حالگیری عجیب سیاره سرخ از دانشمندان مریخ شناس

برخی از دانشمندان به این نکته اشاره می‌کنند که همواره سر این نظریه که قطب جنوب سیاره سرخ میزبان دریاچه‌های زیرسطحی است، تردیدهایی وجود داشته است؛ اما این پژوهش جدید که در روز ۲۹ ژوییه (۷ مرداد) در نشریه «ژئوفیزیکال ریسرچ لترز» (Geophysical Research Letters) منتشر شد، شواهد معتبری از این مسئله نشان می‌دهد که سیگنال‌هایی که به عنوان شواهد وجود آب تفسیر شده بودند، ممکن است در واقع نشان‌دهنده وجود اسمکتیت بوده باشند. 

به گفته دانشمندان، از جمله دانشمندان دانشگاه یورک کانادا، اسمکتیت‌ها نوعی رس به شمار می‌روند و زمانی تشکیل می‌شوند که سنگ‌های بازالت آتشفشانی (که بیشتر سطح مریخ را در برمی گیرند) در حضور آب مایع از نظر شیمیایی تجزیه می‌شوند. 

محققان نشان دادند اسمکتیت‌های پیدا شده در قطب جنوب مریخ می‌توانند یافته‌های «رادار پیشرفته مریخ برای صداهای زیرسطحی و یون‌کره» (MARSIS) را که بر «مدارگرد شناسایی مریخ» (MRO) سازمان فضایی اروپا (ESA) نصب شده بهتر توضیح دهند. بررسی‌های آن‌ها بیانگر آن بود که اسمکتیت‌های یخزده می‌توانند نوعی بازتاب راداری را تولید کنند که تجهیزات مذکور ثبت کرده است.

جنیفر ویتن، یکی از نویسندگان این مقاله از دانشگاه تولین در اظهارات خود می‌گوید: «در چند سال گذشته، چندین مطالعه انجام شد که داده‌های راداری را به شکلی تفسیر کرد که در زیر کلاهک‌های یخی در قطب جنوب مریخ، دریاچه‌های آب مایع وجود دارد. اگر چنین چیزی درست باشد، این یک انقلاب در فهم ما در خصوص زیست‌پذیری مریخ است. از این رو ما تصمیم گرفتیم که این فرضیه را آزمون کنیم.»

خانم ویتن افزود: «مقاله ما سایر سناریوها را بررسی کرد که می‌توانند همان سیگنال‌ها را تولید کنند و نتیجه می‌گیرد که وجود رس زیر کلاهک یخی با توجه به شرایط امروزین مریخ، احتمال بیشتری دارد.»

به گفته آیزاک اسمیت، نویسنده اصلی این مقاله و استادیار علوم زمین و فضای دانشگاه یورک، اسمکتیت‌ها در مریخ، به خصوص در نیمکره جنوبی فراوان‌اند و حدود نیمی از این سیاره را فراگرفته‌اند. خانم اسمیت در اظهاراتی می‌گوید: «دانستن این موضوع در کنار ویژگی‌های راداری اسمکتیت‌ها در دماهای بسیار پایین حاکی از آن است که اسمکتیت‌ها توضیح و تبیین محتمل‌تری برای این معما به شمار می‌روند.»

مطالعات پیشین اینگونه گمانه‌زنی می‌کردند که به علت وجود مقدار زیادی از نمک و گرما برای ذوب کردن یخ‌های پایین کلاهک یخی قطبی، ممکن است در این ناحیه [از مریخ] دریاچه‌های مایع وجود داشته باشد. با این همه، بررسی اخیر دریافت که بازتاب‌های راداری مشابه می‌توانند در مناطقی که ذوب شدن یخ‌ در آن‌ها دشوارتر است هم شناسایی شوند. موضوعی که به شک و تردیدها درباره این دیدگاه [وجود دریاچه‌های مایع] دامن زد.

استفانو نروزی، محقق دوره پسادکترا در دانشگاه آریزونا ایالات متحده در اظهاراتی می‌گوید: «بر مبنای مشاهدات، نخستین دلیل وجود بازتاب‌های واضح [راداری] نمی‌تواند [وجود] آب باشد زیرا برخی از این بازتاب‌های واضح از زیر سطح تا سطح ادامه دارند. اگر اینطور باشد ما باید جاری شدن و فوران آن‌ها را شاهد باشیم که نیستیم.»

آقای نروزی می‌افزاید: «نه فقط این بلکه این موضوع  [را نیز مشاهده کردیم] که چندین بازتاب‌دهنده روی هم انباشته شده‌اند و حتی چند بازتاب‌دهنده درست در وسط کلاهک قطبی قرار دارند. اگر [این بازتاب‌ها به دلیل وجود] آب بودند، چنین چیزی از نظر فیزیکی ناممکن بود.»

به گفته دانشمندان، نظریه وجود آب مایع مستلزم وجود میزان باورنکردنی حرارت است -شش تا هشت برابر بیش از آنچه که در مریخ موجود است- و به مقدار نمکی بیش از آنچه که در مریخ وجود دارد، نیاز است.

برایونی هورگن، یکی از نویسندگان این مقاله از دانشگاه پردو، می‌گوید: «هرچند که پژوهش ما نشان می‌دهد که احتمالا آب مایع [در مریخ] در کار نیست و امروزه محیط مناسب میزبانی حیات در زیر کلاهک وجود ندارد، اما به ما از وجود آب در گذشته این ناحیه خبر می‌دهد.»