سفر پرماجرای آناناس از مزرعه تا میوه فروشی محل شما+ویدیو

آناناس یکی از مهمترین میوه های گرمسیری می باشد. تقاضا برای مصرف تازه خوری میوه بیش از کمپوت آن می باشد. به علت تمایل روزافزون به مصرف میوه تازه و کاملاً رسیده با عطر، طعم و کیفیت غذایی بالاتر و محدودیت امکان حمل و نقل میوه کاملا رسیده در مسیرهای طولانی، اشتغال زایی و جلوگیری از خروج ارز، امروزه تمایل به تولید آناناس در گلخانه، در دیگر مناطق دنیا که فاقد شرایط اقلیمی مناسب لازم برای پرورش آن است، رواج یافته است.

آناناس (Ananas comosus L. Merr) یک گیاه علفی، تک لپه و چند ساله از خانواده برومیلیاسه، بومی مناطق استوایی است. تا ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر رشد می کند. دارای برگ های باریک، نوک تیز تا ۱۰۰ سانتی متر طول به صورت روزت، مارپیچی، متراکم حول ساقه مرکزی می باشد. حاشیه برگ ها در اغلب ارقام معمولاً خاردار است.

در سال ۲۰۲۰، تجارت آناناس چه به صورت تازه و چه به خشک به رقمی برابر با ۲.۱۱ میلیارد دلار رسید و این میوه خوشمزه را در جایگاه هزار و صد و نود و هفتمین محصول پر معامله جهان قرار داد. اگر تا به حال به این فکر افتاده اید که این میوه خوش طعم چگونه کاشت و برداشت می شود.

بهتر است ویدیویی که در ادامه می آید را ببینید که سفر پرماجرای آناناس از مزرعه تا میوه فروشی محل شما را نمایش می دهد.

در سال ۲۰۲۰ بزرگترین کشورهای صادرکننده آناناس به ترتیب کاستاریکا، فیلیپین، هلند، ایالات متحده آمریکا و چین تایپه بوده اند. بوته آناناس کوتاه و تنومند است و ارتفاع آن به ۴۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می رسد.

آناناس یک میوه گرمسیری و نیمه گرمسیری است و در دمای بین ۱۸ تا ۳۵ درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارد. هوای سرد به مدت طولانی می تواند رسیدن این میوه را به تأخیر بیندازد و آن را ترش و اسیدی کند. در دمای ۲- درجه سانتیگراد، بوته آناناس به کلی آسیب می بیند و خراب می شود.

بوته آناناس برای این که بهتر رشد کند به نور زیاد آفتاب نیاز دارد و باید در مقابل وزش باد نیز محافظت بشود. بهتر است بدانید تقریباً بین ۱۸ تا ۳۲ ماه طول می کشد تا یک بوته آناناس به اندازه کافی رشد کند و میوه بدهد و میوه آن پس از چیدن به رسیده شدن ادامه نمی دهد

کاشت و نگهداری آناناس
شرایط اقلیمی
آناناس با میانگین دمای سالانه از ۵/۱۸ تا ۲۶  درجه سانتی گراد تولید می شود. کیفیت میوه خوب به مکان های در حال رشد با ترکیبی از دمای نسبتاً خنک شب، درصد بالایی از روزهای آفتابی و دمای روز از۲۱ تا ۵/۲۹  درجه سانتی گراد و کمتر از ۳۲ درجه سانت یگراد نسبت داده می شود. باد به ندرت مشکل ساز است. آناناس به دلیل امکان ذخیره آب در بافت پارانشیمی امکان تحمل دوره های کوتاه خشکی را دارد. خنک شدن هوا موجب کاهش رشد گیاه و افزایش برگ های دندانه دار و تعداد اسلیپ ها  می شود. آفتاب مستقیم می تواند موجب آفتاب سوختگی میوه ها گردد. از این رو به طرق مختلف عملیات  سایه دهی در فضای باز یا گلخانه انجام می شود.

بستر کاشت آناناس

خاک های اسیدی برای آناناس مناسب است.  pH مناسب خاک لازمست بین ۵/۴ تا ۵/۵ می باشد. از کاشت آناناس در pH بستر بالاتر از ۷ بایستی اجتناب نمود. زهکشی مناسب بستر نیز ضروری است. با توجه به نیاز آناناس به خاک های سبک با تهویه مناسب، در اقلیم هایی مرطوب مانند شمال ایران چنانچه بافت خاک های اسیدی مناسب کاشت آناناس، رسی باشد، لازمست نسبت به اصلاح و بهبود تهویه و زهکشی خاک جهت عملکرد بهتر اقدام نمود. خاک های با عمق ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر مناسب برای کاشت آناناس هستند. افزودن کودهای حیوانی باعث بهبود عملیات کاشت، افزایش پتاسیم خاک و همچنین در دسترس بودن ریز مغذی ها برای گیاه می شود. اگر خاک به طور ناقص زهکشی شود، بایستی بستر حداقل ۲۰ سانتی متر ارتفاع داشته باشد. در صورت آلودگی خاک به نماتد لازم است خاک را ضدعفونی نموده و به وسیله سموم علیه آن مبارزه شود. آناناس حاصلخیزی پایین خاک را تحمل می کند، اما در خاک های با حاصلخیزی بالا بهترین محصول را تولید می نماید. این گیاه مقادیر زیاد آلومینیوم و منگنز محلول در خاک اسیدی را تحمل می کند. خاک های با ماده آلی و پتاسیم بالا را می پسندد.

تراکم بوته
آناناس در خاک زراعی معمولاً در بستر دو ردیفه کاشته می شود. تراکم کاشت ۵۸۷۰۰ بوته در هکتار با ۱۲۲ سانتی متر از۶۰ سانتی متر و فاصله ۲۸ سانتی متر روی ردیف ها حاصل مرکز بستر دو ردیفه تا مرکز دیگر، فاصله بین دو ردیف ۵۵ می شود. کاشت آناناس برای تازه خوری میوه به جای کمپوت، ممکن است با تراکم ۷۵۰۰۰ گیاه در هکتار انجام شود، زیرا میوه کوچک تر مطلوب است. در محدوده تراکم معمول جمعیت در زمین، به ازای افزایش تراکم جمعیت ۲۴۷۰ بوته در هکتار، اندازه میوه حدود ۴۵ گرم کاهش م ییابد. تراکم بوته در گلخانه بسته به جثه گیاه، بطور معمول ۶ بوته در متر مربع در نظر گرفته می شود.

آبیاری
سیستم آبیاری قطره ای به عنوان یک روش استاندارد در کاشت آناناس در نظر گرفته می شود. لوله آبیاری قطره ای در مرکز ردیف های کاشت و در زیر مالچ پلاستیکی قرار داده می شود. استفاده از آبیاری قطره ای می تواند در کاهش اثرات آسیب ریشه در اثر ابتلا به نماتد نیز مفید باشد. همچنین آبیاری آناناس به روش قطره ای موجب کاهش استرس رطوبت می شود.

آناناس ها آماده برداشت
مالچ
از پلی اتیلن سیاه با عرض حدود ۹۰ سانتی متر به عنوانمالچ در بیشتر مزارع تجاری استفاده می شود. هنگامی که مالچ روی بستر کاشت پهن می شود، لبه های آن با خاک پوشانده می شود. سوراخ های کاشت بوته روی مالچ پلاستیکی به وسیله بیلچه سوراخ می گردد. هنگام تزریق سم برعلیه نماتد به بستر، مالچ پلاستیکی با کاهش تلفات آن، تأثیر کاربرد سم را افزایش می دهد. استفاده از مالچ باعث افزایش دمای بستر در منطقه ریشه شده، به حفظ رطوبت آن کمک نموده، با تمرکز رطوبت در منطقه ریشه، ریشه زایی را تقویت می کند و علف های هرز را کنترل می کند. عملیات مالچ در اقلیم استوایی با درجه حرارت بالا و بارندگی زیاد استفاده نمی گردد

مقاومت به خشکی و شوری
با وجود اینکه آناناس نیازمند به رطوبت کافی هوا جهت تولید محصول مطلوب می باشد ولی نسبت به دوره های کوتاه مدت کم آبی متحمل است و دارای میانگین ضریب گیاهی پایین معادل ۳۷/۰ می باشد. بارندگی با پراکنش مناسب به میزان ۶۰۰ میلی متر در سال برای حداکثر رشد کافی است.

گل دهی
اگرچه گل دهی در مقاطع خاصی از سال به طور طبیعی اتفاق می افتد، القاء مصنوعی گلدهی با مواد شیمیایی تحت عنوان”فورسینگ” نامیده می شود. اگر گیاهان به اندازه کافی بزرگ باشند (بر مبنای وزن تازه اندام هوایی و یا تعداد برگ در بوته که بسته به نوع رقم متغییر می باشد)، این عمل را در هر زمان از سال می توان انجام داد. فورسینگ برنامه ریزی کاشت و گلدهی را امکان پذیر می سازد تا برداشت محصول در کل سال انجام شود. بنابر این از فورسینگ برای محصول دهی غیر هم زمان که برخلاف گلدهی طبیعی که در یک زمان اتفاق می افتد، استفاده می شود. فورسینگ گاهی در هوای گرم کاملاً مؤثر نیست.

کوددهی
آناناس به کودهای نیتروژن، پتاسیم و آهن نیاز زیادی دارد و به مقادیر نسبتاً کمتر به کودهای فسفر و کلسیم نیازمند است. در پنج ماه اول پس از کاشت گیاه به کود کمتری نیاز دارد درصورتی که بعد از آن به سرعت افزایش می یابد و در دو یا چهار ماه قبل از شروع گل به اوج خود می رسد. فسفر و کلسیم معمولاً هنگام تهیه بستر خاکی به صورت نواری در کنار ردیف گیاه استفاده می شوند. پتاسیم معمولاً قبل از کاشت در خاک اعمال می شود و بعد کاشت به صورت سرک نیز ممکن است استفاده شود. سایر مواد مغذی از جمله پتاسیم به صورت اسپری روی شاخ و برگ یا از طریق سیستم آبیاری قطره ای و یا هر دو روش در چرخه رشد گیاه استفاده می شود.

محلول پاشی برگی
حجم کود محلول پاشی برگی بر روی آناناس با توجه به تراکم گیاه، مرحله رشد و میزان کود از قبل استفاده شده، متفاوت است. غلظت کودهای اعمال شده در محلول پاشی باید به دقت محاسبه شود تا از محلول هایی که به گیاهان آسیب می رساند جلوگیری شود. اسپری های کم حجم ۲۵۰ تا ۵۰۰ لیتر در هکتار مستقیماً به قسمت سبز برگ ها هدایت شده و باعث کاهش یا عدم تجمع محلول کودی در محور مرکزی برگ ها می شود. جذب عناصر غذایی از طریق بافت سبز برگ انجام می گیرد. غلظت املاح در محلول پاشی برگی ممکن است تا ۲۰ درصد وزنی نیز برسد. محلول پاشی های با حجم زیاد بیش از۲۵۰۰ لیتر در هکتار، امکان رواناب محلول غذایی به خاک وجود دارد. اوره به تنهایی در محلول کودی تا غلظت ۲۰ درصد برای گیاه سمی نیست ولی بایستی کمتر از ۱ درصد بیورت داشته باشد. محلول کودی نباید بیش از ۱ درصد سولفات آهن یا۱/۰درصد سولفات روی داشته باشد.

کنترل علف های هرز
علف های هرز توسط مالچ پلاستیکی سیاه رنگ کنترل می شوند. برایکنترل علف های هرز در مناطق بدون مالچ، علف کش های ثبت شده برای آناناس ممکن است طبق برچسب سم استفاده شود. برچسب برخی از علف کش ها اجازه استفاده از آنان را به صورت اسپری روی بوته در مرحله پس از کاشت و در مراحل بعدی چرخه محصول می دهند.

میوه آناناس سرشار از انواع ویتامین ها و مواد معدنی مفید است.
تکثیر آناناس
آناناس از قسمت های مختلف گیاه به طور غیر جنسی تکثیر می شود. با هدف تولید میوه، تاج، اسلیپ، هاپاها و پاجوش ها  قطعات مورد استفاده قرار می گیرد که در بین آنها تاج و اسلیپ متداول ترین آن ها می باشد. تعداد و نسبت اسلیپ ها، هاپاها و پاجوش های تولید شده در بوته بسته به نوع کلون و شرایط آب و هوایی متفاوت است. جهت تکثیر سریع ارقام از روش های ویژه ای استفاده می شود.

برداشت آناناس

پس از شروع گل دهی، ۶-۴  ماه بعد میوه رسیده برداشت می شود. اگر گل دهی توسط فورسینگ با مواد شیمیایی در فصول مختلف سال آغاز شود، دوره رسیدن میوه ممکن است کوتاه تر یا طولانی تر گردد. برداشت میوه با خم کردن سر و پیچاندن آن از ساقه جدا می شود. علائم رسیدن میوه بسته به نوع رقم زمانی است که چشم های روی میوه مسطح، براق و رنگ پوسته میوه به زرد و یا نارنجی تبدیل شود. گسترش رنگ میوه از پایه شروع و به سمت بالا حرکت می کند. به عنوان نمونه در رقم اسمو تکاینه هنگام برداشت برای کمپوت تقریباً یک سوم میوه زرد شده باشد و میوه تازه زمانی که سبز باشد برداشت صورت می گیرد. برداشت قبل از رسیدن محصول، عمر انبارداری را افزایش می دهد، اگرچه کیفیت برداشت میوه رسیده (رنگ زرد کامل) بهتر از میوه تازه است. علائم میوه رسیده بسته به گونه های مختلف ممکن است به رنگ سبز، زرد، قرمز یا بنفش باشند

کشت گلخانه ای آناناس 
در صورت اصلاح بافت خاک و سبک نمودن آن جهت تهویه و زهکشی مناسب امکان کاشت آن (مانند خاک های مناطق استوایی)، در داخل گلخانه میسر می باشد هر چند که بطور معمول عملکرد محصولات در بستر خاکی کمتر از سیستم هیدروپونیک می باشد . از این رو در بقیه نقاط ایران که دارای خاک های آهکی با pH بالاتر از ۷ می باشد امکان کاشت مطلوب این محصول وجود ندارد و لازم است در بسترهای مصنوعی بدون خاک با pH خنثی تا اسیدی کاشته شود. مناسب ترین بستر مصنوعی بدون خاک برای آناناس می تواند ترکیبی از پیت ماس و پرلیت (سایز متوسط ۵/۱ تا ۵ میلی متر) به نسبت مساوی باشد. از طرفی به علت کاهش جدی رشد آناناس در دماهای زیر ۱۰-۷  درجه سانتی گراد و عدم تحمل به سرمای زمستان نیاز به کشت گلخانه ای این محصول در ایران محسوس می باشد.

در مناطق جنوبی ایران که دارای اقلیم گرم و آفتاب سوزان می باشد و در طول سال نیاز به مصرف انرژی جهت گرمایش هوا معمولاً نیست لازمست کاشت این گیاه در سایبان جهت جلوگیری از سوختگی گیاه و ترجیحاً با تامین رطوبت هوا در ماه های خشک سال همراه باشد. مزیت اصلی آناناس در سیستم هیدروپونیک مصرف کم محلول غذایی و آب، طی دوره رویش است بطوریکه در ترکیب بستر مناسب و تحت سیستم فن و پد سلولوزی امکان کاهش تعداد دفعات آبیاری گیاه به یک بار در هفته می باشد.