هاری یکی از انواع بیماری های عفونی است که در تمام حیوانات خونگرم از جمله انسان می تواند بیماری ایجاد کند.
ویروس از بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن شده و در ماهیچه ها به سمت اعصاب انتهایی رفته و شروع به تکثیر می کند. دوره نهفتگی بیماری در انسان اغلب بین دو تا هشت هفته است، اما کمتر از پنج روز و تا یک سال هم می تواند باشد. در صورت ابتلای انسان به بیماری بعد از طی دوره کمون (نهفتگی) علائم اولیه به صورت خستگی، بی اشتهایی، بی‌قراری، انداختن آب دهان، گاهی سوزش و خارش در محل گزیدگی بروز می کند. در مرحله تحریک پذیری علائم بی قراری، خروج کف از دهان، احساس خستگی، ترس از نور و ریزش اشک از چشم بروز پیدا می کند. انسان هار به طور کلی نسبت به تمام محرک های فیزیکی، شیمیایی، حسی و بویایی عکس العمل شدید نشان می دهد، ولی این عکس العمل ها و رفتارهای تهاجمی یک تا پنج دقیقه بیشتر طول نکشیده و در فواصل پیدایش آن ها بیمار خسته و کوفته، آرام و بی حال می افتد. بیمار به تدریج با افزایش و تشدید انقباضات عضلانی و نخوردن غذا و نیاشامیدن آب ناتوان و فرسوده شده و سپس وارد مرحله اغما می شود و در اثر انقباضات شدید عضله قلب و بالاخره فلج دستگاه تنفسی فوت می کند.
در سگ و گربه سه تا ۱۰ روز قبل از بروز علائم بالینی ویروس در بزاق حیوان وجود دارد و می تواند بیماری را انتقال دهد.
پس از طی دوره نهفتگی نخستین علامت بیماری تغییر در رفتار و عادات حیوان است؛ به گونه ای که حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس می گیرد و به گوشه ای پناه می برد و یا در بیشتر مواقع مضطرب و کم کم به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوانی که سر راه او باشد حمله می کند. همچنین غذای خود را به خوبی نمی خورد، به تدریج اندام هایش فلج می شود و پریشان و مضطرب می شود؛ دهانش باز و کف از آن خارج می شود، از آب و نور می ترسد و به علت نبود امکان بلع بر اثر گرسنگی، تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی می میرد.
در صورتی که شخصی مورد حیوان گزیدگی قرار گرفت، باید آرامش خود را حفظ کرده ولی گازگرفتگی را نادیده نگیرد. زخم را به طور کامل با آب و صابون شسته و به سرعت به مرکز بهداشتی درمانی یا خانه بهداشت مراجعه کند. امروزه با پیشرفت علم و ساخت واکسن بیماری های مختلف، هاری قابل پیشگیری است.
در صورت امکان حیوان را به دام انداخته و یا اگر این امکان وجود ندارد رنگ، اندازه و ظاهر و ویژگی های او را به خاطر سپرده تا شناسایی شود. اگر مجبور به کشتن حیوان شدند بدون آسیب رساندن به سر، این کار را انجام شود چرا که برای تشخیص و آزمایشات به سر حیوان نیاز است.
مهمترین راه انتقال هاری به انسان گاز گرفتن حیوان هار است، بنابراین با لمس، نوازش، لیس زدن پوست سالم انسان توسط حیوان، بوسیدن حیوان و موارد مشابه، امکان انتقال هاری وجود نخواهد داشت. حتی اگر حیوانی شما را گاز گرفت، تنها در صورتی احتمال ابتلا به هاری وجود دارد که حیوان حامل ویروس هاری باشد و ویروس به سیستم عصبی و بزاق حیوان وارد شده باشد. بنابراین هر گاز گرفتگی به معنی انتقال بیماری هاری نیست، با این حال اقدامات درمانی و پیشگیرانه پس از گاز گرفته شدن ضروری است.
برای درمان باید برای نخستین بار یک دوز ایمونوگلوبولین هاری انسانی به فرد تزریق شود،
سپس باید طبق دستورالعمل واکسن هاری را دریافت کند.
تمام افرادی که توسط حیوان مورد گزش قرار می گیرند باید آن را مشکوک به هاری تلقی کنند و اقدامات لازم را انجام دهند تا زمانی که خلاف آن ثابت شود و موضوع از نظر هاری منتفی گردد، همچنین باید برای احتیاط، واکسن هاری را دریافت کند.
«ژاله راستی عمادابادی» کارشناس گروه بهداشت دانشکده بهداشت شیراز
نظرات