کشف کتیبه‌ای جدید بر گور دخمکی درنقش شهریاران تخت جمشید

به تازگی سنگ نوشته‌ای در نقش رجب کشف شده که یکی از بهدینان زرتشتی شهر استخر، فرمان داده آن را فراهم کنند.

به گزارش اول فارس، نقش شهریاران یا نقش رجب در ۳/۵ کیلومتری شمال تخت جمشید دارای آثار ارزشمندی از نخستین سده دوره ساسانیان است که چهار نقش برجسته «تاج گذاری اردشیر بابکان»، «تاج گذاری شاهپور یکم»، «نقش برجسته شاهپور یکم سوار بر اسب» و «نیم تنه کرتیر»(موبد نیرومند که در زمان هفت پادشاه نخست ساسانی می زیست) را دربرمی‌گیرد.

افزون بر این، یک سنگ نوشته سه زبانه به خط (پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی، یونانی) از شاهپور یکم و یک سنگ نوشته به خط پهلوی ساسانی پیرامون معراج کرتیر بر صخره‌های این مکان نگاشته شده است. فرصت الدوله شیرازی در دوره قاجاریه می‌گوید که مردمان بومی این پیکره‌ها را «نقش قهرمانان» می‌خوانند. 

 ابوالحسن اتابکی (دانش آموخته زبان‌های باستانی دانشگاه شیراز و دکتری تاریخ) در این خصوص اذعان داشت: در بررسی‌های پیشین ما در شمال کوه مهر و در پشت کوهستان نقش شهریاران (نقش رجب) سنگ نوشته‌ای به خط پهلوی کتابی کشف شد که وابسته به سنگ گوری از بهدینان زرتشتی از مردمان شهر استخر بود.

او ادامه داد: این کتیبه در دیواره صخره‌ای در پناهگاهی سنگی (اشکفت) و بر فراز یک دخمک نگاشته شده و دارای شش سطر است.

اتابکی یادآوری کرد: سنگ نوشته مورد نظر به شکل خوابیده است و در گذر زمان به شدت آسیب دیده و با رسم‌الخطی نگارش شده که خوانش آن را سخت می‌نماید با این وجود ما توانستیم به خوانش آن بپردازیم. متن سنگ نوشته نشان می‌دهد که در «ماه دی» (Day) از «سال ۴۲یزدگردی» (yazdgrdy) یکی از بهدینان زرتشتی شهر استخر، فرمان داده که این دخمک (گور) را برای او فراهم کنند (kandan).

نجمه ابراهیمی (کارشناس ارشد تاریخ و ایرانشناسی) درباره این شیوه تدفین (گورسپاری) اذعان نمود: دخمک نوعی گودال سنگی با ابعاد میانگین ۴۰×۲۵سانتی متر و عمق میانگین۳۰سانتی متر است که بهدینان زرتشتی (وابسته به دوره ساسانی و نخستین سده‌های اسلامی) به شکل فراگیر در دشت مرودشت و بویژه در پیرامون شهر استخر برای دفن مردگان خود استفاده می‌نمودند.

او افزود: استخوان‌های افراد درگذشته بعد از مراسم «خورشید نگرشن» (نهادن پیکر مردگان در برابر نور خورشید) و تهی شدن استخوان از گوشت بوسیله حیوانات درنده و پرندگان لاشخوار در طی چند روز؛ جمع آوری و در درون این دخمک‌ها نهاده می‌شد و در آخر درپوشی بروی این چاله سنگی قرار می‌دادند. دلیل این نوع گورسپاری به خاطر آن بوده که عناصر مقدس چون خاک، آب، گیاه و آتش بوسیله جسد که نسو یا نجس بوده، آلوده نشود. یکی از دلایل دیگر که زرتشتیان پیکر درگذشتگان خود را در خاک دفن نمی‌کردند به این خاطر بود که باور داشتند دنیای درون خاک دنیایی تاریک و راکد و در نتیجه جایگاهی اهریمنی است.

اتابکی همچنین عنوان نمود: با اینکه ما در طی سالیان گذشته نزدیک به «بیست و پنج» سنگ نوشته از دوره ساسانی را کشف و بررسی نمودیم، میراث فرهنگی فارس و همچنین بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد که خود را متولیان میراث فارس و دشت مرودشت و پاسارگاد می‌دانند برای یکبار هم از ما دعوت به همکاری ننمودند. گو اینکه این کتیبه‌ها و آثار (که به شدت رو به تباهی و نابودی می‌روند) در یک کشور بیگانه کشف گردیده‌اند.

او گفت: در سال۹۳ ما یک کتیبه سنگ گور پهلوی در شمال دشت مرودشت (مکانی موسوم به امامزاده اسماعیل) را کشف و مورد خوانش قرار دادیم اما چندی بعد بدست سوداگران عتیقه مورد تخریب کامل قرار گرفت و یک اثر ارشمند با قدمت ۱۶۰۰سال پیش برای همیشه از میان رفت. این آثار ارزشمند پیش از آنکه در ورطه نابودی بیافتند باید مورد حفاظت و مرمت میراث فرهنگی کشور قرار گیرند.