می‌کنند. اما همانند هر سیستم پیچیده‌ای، کلیه‌ها نیز آسیب‌پذیرند و عواملی مانند کم‌آبی مزمن و رژیم غذایی نامناسب می‌توانند سلامت آن‌ها را به خطر اندازند. یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین اختلالات کلیوی، تشکیل سنگ کلیه است.
سنگ کلیه: بلوری از جنس درد
سنگ کلیه، توده‌های سختی از رسوبات معدنی و نمکی هستند که در داخل کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها از تجمع مواد شیمیایی در ادرار به وجود می‌آیند که معمولاً در ادرار رقیق‌تر حل می‌شوند. انواع مختلفی از سنگ کلیه وجود دارد، اما شایع‌ترین آن‌ها شامل سنگ‌های اگزالات کلسیم، سنگ‌های اسید اوریک، سنگ‌های استروویت و سنگ‌های سیستین هستند. اندازه این سنگ‌ها می‌تواند از یک دانه شن ریز تا اندازه یک توپ گلف متغیر باشد.
علائم و تشخیص:
علائم سنگ کلیه بسته به اندازه، محل و حرکت سنگ می‌تواند متفاوت باشد. درد شدید در پهلو و پشت، در زیر دنده‌ها (که به “کولیک کلیوی” معروف است)، دردی که به سمت شکم و کشاله ران منتشر می‌شود، ادرار کدر یا بدبو، تهوع و استفراغ، تب و لرز (در صورت عفونت) و نیاز مکرر به دفع ادرار از جمله نشانه‌های رایج هستند. تشخیص سنگ کلیه معمولاً از طریق آزمایش ادرار، آزمایش خون، تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا اشعه ایکس صورت می‌گیرد.
نقش رژیم غذایی در تشکیل سنگ کلیه:
مدیریت خطر سنگ کلیه ارتباط تنگاتنگی با رژیم غذایی دارد. در حالی که برخی مواد غذایی به وضوح مضر شناخته شده‌اند، جالب اینجاست که تعدادی از “غذاهای سالم” و پرخاصیت نیز می‌توانند در افراد مستعد، باعث تشکیل سنگ کلیه شوند. این غذاها معمولاً حاوی مقادیر بالایی از اگزالات، پورین یا کلسیم هستند که در صورت مصرف بیش از حد و عدم تعادل با سایر مواد مغذی، می‌توانند به تشکیل سنگ کمک کنند. آگاهی از این مواد غذایی به افراد، به ویژه کسانی که سابقه سنگ کلیه دارند، کمک می‌کند تا با انتخاب‌های غذایی آگاهانه‌تر، خطر ابتلا را کاهش دهند.
در ادامه به ۵ غذای “سالم” اشاره می‌کنیم که ممکن است منجر به سنگ کلیه شوند:
۱. اسفناج: اسفناج، این سبزی برگ سبز پرخاصیت، منبعی غنی از آهن، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است که آن را به یک انتخاب محبوب در آشپزی تبدیل کرده است. با این حال، اسفناج حاوی مقادیر زیادی اگزالات است. اگزالات با کلسیم موجود در ادرار ترکیب شده و می‌تواند سنگ‌های اگزالات کلسیم را تشکیل دهد. افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، با مصرف مقادیر زیاد اسفناج (چه خام و چه پخته) در معرض خطر بالاتری قرار می‌گیرند، زیرا اسفناج غلظت اگزالات را در ادرار آن‌ها افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود مصرف اسفناج را محدود کرده و آن را با غذاهای غنی از کلسیم همراه کنید، زیرا کلسیم می‌تواند به جلوگیری از جذب اگزالات در روده کمک کند.
۲. آجیل و کره آجیل: آجیل‌ها از جمله بادام، بادام هندی و بادام زمینی، سرشار از چربی‌های سالم، پروتئین و فیبر غذایی هستند و به عنوان یک میان‌وعده مغذی شناخته می‌شوند. با این حال، سطوح بالای اگزالات در آجیل نیز می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را در افراد حساس افزایش دهد. مصرف مقادیر زیاد آجیل و کره آجیل منجر به افزایش سطح اگزالات در ادرار شده و احتمال تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم را بالا می‌برد. افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، باید در مصرف آجیل احتیاط کنند، اگرچه مصرف متعادل آن معمولاً بی‌ضرر است.
۳. چغندر: چغندر یا ریشه چغندر، با خواص آنتی‌اکسیدانی قوی خود به مبارزه با التهاب کمک کرده و سلامت قلب و کبد را ارتقا می‌دهد. اما این سبزی ریشه‌ای نیز مانند اسفناج، محتوای اگزالات بالایی دارد. مصرف زیاد چغندر، به خصوص آب چغندر که غلظت اگزالات را به شدت افزایش می‌دهد، می‌تواند منجر به افزایش سطح اگزالات در ادرار و در نتیجه تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم شود. به افراد با سابقه سنگ کلیه توصیه می‌شود مصرف چغندر خود را محدود کرده و آن را با غذاهای غنی از کلسیم ترکیب کنند تا جذب اگزالات کاهش یابد.
۴. شکلات تلخ و کاکائو: شکلات تلخ و پودر کاکائو به دلیل دارا بودن آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات مفید برای قلب، مورد تحسین قرار گرفته‌اند و حتی ممکن است به بهبود خلق و خو نیز کمک کنند. با این حال، محتوای بالای اگزالات در محصولات شکلاتی، در صورت مصرف بیش از حد، خطر ابتلا به سنگ کلیه اگزالات کلسیم را افزایش می‌دهد. برای مقابله با این موضوع، هیدراتاسیون مناسب (نوشیدن آب کافی) و مصرف کلسیم کافی در رژیم غذایی ضروری است. افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، باید مصرف شکلات خود را محدود کنند، اما مصرف گاه به گاه آن معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند.
۵. چای (به خصوص چای سیاه): چای، به ویژه چای سیاه که در بسیاری از فرهنگ‌ها از جمله ایران یک نوشیدنی محبوب است، حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از سلامت قلب و عملکرد مغز محافظت می‌کنند. با این حال، چای سیاه مقادیر قابل توجهی اگزالات دارد که منجر به افزایش دفع اگزالات در ادرار می‌شود. افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، باید مصرف چای سیاه خود را کاهش داده و به جای آن به سراغ چای سبز یا چای‌های گیاهی بروند، زیرا این نوشیدنی‌ها معمولاً حاوی سطوح پایین‌تری از اگزالات هستند.
سخن پایانی:
حفظ سلامت کلیه‌ها با انتخاب‌های غذایی هوشمندانه امکان‌پذیر است. در حالی که غذاهای ذکر شده خواص تغذیه‌ای فراوانی دارند، برای افراد مستعد سنگ کلیه، مصرف آن‌ها نیاز به دقت و تعادل دارد. مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه برای تنظیم یک رژیم غذایی مناسب و پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه، از اهمیت بالایی برخوردار است. نوشیدن آب فراوان و رعایت یک رژیم غذایی متعادل، کلید اصلی در حفظ سلامت کلیه‌ها و جلوگیری از این عارضه دردناک است.
