یک کارشناس ارشد باستان شناسی پیش از تاریخ ایران گفت: بارها وضعیت اسف‌بار نگهداری و حفاظت از بنای فاخر صحرای پوشنج داراب با چهارطاقی‌هایش گوشزد شده ؛ اما مسئولین شهرستان کوچک‌ترین توجهی نسبت به نابودی این بنا ندارند.
ایرنا:پیمان خراسانی با اعلام این مطلب افزود: امروزه بخش مهمی از درآمدهای اقتصادی بسیاری از کشورهای پیشرفته از طریق صنعت گردشگری تامین می‌شود. متاسفانه کشورمان با این غنای تاریخی و آثار ارزشمند باستانی سهم ناچیزی در این حوزه دارد. بدون شک، روزی خواهد رسید که نفت و گاز، این انرژی‌های تجدیدناپذیر به اتمام می‌رسند و آن روز تنها راه پیشرفت کشورمان توسعه و رونق صنعت گردشگری خواهد بود.
وی گفت: ما می‌توانیم با رونق گردشگری، بهتر از نفت و گاز، سود وارد کشورمان کرده و وضعیت اقتصادی ایران را دگرگون کنیم؛ اما این کار جز با حفظ، نگهداری، مرمت و معرفی بناهای تاریخی و میراث فرهنگی امکان پذیر نیست؛ با این حال، هر روز شاهد تخریب و بی توجهی به آثار تاریخی کشورمان هستیم.
شهرستان داراب با دیرینگی چند هزار ساله در جنوب شرقی استان فارس و با بیش از ۲۰ اثر تاریخی شناخته شده و ۳۰۰ محوطه و بنای باستانی ناشناخته، همچون دیگر شهرهای کهن ایران، از ارزش تاریخی بالایی برخوردار است.
خراسانی به آثار فاخر تاریخی داراب اشاره داشته و می گوید؛ شهر مدور دارابگرد، نقش شاپور ساسانی، مسجد سنگی، مسجد جامع، آتشکده آذرجوی، خانه قدیمی سوخکیان، حمام مشیر، چهارطاقی‌های قصر آیینه، قلعه بهمن، تل اسکو، مجموعه تاریخی صحرای پوشنج و ده‌ها اثر تاریخی و باستانی دیگر از مهمترین آثار تاریخی این شهر کهن محسوب می‌شوند که متاسفانه بیش از ۹۰ درصد از این محوطه‌ها در وضعیت مناسب حفاظتی و مرمتی قرار ندارند و ممکن است دیر یا زود یک به یک به کلی ویران شوند.
این کارشناس تاریخی در ادامه افزود: حتما نابودی هر یک از این محوطه‌ها با محو شدن برگی پرافتخار از تاریخ این مرز و بوم و جهل هویت فرهنگی ما همراه خواهد بود که با حفاظت و مرمت این آثار تاریخی و توسعه گردشگری شهرستان علاوه بر کاهش بی‌کاری، به رونق اقتصادی شهرستان داراب کمک بسیاری می‌شود اما زمانی که به آثار تاریخی موجود در محدوده شهری داراب می‌رسیم نه تنها میراث فرهنگی شهرستان، بلکه فرمانداری، شهرداری، شورای شهر و مردم نیز باید در حفظ و صیانت از این آثار کوشا باشند.
پیمان خراسانی در ادامه افزود: مجموعه آثار باستانی صحرای پوشنج در حاشیه جنوب شرقی محدوده شهری داراب قرار دارد. این دشت از یک قبرستان قدیمی، سه چهارتاقی کوچک و یک چهارتاقی بزرگ تشکیل شده است. طبق نظر برخی از محققان سه چهارطاقی کوچک‌تر آتشکده و مربوط به دوره ساسانی بوده است. میرزا محمد حسنی در پژوهشی با عنوان “خانقاه شیخ ابوالحسن پوشنجی در صحرای پوشنج داراب” چهارتاقی بزرگ‌تر را مربوط به سده ۴ و اوایل سده ۵ هجری (دوره غزنوی) و متعلق به خانقاه یا مقبره یکی از سه صوفی پوشنجی با کنیه ابولحسن می‌داند که از شهر نیشابور به دارابگرد سفر کرده بود و در حومه شهر داراب به فعالیت تبلیغی مرتبط با فقه شافعی می‌پرداخت.
در نظری دیگر ضمن انتساب این اثر به شیخ ابوالحسن پوشنجی، این بنا را تفرجگاه “خواجه معین الدین منصور” از اعیان داراب در عهد صفوی می‌دانند. برخی نیز این بنا را مدرسه یا مکتب‌خانه عارف خراسان شیخ پوشنجی معرفی کرده‌اند. ویرانه این چهارتاقی بزرگ با پلانی مربع و گنبدی فروریخته در میان یک گورستان اسلامی قرار دارد. این بنا همانند سه چهارتاقی دیگر از سنگ، ملات گچ و آهک ساخته شده است.
در حال حاضر تنها دیواره جنوب غربی این بنا تا حدودی برجا مانده است. در تزئینات نمای بیرونی بنا از قطعه سنگ‌های صاف و تراش خورده استفاده شده است در فضای داخلی این بنا نیز طاقچه‌هایی با نهایت ظرافت به چشم می‌خورد، کاربندی در بدنه داخلی اثر جزئی از تزئینات بنا به شمار می‌آید؛ با توجه به شواهد باقی مانده، به نظر می‌رسد که دیواره داخلی و احتمالا بدنه خارجی بنا گچ اندود بوده است؛ گنبد مدور این بنا نیز بر پایه‌ای هشت ضلعی استوار بوده است که اکنون با این حجم از ویرانی به سختی می‌توان شکل اولیه بنا را تصور کرد. طبق نظر میرزا محمد حسنی تخریب بخش عظیمی از بنای چهارتاقی پوشنج در دوره صفوی و با سفر شاه اسماعیل صفوی به فارس و داراب اتفاق افتاده است. طبق متون تاریخی، در سده چهارم هجری صوفیان بزرگی در فارس زندگی می‌کردند که با ظهور صفویه در سده ۱۰ هجری خانقاه و مقابر آنان تخریب شد.
قدمت قبور موجود در این محوطه باستانی نیز به قرن هفتم، نهم و همین چند دهه اخیر باز می‌گردد. قطعه زمین گورستان صحرای پوشنج توسط حضرت آیت الله حاج محمد حسین فاطمی معروف به آقا میرزا محمد حسین در طی وقف نامه‌ای جهت دفن اموات مسلمین وقف گردیده بود. دفن اموات در گورستان پوشنج داراب از سال ۱۳۶۳ ممنوع اعلام شد. در این گورستان شش شهید دفاع مقدس نیز به خاک سپرده شده‌اند. در حال حاضر شش قطعه از سنگ مزارهای صحرای پوشنج با قدمت قرون ۷ و ۹ هجری در موزه سنگ‌های تاریخی شیراز نگهداری می‌شوند.
این کارشناس تاریخی ضمن انتقاد شدید از بی توجهی به یادمان های تاریخی داراب می گوید: اکنون این محوطه ارزشمند باستانی با این همه هشدار و شکایت فعالین میراث فرهنگی رو به ویرانی است. از میان گورستان و چهار چهارتاقی‌های ارزشمند این محوطه، تنها چهارتاقی بزرگ‌تر در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. با وجود پروانه ثبت، همان چهارطاقی نیز بدون حفاظت و انجام کارهای مرمتی به حال خود رها شده است.
با ورود به این محوطه تاریخی و با اولین نگاه، شما جز ویرانی و پسامدهای شهری و زباله‌های ساختمانی چیز دیگری نخواهید دید. حفاری‌های غیر مجاز، آتش روشن کردن در چهارتاقی‌ها، کاشت درخت، ساخت خانه و ریختن زباله‌های شهری و ساختمانی از جمله عواملی است که روز به روز این محوطه را نابود می‌کنند.
در چند سال گذشته شهرداری داراب با اقدامی عجیب، به منظور پاکسازی نخاله‌های ساختمانی از محوطه، علاوه بر شیار زدن زمین قبرستان، جاده خاکی احداث کرده تا ماشین‌های سنگین و سواری به راحتی از میان این سایت باستانی عبور کنند. طبق گفته برخی مسئولان مالکیت این محوطه متعلق به اداره اوقاف و امور خیریه است. تخریب مسجد خواجه داراب متعلق به دوره صفویه و ساخت و ساز در حریم شهر باستانی دارابگرد از جمله کارهایی است که اداره اوقاف این شهرستان در پرونده خود دارد.
به امید اینکه مسئولین داراب این هشدار را جدی بگیرند و با مرمت و حفاظت آثار تاریخی شهر زمینه را برای رونق گردشگری شهرستان مهیا کنند. شهرداری و شورای شهر داراب در زمستان گذشته مصوب کرده بودند تا با پرداخت بخشی از هزینه های مرمت این اثر تاریخی به حفظ آن کمک کنند که بنا به اظهارات برخی از فعالین میراث فرهنگی تا امروز هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
داراب در فاصله ۲۲۵ کیلومتری مرکز استان فارس واقع شده است.
باهر
تاریخ : ۱۵ - خرداد - ۱۴۰۱
بقول معروف ارزش اشیای عالم بدو چیز هست کمی مقدار و بسیاری خواستار.
حال در ایران تعداد آثار تاریخی بسیار زیاد هست و از طرف دیگر خواستاری هم در شرایط فعلی ندارد.لذا بی ارزش شده اند چون اکنون درآمدی هم ندارند که خرج حفظ و نگهداری آنها شود و بودجه و اعتباری کافی هم سالانه به آنها اختصاص نمی یابد.بنابراین در حال ازبین رفتن هستند.