همه چیز درباره خورشیدگرفتگی اول تیرماه ۹۹

به گزارش اول فارس ، خورشیدگرفتگی یا کُسوف هنگامی رخ می‌دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت‌هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمام آن را از دید ناظر زمینی بپوشاند. به طور کلی سه نوع خورشیدگرفتگی وجود دارد که شامل، کلی، حلقوی و جزئی است. اگر ماه کل قرص خورشید را بپوشاند کسوف کامل است و در این شرایط کل نور خورشید حذف می شود و تاج خورشید مشخص می شود. این نوع خورشیدگرفتگی بسیار زیبا است اما در عین حال بسیار به ندرت اتفاق می افتد. آخرین بار خورشید گرفتگی کامل که در ایران قابل رویت بود، مربوط به مرداد سال ۷۸ است.

نوع دیگر خورشید گرفتگی حلقوی است که در این حالت، ماه در اوج مداری خود یعنی بیشترین فاصله با زمین قرار دارد و کل سطح خورشید را نمی پوشاند و تنها وسط خورشید تاریک شده و حلقه نورانی اطراف آن ایجاد می شود. خورشید گرفتگی یکم تیر ماه از همین نوع حلقوی است.

اگر نگاهی به نقشه مسیر رویت پذیری خورشیدگرفتگی اول تیر بیاندازیم، می‌بینیم خط مرکزی گرفت از فاصله بسیار کمی از جنوب شرقی کشورمان ایران عبور می‌کند و هر کجای ایران که باشیم امکان رصد این گرفت را داریم، اما با درصد های متفاوت. در واقع هرچه به سمت مرکز و شمال ایران نزدیک شویم مساحت خورشید گرفتگی کمتر می شود؛ مثلاً مقدار گرفت در تبریز ۳۵ درصد و در تهران ۴۸ درصد است. در اصفهان مساحت گرفتگی قابل مشاهده، بیشتر از نصف و حدود ۵۷ درصد است. قطر گرفت خورشید هم ۶۶ درصد است.

هر چقدر به سمت جنوب شرق ایران حرکت کنیم مدت زمان خورشید گرفتگی و درصد گرفت خورشید بیشتر می‌شود. در سواحل جنوب شرق ایران با ۹۷.۴ درصد شاهد بیشترین درصد گرفت هستیم اما با توجه به وضعیت قرمز به علت شیوع ویروس کرونا در استان سیستان و بلوچستان، توصیه می کنیم برای مشاهده این رخداد زیبا به این شهرها سفر نکنید.

در همسایگی ایران در کشورهای عمان و پاکستان، گرفت به صورت حلقوی رویت پذیر است اما به علت لغو پرواز ها و شرایط قرنطینه در این بازه زمانی امکان سفر وجود ندارد.

در تمام مناطق ایران، گرفت جزئی از ابتدا تا انتها قابل رویت است. حدوداً از ساعت ۹ صبح گرفت آغاز شده، حدود ساعت ۱۰ بیشینه گرفت جزئی را شاهد هستیم و در حوالی ساعت ۱۱/۵، گرفت به پایان می رسد. در شمال غرب ایران گرفت حدود دو ساعت و در جنوب غرب ایران حدود ۳ ساعت طول خواهد کشید.

در اصفهان، آغاز گرفت خورشید ساعت ۸ و ۵۷ دقیقه و ۳۲ ثانیه است و اوج گرفت در ساعت ۱۰ و ۱۲ دقیقه و ۱۲ ثانیه اتفاق می افتد. پایان این پدیده طبیعی هم در این شهر ساعت ۱۱ و ۳۷ دقیقه ۳۹ ثانیه خواهد بود.

اما آیا این کسوف با چشم غیر مسلح دیده می شود؟ پاسخ مثبت است اما با فیلتر یا عینک مخصوص رصد خورشید. با استفاده از یک فیلتر ایمن در برابر پرتوهای خطرناک خورشید به راحتی می توانیم این کسوف را بدون ابزار رصد کنیم. به کمک یک دوربین دوچشمی کوچک یا تلسکوپ هم می‌توانیم خورشید گرفتگی را با بزرگنمایی رصد کنیم، البته با فیلترهای مخصوص مثل فیلترهای شیشه‌ای و فیلم محافظ رصد خورشید که به نام فیلتر مایلار هم شناخته می‌شود. حواستان باشد که فیلتر باید حتماً در مقابل دهانه ابزار رصدی شما قرار بگیرد. از پشت تلسکوپ یا دوربین بدون فیلتر حتی با عینک مخصوص هم نمی‌شود به خورشید نگاه کرد چون عینک و چشم ما هر دو باهم می‌سوزند!

نگاه کردن به خورشید با وسایل غیر استاندارد شدیداً به چشم شما آسیب می زند زیرا این اجسام فقط شدت نور را کاهش می دهند اما مانع عبور پرتوهای مضر خورشید نمی شوند. برای رصد خورشید گرفتگی حتما باید از فیلتر یا عینک های مخصوص استفاده کنید. ارزان ترین فیلتر ایمن برای رصد خورشید شیشه جوشکاری شماره ۱۴ است. البته فیلتر شماره ۱۴ به سختی پیدا میشود و میتوانید به جای آن از دو فیلتر روی هم شماره ۷ یا ۸ و ۹ که در بازار هست استفاده کنید. فراموش نکنید نگاه کردن بدون فیلتر به خورشید آسیب های جبران ناپذیری را به چشم وارد می کند.

گرفت بعدی که از ایران قابل رویت باشد، یک گرفت جزئی ۶۰ درصد است که در تاریخ ۳ آبان ۱۴۰۱ رخ می‌دهد. بعد از آن هم تا ۵ سال هیچ خورشید گرفتگی‌ای در ایران قابل رویت نیست و در ۱۱ مرداد ۱۴۰۶ باز هم شاهد یک گرفت جزئی خواهیم بود. اما اگر به دنبال یک خورشید گرفتگی کامل در ایران هستید باید تا ۱۳ سال دیگر صبر کنید و ۳۰ اسفند ۱۴۱۲ به نظاره کسوف کامل در شیراز بنشینید. اما در مورد رصد خورشید گرفتگی حلقوی در ایران، اوضاع پیچیده‌تر است! خورشید گرفتگی حلقوی که از ایران قابل رویت باشد در تاریخ ۲ مرداد ۱۴۷۲ رخ خواهد داد اما خوشبختانه از اکثر شهرهای ایران قابل رویت است!