سفر شینزوآبه به تهران یکی از مهم‌ترین سفرهای چند سال اخیری است که طی آن، یک چهره تاثیرگذار در عرصه جهانی برای مذاکره و تبادل نظر به تهران می‌آید تا شاید بتواند در باز شدن گره کوری که بین ایران و آمریکا بازنشدنی به نظر می‌رسد، موثر واقع شود. به همین دلیل، نه تنها سه کشور ایران، ژاپن و آمریکا بلکه نگاه بسیاری از کشورها به اعلام نتایج سفر آبه به تهران است.
پیروز مجتهدزاده کارشناس مسائل و مطالعات سیاسی در گفت‌وگویی با گفتن اینکه «یک سیاست خارجی موفق در درجه اول نیازمند وحدت و یکپارچگی در اظهارنظرهای سیاسیِ روابط بین‌المللی است. یعنی سیاست خارجی باید یکنواخت باشد. در واقع تعدد بحث که در برخی موقع‌ها با هم در تضاد و حتی در تناقض هستند، بدیهی است که سبب نابود شدن و از بین رفتن هدف کشور در سیاست خارجی خواهد شد.» نقطه‌نظراتش درباره سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران را بیان کرده است که در ادامه می‌خوانید:
شینزوآبه به تهران سفر کرده است؛ این سفر چقدر می‌تواند موثر واقع شود؟
آن چیزی که ما تا این لحظه شنیده‌ایم، تا آنجایی که من اطلاع دارم نخست‌وزیر ژاپن بعد از اینکه با ترامپ در توکیو دیدار داشت، تصمیم گرفت تا به تهران بیاید و آنطور که به نظر می‌رسد مشخصا با رهبر جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کرده و وارد بحث شود. آنچه مشخص است، آبه یا حامل پیامی از ترامپ است یا اینکه برای ایفای نقش میانجی‌گری بین ایران و ایالات متحده به تهران آمده است. اگر او پیامی داشته باشد، تا اینکه از محتوای پیام مطلع نشویم، هیچ چیزی نمی‌توانیم بگوییم. اما اگر قصد میانجی‌گری داشته باشد، فقط می‌توانیم ابراز امیدواری کنیم که نخست‌وزیر ژاپن که اتفاقا یکی از کشورهای مهم جامعه جهانی است، بتواند فضای بسیار مخدوش دو کشور را با رایزنی‌هایی ترمیم کند. البته از سوی ایران اعلام شده است که «وارد فضای مذاکره نخواهد شد» که خب! این کار را کمی دشوار می‌کند. پس باید ببینیم، آلترناتیو و گزینه بعدی که ما را می‌تواند از بحران‌های پیش رو رها کند، چیست و مسئولان نظام چه فکرهایی در سر دارند. البته الزام مذاکره هم چیزی جز این نیست که حق و حقوق نظام لحاظ شود، حالا یا با مذاکره مستقیم یا با نقش‌آفرینیِ کشور ثالث.
نتیجه گیری در این سفر برای شخص آبه چقدر می‌تواند مهم باشد؟
حتما مهم است. وقتی آقای شینزوآبه بعد از دیدار با نفر اول کشوری چون آمریکا چمدان می‌بندد و به سمت تهران می‌آید، حتما برای او مهم است که تلاش‌هایش اثر داشته باشد. دقیقا به همین دلیل، ژاپنی‌ها در چند روز گذشته دست و پا بسته درباره میانجی‌گری نخست‌وزیرشان صحبت می‌کردند تا در صورت ناکامی، وجهه کشورشان مخدوش نشود. البته این را هم باید در نظر داشت، ژاپن نگاهی اقتصادی به حاشیه خلیج فارس دارد و به همین دلیل، آرامش این منطقه و منتفی شدن صددرصدیِ جنگ در خاورمیانه برای ژاپنی‌ها هم اتفاقی مثبت و توام با منفعت‌های زیادی خواهد بود.
شرایط ایران به گونه‌ای هست که تلاش‌ها برای خروج از فضای تقابلی مجدانه باشد؟
حتما همین‌طور است. با توجه به تحریم‌های ظالمانه و ناجوانمردانه‌ای که ترامپ در یک‌سال و چند ماه گذشته به ایران و ایرانیان تحمیل کرده است، نشان از این دارد که با هدف ملی و اسلامی باید سعی‌مان را به کار بگیریم تا به نوعی از این برهه خطیر عبور کنیم. البته با توجه به رویکرد خصمانه‌ای که ترامپ و در کل دولت جنجالی‌اش نسبت به ایران داشته‌اند، قبل از هر چیزی باید همه تحریم‌ها برداشته شوند، چرا که اگر قرار بر ماندگاری تحریم‌ها باشد، با هیچ کار و تصمیم دیگری نمی‌توانند اعتماد ما را برای مذاکره جلب کنند.
چند صدایی در ایران چقدر می‌تواند ایران را در راستای تحقق اهداف با مشکل روبه‌رو کند؟
این یک سئوال کاملا واردی است. بنده و افراد دیگر بارها و بارها تاکید کرده‌ایم که یک سیاست خارجی موفق در درجه اول نیازمند وحدت و یکپارچگی در اظهارنظرهای سیاسیِ روابط بین‌المللی است. یعنی سیاست خارجی باید یکنواخت باشد. در واقع تعدد بحث که در برخی موقع‌ها باهم در تضاد و حتی در تناقض هستند، بدیهی است که سبب نابود شدن و از بین رفتن هدف کشور در سیاست خارجی خواهد شد. این است که مدت‌ها این ضرورت طرح شده است که باید در جمهوری اسلامی تلاش شود، نوعی هماهنگی میان دستگاه‌هایی که به انحای مختلف به فضای دیپلماسی ربط دارند، ایجاد شود. در درجه اول وزارت خارجه مستقیما مسئول بایدها و نبایدهای فعالیت کشور در نظام بین‌الملل به شمار می‌رود. اما نهادهای مسلح، هم ارتش و هم سپاه وارد بحث می‌شوند و با حرف‌هایی که درباره کشورهای دیگر می‌زنند، تاثیرگذار می‌شوند. نهادهای دیگر هم چون بنیاد تقریب مذاهب و … می‌توانند با دخالت‌های‌شان ناخواسته مانع‌تراشی کنند. این در حالی است که اگر به کشورهایی که در سیاست خارجی موفق هستند، نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که در همه این کشورها هماهنگی باعث شده تا یکصدایی در سیاست خارجی به وجود بیاید. ما هم ، اگر خواهان دوام منافع و حیثیت و اعتبار کشور هستیم، باید، یکصدایی و وحدت نظر را مخصوصا در موضوعات جهانی به دست بیاوریم تا از این طریق به هنگام ابراز سیاست‌های خارجی نظام، مشکلی به وجود نیاید. من چند سال است، اصرار دارم شورای روابط خارجی جدی گرفته شود و این‌طور نباشد. نمایندگان نهادهایی که به سیاست خارجی ربط دارند، باید در این شورا جمع شوند. متاسفانه حتی یکبار خبر نشست این شورا با حضور نماینده‌های نهادهای مرتبط رسانه‌ای نشده است و که باید گفت، این بسیار-بسیار جای تاسف و البته تامل دارد. در حالی‌که فعالیت این شورا، از بروز تضاد و تنازع در بحث مهم و استراتژیک سیاست خارجی قطعا و حتما جلوگیری خواهد کرد.
با سپاس از شما، در پایان آیا حرفی مانده است؟
کسب این همه تجربه تلخ و هزینه‌سازی‌ها باید مانع فعالیت نهادهایی باشیم که از خلا هماهنگی سوءاستفاده می‌کنند و به پیکره سیاست خارجی ضربه‌های مهلکی را وارد می‌کنند.
منبع:همدلی
نظرات