نارسایی کلیه از منظر طب سنتی چینی: نشانه‌ها، علائم و راهکارهای درمانی برای بهبود عملکرد آن

به گزارش اول فارس ، براساس طب سنتی چینی، کلیه فراتر از یک عضو فیزیکی است و به سیستم انرژی فراگیری اطلاق می‌شود که بسیاری از توابع بدن به آن بستگی دارند.

کلیه در علوم مشرق‌زمین تنها یک عضو فیزیکی نیست، بلکه سیستم انرژی فراگیری است که انرژی حیاتی (چی) و جوهر حیات در آن ذخیره می‌شوند.

جوهر کلیه مبنای رشد، تکامل و باروری است، درحالی‌که انرژی حیاتی اندام‌ها و بافت‌های درونی بدن را تقویت می‌کند و باعث حفظ شادابی می‌شود.

براساس آموزه‌های طب سنتی چینی، کاهش انرژی حیاتی کلیه‌ها به منزله آغاز فرایند سالخوردگی است. با این‌حال، چند راهکار ساده و کاربردی برای تقویت و بازیابی انرژی حیاتی کلیه‌ها وجود دارد.

نقش انرژی حیاتی کلیه‌ها در رشد و فرایند سالخوردگی

افزایش یا افول انرژی حیاتی کلیه‌ها نقش بسزایی در روند رشد و سالخوردگی انسان دارد. در کتاب کلاسیک «طب داخلی امپراتور زرد» آمده است که رشد انسان در چرخه‌های ۷ و ۸ ساله رخ می‌دهد؛ بدین‌صورت که خانم‌ها هر ۷ سال و آقایان هر ۸ سال یک‌بار دچار تغییرات رشدی عمده می‌شوند.

انرژی حیاتی کلیه‌ها در سن ۷ سالگی در دخترها و در سن ۸ سالگی در پسرها تقویت می‌شود و دندان‌ها شروع به تغییر می‌کنند. دخترها در ۱۴ سالگی و پسرها در ۱۶ سالگی وارد دوره بلوغ جنسی می‌شوند. انرژی حیاتی کلیه‌ها در حدود ۲۱ سالگی در خانم‌ها و در حد.د ۲۴ سالگی در آقایان به ثبات می‌رسد، دندان‌های عقل رشد می‌کنند و مرحله اصلی رشد جسمانی و تکامل سیستم تولیدمثل به پایان می‌رسد.

بدن خانم‌ها در ۲۸ سالگی و بدن آقایان در ۳۲ سالگی، که سالم‌ترین و متعادل‌ترین دوره زندگی است، به اوج توان و نیروی حیاتی خود می‌رسد که در سطح بالای انرژی، استقامت و تعادل نمود پیدا می‌کند. اما انرژی حیاتی کلیه‌ها در خانم‌ها در حدود ۳۵ سالگی و در آقایان در ۴۰ سالگی به‌تدریج سیر نزولی پیدا می‌کند و نخستین علائم پیری ظاهر می‌شوند. نیروی گرمابخش و محرک بدن (انرژی یانگ) در ۴۲ و ۴۸ سالگی افت می‌کند که اغلب با مات‌شدن رنگ‌و‌لعاب چهره و سفیدشدن موها همراه است. درنهایت، قدرت باروری در خانم‌ها در ۴۹ سالگی و در آقایان در ۶۴ سالگی کاهش می‌یابد و بدن وارد دوره سالمندی می‌شود.

محققان در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ به دو بازه زمانی ۴۴ و ۶۰ سالگی پی بردند که روند سالخوردگی در آن‌ها سرعت می‌گیرد. شاخص‌های مولکولی مرتبط با پیری در این بازه دستخوش تغییرات عمده می‌شوند. توانایی سوخت‌وساز موادی مانند الکل و کافئین در دهه چهارم زندگی کاهش می‌یابد و دهه ششم نیز با ظهور علائم پیری در سیستم ایمنی و عملکرد کلیه‌ها همراه است.

این یافته‌ها با مشاهدات دیرینه ما در طب سنتی چینی هم‌خوانی دارند. براساس طب سنتی چینی، سن ۳۵ و ۴۹ در خانم‌ها و سن ۴۰ و ۶۴ در آقایان به‌عنوان نقاط عطف سالخوردگی شناخته می‌شود.

کلیه‌ها علاوه بر نقشی در که روند رشد و سالخوردگی دارند، نقش بسزایی در سوخت‌و‌ساز آب در بدن ایفا می‌کنند که از جمله می‌توان به تولید ادرار و حفظ تعادل و توزیع آب در بدن اشاره کرد. کلیه‌ها برای کمک به تنفس با ریه‌ها همکاری می‌کنند.

کلیه‌ها همچنین بر استخوان‌ها، مغز استخوان، مغز، مو، گوش و تنظیم ادرار و حرکات روده اثر می‌گذارند که از گستره و اهمیت نقش کلیه‌ها در حفظ سلامتی حکایت دارد.

نشانه‌های نارسایی کلیه

براساس آموزه‌های طب سنتی چینی، بعضی از نشانه‌های رایج در پیری که به نارسایی کلیه نسبت داده می‌شوند عبارتند از:

• افت حافظه
• سفیدشدن زودهنگام مو
• درد یا ضعف در ناحیه کمر و پا
• افت شنوایی
• سست شدن دندان‌ها
• مختل شدن ادرار یا حرکات روده
• پوکی استخوان
• سردی دست و پا

اگر با سه یا تعداد بیشتری از نشانه‌های بالا مواجه شدید، شاید نارسایی کلیه داشته باشید.

چگونه می‌توان انرژی حیاتی کلیه‌ها را تقویت و سرعت پیری را کندتر کرد؟ حیات انسان از نگاه طب سنتی چینی براساس «یانگ‌چی» یا انرژی گرمابخش بدن استوار است. برای درک بهتر این موضوع تصور کنید جمعی از افراد در شبی سرد دور آتش نشسته‌اند. گرمای آتش (یانگ‌چی) آن‌ها را بیدار، پرانرژی و هوشیار نگه‌می‌دارد. اما وقتی که آتش رو به خاموشی می‌رود، همه شروع به لرزیدن می‌کنند، کرخت می‌شوند و توان خود را از دست می‌دهند.

بدن انسان به همین شکل عمل می‌کند؛ وقتی سطح انرژی حیاتی کاهش می‌یابد، «آتش درون» رو به خاموشی می‌رود. از این‌رو، دست‌ها و پاها سرد می‌شوند، سوخت‌وساز کند می‌شود، عملکرد ایمنی افت می‌کند و توان جسمی تحلیل می‌رود. این موارد در طب سنتی چینی به منزله آغاز سالخوردگی قلمداد می‌شوند.

اما وقتی سطح انرژی گرمابخش بالا باشد، بدن می‌تواند گرما، شادابی و عملکرد متعادل اندام‌ها را حفظ کند. این امر به کاهش شتاب علائم ظاهری و عملکردی پیری از جمله خستگی، ریزش مو، ضعف استخوان‌ها و کاهش توان شناختی و جنسی کمک می‌کند.

راهکارهای طبیعی برای تقویت انرژی حیاتی کلیه‌ها

راهکارهای زیر به بازیابی انرژی حیاتی کلیه‌ها و افزایش نیروی گرمابخش بدن کمک می‌کنند:

خواب‌درمانی با بستن پاها

روش خواب‌درمانی با بستن پاها بیش از ۷۰ سال پیش توسط کیمی‌یوشی ایسوگای، داروساز و متخصص ژاپنی در زمینه هم‌ترازی لگن، ابداع شد. در این روش از سه نوار نرم برای بستن پاها- بخش فوقاتی زانو، زیر زانو و ناحیه مچ پا- استفاده می‌شود تا پاها در طول خواب کنار یکدیگر باشند. به‌رغم محدود شدن پاها جریان انرژی در کل بدن به‌صورت طبیعی ادامه می‌یابد.

خیلی‌ها گزارش داده‌اند که بعد از مدتی در ناحیه دست و پا احساس گرما می‌کنند، به‌ویژه افرادی که معمولاً از سردی این اندام‌ها رنج می‌برند. بعضی‌ها بعد از گذشت تنها یک هفته با کاهش محسوس سردی پاهای خود مواجه شدند که از تقویت انرژی گرمابخش بدن حکایت دارد.

شاید نگران این باشید که بستن پاها خواب‌تان را مختل کند، اما ثابت شده که این روش به گردش انرژی در پایین‌تنه کمک می‌کند. روش ایسوگای یک راهکار غیردارویی، ساده و مؤثر است و سطح انرژی بدن را از نو متعادل می‌کند.

نوارها به راحتی قابل باز شدن هستند. از این‌رو، این روش حتی در شرایط اضطراری مانند بیدار شدن در شب یا تخلیه خانه در حین زلزله هم بی‌خطر و مؤثر است.

وضعیت خواب ترمیم‌کننده

در وضعیت خواب ترمیم‌کننده (هوآن یانگ وو) باید دراز بکشید و کف پاهای خود را رو به یکدیگر قرار دهید.

براساس طب سنتی چینی، نقطه فشاری «چشمه جوشان» (یونگ‌چوآن) در یک‌سوم انتهایی کف پا به‌عنوان نقطه آغاز مریدین کلیه‌ها شناخته می‌شود. هم‌ترازی این نقطه در هردو پا باعث تحریک جریان انرژی در مریدین کلیه‌ها و تقویت انرژی حیاتی آن‌ها می‌شود.

موقعیت دست‌ها نیز حائز اهمیت است. به آقایان توصیه می‌شود که کف دست چپ را در قسمت تحتانی شکم در زیر ناف بگذارند و به خانم‌ها توصیه می‌شود از کف دست راست استفاده کنند. دست دیگر روی دست اول قرار می‌گیرد و به آرامی روی مچ را می‌پوشاند تا بی‌حرکت بماند.

قسمت تحتانی شکم، مرکز انرژی بدن (دانتیان) است. تقویت انرژی در ناحیه دانتیان به گرم شدن و تغذیه کل بدن کمک می‌کند.

این وضعیت امکان تنفس عمیق‌تر را فراهم کرده و آرامش کلی بدن را افزایش می‌دهد. از این‌رو، برای کسانی که اختلالات خواب دارند مفید است. بعضی‌ها گفته‌اند که چند دقیقه بعد از دراز کشیدن در این موقعیت به خواب می‌روند که از تأثیر بالقوه این وضعیت در بهبود کیفیت خواب حکایت دارد.

اگر خم کردن پاها و چسباندن کف آن‌ها به یکدیگر دشوار است، می‌توانید دراز بکشید و پاها را صاف و دست‌ها را در قسمت تحتانی شکم بگذارید. این روش نیز انرژی حیاتی را به سمت دانتیان هدایت می‌کند و باعث آرامش ذهنی و خواب بهتر می‌شود.

ماساژ نقاط فشاری

براساس طب سنتی چینی، مریدین‌ها کانال‌هایی هستند که انرژی از طریق آن‌ها در بدن جریان می‌یابد و اندام‌های داخلی را به نقاط مشخصی از سطح بدن متصل می‌کنند. مریدین کلیه‌ها از کف پا آغاز شده و در امتداد بخش داخلی پاها به کلیه‌ها می‌رسد. تحریک منظم نقاط مهم در این مسیر به تقویت انرژی حیاتی کلیه‌ها کمک می‌کند.

چشمه جوشان

چشمه جوشان نقطه آغازین مریدین کلیه است. وقتی پا را خم و انگشت‌ها را به سمت داخل جمع می‌کنید، این نقطه در فرورفتگی کف پا ظاهر می‌شود. تحریک این نقطه باعث تقویت انرژی حیاتی کلیه‌ها شده و عملکرد آن‌ها را بهبود می‌بخشد.

روش ماساژ: با یک دست انگشت‌های پا را بگیرید و با دست دیگر نقطه چشمه جوشان را مالش دهید تا در کف پا احساس گرما کنید. انگشت‌های پا را به آرامی تکان دهید و بعد آن را به حال خود بگذارید. این تمرین را چند مرتبه در روز تکرار کنید.

نقطه انتقالی پشت کلیه

نقطه انتقالی پشت کلیه تقریباً به اندازه دو عرض انگشت در لبه بیرونی مهره دوم کمری و درست پشت ناف قرار دارد.

از این نقطه به‌طور سنتی برای بهبود سلامتی کلیه‌ها، تغذیه یین، تقویت یانگ و تقویت کلیه‌ها استفاده می‌شود.

روش ماساژ: کف هردو دست را روی نقطه انتقالی پشت کلیه در ناحیه کمر بگذارید و آن را ۳۶ مرتبه از بالا به پایین ماساژ دهید. شما می‌توانید این تمرین را چند مرتبه در روز تکرار کنید.

روش هم‌ترازی خورشیدی

مفهوم هم‌ترازی خورشیدی (یی گوآنگ دینگ وی) از کتاب کلاسیک طب داخلی امپراتور زرد اقتباس شده و توسط استاد چی وو توسعه یافته که یک کلینیک طب سنتی چینی در سیلیکون‌ولی در کالیفرنیای شمالی دارد.

این روش با تکیه به ریتم طبیعی انرژی یین و یانگ در طول روز شکل گرفته است. صبح‌ها که انرژی گرمابخش و حیاتی بدن (یانگ چی) در بالاترین سطح ممکن است، توصیه می‌شود که پشت به نور خورشید بایستید.

اگر از کمبود انرژی گرمابخش بدن رنج می‌برید، حدود ۱۰ دقیقه بین ساعت ۱۱ صبح تا ظهر- هم‌زمان با شدیدترین تابش آفتاب- پشت به آفتاب بایستید و سطح انرژی یانگ خود را تقویت کنید. در ساعات عصر که انرژی خنک‌کننده بدن (یین چی) در بالاترین سطح ممکن است، توصیه می‌شود که رو به آفتاب بمانید و به‌ویژه ناحیه شکم را به سمت نور خورشید بگیرید.

اگر امکان بیرون رفتن ندارید، می‌توانید این روش را در داخل خانه امتحان کنید. کافی است بدن‌تان را در راستای نور خورشید قرار دهید. بدن حتی از پشت دیوار هم می‌تواند انرژی خورشید را جذب کند.

اگر بدن هم‌راستای خورشید قرار بگیرد، گرمای ملایمی در پشت خود احساس خواهید کرد که حس آسودگی دلپذیری به همراه دارد. برای اطلاع از موقعیت دقیق خورشید می‌توانید از اپلیکیشن‌هایی مانند پیمایشگر خورشید استفاده کنید.

کسانی که نسبت به انرژی‌های ملایم حساس‌تر هستند، انرژی خورشید را با شدت بیشتری حس می‌کنند. حتی یک تغییر جزئی در موقعیت بدن نسبت به خورشید می‌تواند باعث کاهش حس گرما در ناحیه کمر شود که از تغییر هم‌ترازی انرژی حکایت دارد.

روش هم‌ترازی خورشیدی می‌تواند مکمل طب سوزنی باشد. بعضی از درمانگرها در شرایط بالینی مشاهده کرده‌اند که ترکیب این روش با طب سوزنی به تقویت روند درمان کمک می‌کند.

تکنیک بلعیدن بزاق

براساس طب داخلی امپراتور زرد، «بزاق غلیظ، ماحصل انرژی کلیه‌ها است.» این یعنی بزاق به واسطه جوهر کلیه‌ها شکل می‌گیرد و به‌عنوان ماده‌ای حیاتی در نظر گرفته می‌شود.

از این‌رو، بلعیدن بزاق به تقویت جوهر و انرژی حیاتی کلیه‌ها کمک می‌کند.

تمرین پیشنهادی:

1. صبح‌ها صاف روی تخت بنشینید و زبان را به آرامی به سقف دهان فشار دهید و چند دقیقه در این حالت بمانید.
2. وقتی بزاق به شکل طبیعی در دهان‌تان جمع شد، آن را مانند زمان شست‌وشوی دهان با زبان‌تان بچرخانید.
3. درنهایت بزاق را به آرامی و با تمرکز ببلعید.

روش تنفس شکمی

براساس طب سنتی چینی، کلیه‌ها روند «جذب انرژی حیاتی» را کنترل می‌کنند. اگر سطح انرژی حیاتی کلیه‌ها بالا باشد، تنفس به شکل طبیعی عمیق‌تر و پایدارتر می‌شود.

تنفس شکمی باعث می‌شود که نفس‌های شما به سمت مرکز انرژی بدن در بخش تحتانی شکم سوق پیدا کنند. گقتنی است که جریان پایین‌رونده انرژی به کلیه‌ها می‌رسد و انرژی حیاتی کلیه‌ها را تقویت می‌کند.

آرام و عمیق از راه بینی نفس بکشید و بازدم را از طریق دهان انجام دهید. چرخه کامل تنفس- دم و بازدم- باید حدود ۱۵ ثانیه طول بکشد.