چالش مومو یک حقه و افسانه محلی است که شایعه آن در شبکه‌های اجتماعی پخش شد. گزارش شد که کاربری با نام مومو، کودکان و نوجوانان را به اعمال خطرناکی مانند خودزنی و خودکشی ترغیب می‌کند. با وجود صحبت‌های زیادی که در مورد این شایعه پخش شد، تعداد شکایات واقعی بسیار کم بود و گزارش‌های پلیس صدمه دیدن به دلیل تأثیر مستقیم این پدیده را تأیید نکرده. ترس و نگرانی ایجاد شده در کودکان بیشتر از خود «مومو» به دلیل گزارش رسانه‌ها بود، به طوری که خیریه‌های کودکان هشدار دادند بیشتر آسیب‌ها به دلیل «تأثیر انتظارات» است که کودکان را به دیدن محتوای خشونت‌آمیز در اینترنت ترغیب می‌کند.

گفته می‌شود اولین بار در سال ۲۰۱۸ پس از آنکه روزنامه اندونزیایی خبر از خودکشی دختر ۱۲ ساله به این دلیل داد، این موضوع به یک «پدیده جهانی تبدیل» شد.

مومو نام یک مجسمه از یک هنرمند ژاپنی است که هر چند شاید از نگاه بعضی زیبا نباشد اما کاملاً بی‌خطر است.

چالش مومو هر چند که در ایران در این چند مدت بین کاربران اینترنت مطرح شده اما چند سالی است که در سراسر جهان نگرانی‌های مشابهی را برای والدین ایجاد کرده‌است. گزارش‌هایی دربارهٔ این که «تصویر مومو ناگهان روی صفحه موبایل کودکان ظاهر شده و آن‌ها را تشویق می‌کند که به خود آسیب بزنند» در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در آمریکای لاتین، آمریکای شمالی، فرانسه، اسپانیا، آلمان، و بریتانیا منتشر شد. بعضی گزارش‌ها هم این چالش را با مرگ ۱۳۰ نوجوان در روسیه مرتبط دانستند هر چند که مقام‌های رسمی آن را تأیید نکردند.

مرکز اینترنت امن تر در بریتانیا این گزارش‌ها را «اخبار جعلی» خوانده‌است. متخصصانی که ادعاها دربارهٔ این چالش را بررسی کرده‌اند هم می‌گویند این ماجرا تنها یک شایعه است.

جیم واترسون سردبیر بخش رسانه روزنامه گاردین به بی‌بی‌سی می‌گوید: «این هشدار دربارهٔ خطر مومو بیشتر از طریق گروه‌های واتس اپی بین بزرگسالان دست به دست شده‌است تا کودکان.» آقای واترسون می‌گوید: «اولین کسی که در بریتانیا دربارهٔ این چالش هشدار داد زنی از یک شهر کوچک در حوالی بولتون در شمال غرب انگلستان بود که مطلبی در این باره در یک گروه فیسبوکی نوشت.»

«بعد از آن یک روزنامه محلی در منچستر از نگرانی‌ها در این زمینه نوشت. کم‌کم حلقه شایعه بزرگتر و ناگهان منفجر شد. صدها نفر با ما تماس گرفته و گفتند نامه‌هایی از مدرسه کودکانشان دریافت کرده‌اند که در این باره به والدین هشدار می‌دهند، همه بر اساس شایعه‌ای که هیچ شواهد و مدارک معتبری دربارهٔ آن وجود ندارد.»

خیریه‌های حامی کودکان و پژوهشگران اینترنت در بریتانیا می‌گویند هیچ گزارشی از این که کسی از طریق چالش مومو هک شده باشد یا به خود آسیب زده باشد وجود ندارد اما از تصویر این مجسمه برای ترساندن کودکان در اینترنت استفاده شده‌است.

چالش مومو در ایران

دو سال پس از جهانی شدن اخبار و شایعات مربوط به «چالش مومو»، رسانه‌ها از ورود این چالش به ایران سخن می‌گویند.

پلیس ایران می‌گوید که هدف اصلی از عامل راه‌اندازی این چالش، اذیت و آزار نوجوانان است و بر این اساس، پلیس فتا اعلام کرد که «رسیدگی به ارسال پیام‌ها و کلیپ‌های موسوم به مومو به‌صورت ویژه در دستور کار قرار گرفته و به زودی افراد داخلی که هدفشان اذیت و آزار دانش آموزان است، گرفتار قانون می‌شوند.»

گفته می‌شود این چالش در حال حاضر عمدتاً در استان‌های جنوبی کشور همچنین خراسان رضوی رواج یافته و بر این اساس پلیس فتا از والدین خواسته‌است تا با فرزندانشان صحبت کرده و «نگرانی آن‌ها را کاهش دهند.»

سرپرست پلیس فتا در استان هرمزگان هشدار داد: «پایه و اساس این چالش‌ها بر مبنای دروغ و حیله‌های روانشناختی است، بر همین اساس عدم نصب برنامه‌های مربوط یا بلاک این شماره‌ها در پیام رسان‌های خارجی بهترین واکنش از سوی مخاطبین است.»

چگونه می‌توان از شر «مومو» خلاص شد؟

این روزها مشاهده چهره وحشتناک عروسکی از مجموعه آثار عروسک‌های نمایشگاه توکیوی ژاپن به نام «مومو» در پروفایل واتس آپ، ترس و نگرانی برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان ایجاد کرده اما سووال این است آیا راهی برای خلاص شدن از آن وجود دارد؟

طی چند ماه گذشته کلیپ های تحت عنوان «مومو»  برای بسیاری از شهروندان از طریق واتس‌آپ ارسال شده که مخاطب بیشتر آنھا دانش‌آموز بودند، پیام‌ھایی حاوی محتوا و تصاویر «مومو» که وحشت را به خانه ایرانی‌ها برد و این ترس و نگرانی در حدی بود که بسیاری از والدین و نوجوانان از این چالش صحبت می‌کردند.

پیام ها، تصاویر و کلیپ هایی ساختگی با ماهیت خشونت و خودزنی از سوی پروفایل با نمایش عروسک اهریمنی معروف به «مومو»  ارسال می شد به این شرح که اگر مخاطب رگ خود را نزند و چالش های آسیب تکمیل نشود، در اینصورت «مومو»  به آدرس و محل زندگی قربانی کاملاً آشناست و اقدام به حمله با چاقو و اسلحه سرد به اعضای خانواده او خواهد کرد.

با بررسی های فنی مشخص شد که اکانت اصلی این چالش، یک ربات پاسخگوی اتوماتیک به زبان انگلیسی است و همچنین افرادی با بهره‌گیری از شماره‌های موقت خارجی یا حتی داخلی اقدام به راه‌اندازی اکانت واتس‌آپ کرده و برای دیگران با همین روش مزاحمت ایجاد کرده و در این شرایط عده‌ای نیز اقدام به نشر شایعات آلوده و کذب در شبکه های اجتماعی مجازی می کردند.

به گفته کارشناسان پلیس فتا، هدف افرادی که این چالش را در واتس آپ راه اندازی کردند چیزی جز آزار و اذیت دانش آموزان  نیست، بر این اساس به والدین توصیه می کنند که تھدیدهای ارسال کنندگان کلیپ‌ھای «مومو» را جدی نگیرند و استرس و اضطراب را به فرزندان خود منتقل نکنند.

همچنین از والدین خواسته شد در صورت برخورد فرزندشان با محتوای «مومو» با آنھا صحبت کنند و نگرانی آنھا را کاھش دھند زیرا والدین درک بھتری نسبت به تھدیدات فضای مجازی و شبکه‌ھای اجتماعی دارند.

با این حال برخی خانواده‌ھا در پی ارسال پیام‌ھا و کلیپ‌ھای چالش «مومو» برای فرزندانشان، به جای راھکارھای فنی و صحبت کردن با آنھا نگرانی بیشتری به فرزندان خود منتقل کرده و باعث ایجاد اضطراب در آنها ‌شدند.

این در حالیست که کلاس‌ھای مجازی دانش آموزان به جای شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) در واتس اپ تشکیل می‌شود و والدین ناگزیر ھستند اینترنت بدون محدودیت را در بستر یک پیام رسان خارجی در اختیار فرزند خود قرار دھند و ھمین موضوع زمینه این گونه مشکلات را فراھم کرده است.

به والدین توصیه شده که به ھیچ وجه دانش‌آموزان را به استفاده از پیام رسان‌ھای خارجی برای آموزش مجازی ھدایت نکنند و مراقبت‌ھای لازم را ادر این زمینه انجام دھند و در صورتی که به ھر دلیل نیاز به استفاده از فضای دیگر غیر از برنامه شاد بود، از پیام‌ رسان‌ھای داخلی استفاده کنند.

همان طور که در رسانه ها آمده است با ورود به چالش «مومو»  امکان سرقت اطلاعات کاربران، ایجاد مزاحمت های تلفنی در اثر ذخیره شماره تلفن شما در پروفایل «مومو»، دریافت وقت و بی وقت پیام های خشونت آمیز و تصاویر وحشتناک و امکان اخاذی و باج خواهی از افراد وجود دارد و از آنجایی که این چالش در واتس اپ انتشار می یابد و ذخیره هر شماره ای در واتس اپ، منجر به ذخیره شماره فرد در واتس اپ طرف مقابل می شود، بنابراین با اولین پیامی که به «مومو» ارسال کنید، در واقع شماره خود را به او داده اید و او می تواند از طریق همین شماره اقدام به ایجاد مزاحمت برای شما کرده و حتی پس از حذف اکانت واتس اپ و ایجاد یک حساب جدید، از همان شماره استفاده کند به این ترتیب «مومو» بار دیگر شما را خواهد یافت و می تواند ارسال پیام های تهدید آمیز خود را از سر بگیرد.

مراقبت از داده های خصوصی 

سرهنگ علی محمد رجبی رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا گفت: مراقبت از داده های خصوصی و عدم افشای اطلاعات در شبکه های اجتماعی و آموزش استفاده صحیح از فضای مجازی یکی از راهکارهای اصلی پیشگیری از این مشکلات است.

وی با بیان اینکه آموزش و پرورش و والدین با ارائه آموزش های لازم به دانش‌آموزان از بروز اینگونه مشکلات پیشگیری کنند، از  هموطنان خواست هرگونه مشکل و موارد مشکوک در فضای مجازی را با سایت پلیس فتا به نشانی اینترنتی www.cyberpolice.ir  اطلاع داده یا  با شماره تماس ۰۹۶۳۸۰ در میان بگذارند.

برنامه مربوطه را در گوشی نصب نکنید

کارشناسان پلیس فتا برای پیشگیری از آسیب های ناشی از چالش های بیمارگونه معتقدند که نصب برنامه های مستقل ساخته شده برای این گونه چالش های روان پریش به غیر از آسیب های روانی باعث سرقت اطلاعات خصوصی کاربران می شود، پایه و اساس این چالش ها بر مبنای دروغ و حیله های روانشناختی است، بر این اساس عدم نصب برنامه های مربوطه یا پاسخ دهی و بلاک این شماره ها در پیام رسان های خارجی بهترین واکنش از سوی مخاطبین است.

مخفی کردن شماره در واتس آپ

یکی از راه های فرار از این چالش یا سوءاستفاده برخی روانپریشان، پنهان کردن شماره در واتس آپ است. گاهی اوقات به یک گروه واتس آپ می‌پیوندیم یا دوستانمان ما را به یک گروه اضافه می‌کنند ولی ما نمی‌خواهیم شماره واتس آپ یا شماره شخصی خود را به افراد ناشناس نشان دهیم. براین اساس واتس آپ در حال انتشار نسخه‌های به روز شده جدید برای بهبود تجربه کاربر و همچنین حفظ حریم خصوصی کاربر است.

چگونه شماره خود را در واتس آپ پنهان کنیم؟

۱ – برنامه واتسآپ را روی اندروید یا آیفون خود باز کنید.
۲ – حالا بر روی سه نقطه عمودی در سمت راست و بالای صفحه خود کلیک کنید.

۳ – اکنون از بین این گزینه ها، تنظیمات(settings) را انتخاب کنید.

‌۴ – حال گزینه Account را انتخاب کنید.

‌۵ – حالا شما باید گزینه حریم خصوصی(Privacy) را در واتس آپ انتخاب کنید.

‌۶ – وقتی در صفحه حریم خصوصی هستید، روی گزینه About کلیک کنید.

‌۷ –  در اینجا سه گزینه خواهید داشت:
•    همه (Everyone)
•    مخاطبین من (My Contacts)
•    هیچ‌کس (Nobody)

‌۱ – همه: اگر گزینه Everyone را انتخاب کنید، همه می‌توانند شماره واتس آپ شما را در گروه‌های واتس آپ ببینند.

۲ – مخاطبین من: اگر مخاطبین من را انتخاب کنید، هر کسی که به لیست مخاطبین شما اضافه شود، می‌تواند شماره شما را در گروه‌های واتس آپ ببیند.

۳ – هیچ کس: و آخرین گزینه Nobody است، اگر Nobody را انتخاب کنید، هیچ کس نمی‌تواند شماره واتس آپ شما را ببیند، خواه در مخاطبین شما باشد یا نباشد.

استفاده از گزینه مخاطبین من در بخش about سبب می شود تا همه افراد مخاطب من برای من شناخته شده باشند و در صورت مشاهده شماره واتس آپ  مشکلی پیش نخواهد آمد. حالا بر اساس گزینه‌ای که در اینجا انتخاب می‌کنید، اگر به یک گروه واتس آپ بپیوندید یا دوستتان شما را در یک گروه واتس آپ اضافه کند، شماره شما پنهان می‌شود. به این ترتیب می‌توانید شماره تلفن خود را در واتساپ مخفی کنید. این یک ویژگی عالی است که توسط واتس آپ برای امنیت بیشتر اضافه شده است.

 رئیس پلیس فتا لرستان گفت: والدین در صورت برخورد فرزندشان با محتوای مومو با آنان صحبت کرده و نگرانی را کاهش دهند و در صورت مواجه شدن با هرگونه مشکل مراتب را به پلیس فتا اطلاع دهند.