بر اساس مطالعات انجام شده از سوی پروفسور جورج کامرون و پروفسور هیکس بر الواح موجود در دانشگاه شیکاگو مشخص شده ۱۳شهر از شهرهای هخامنشی در منطقه ممسنی واقع شده بود، یکی از این شهرها لیدوماست.
تاریخ ما: بیش از ۲۰سال بعد یک هیات باستانشناسی ژاپنی به ریاست «کیکیو آتارشی» و «دکتر هاوارجی» در سال ۱۳۳۸ لیدوما را مورد کاوشهای باستانشناسی قرار دادند و بنای ساختمانی هخامنشی را در این قسمت کشف کردند. مقایسه شباهتهای معماری این بناها با کاخهای داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید اثبات کرد که آثار یافت شده در لیدوما مربوط به دوران هخامنشی است، گمانهزنیهای دیگر اثبات میکرد که لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته و شاهان و فرمانروایانی که در این فاصله رفت و آمد میکردند در این شهرها و کاخهای بین راهی استراحت میکردند.
در گل نوشتههای به دست آمده از تخت جمشید، پایتخت اصلی امپراتوری هخامنشیان، از ۲۶ شهر میان این کاخ و پایتخت زمستانی هخامنشیان در شوش نام برده شده که لیدوما یکی از آنهاست، مساحت این محوطه باستانی در حدود یکهزار متر در ۵۰۰ متر مربع است که در بیشتر نقاط آن آثار باستانی یافت میشود و حتی شواهد به دست آمده در آن نشان از وجود تمدن تا پنج هزار سال پیش را نیز دارد.
حدود ۵۰ سال طول کشید تا بار دیگر یک گروه باستانشناسی از لیدوما یاد کنند، این بار هیات مشترک باستانشناسی پژوهشکده باستانشناسی ایران و دانشگاه سیدنی نخستین مرحله از پژوهشهای مشترک را در سالهای۸۱ تا ۸۳ در منطقه نورآباد ممسنی فارس انجام داد. پس از آن دومین مرحله از پژوهشهای مشترک با دیدگاهی وسیعتر و نگرشی عمیقتر در زمستان ۱۳۸۵ در این منطقه انجام شد.
در این مرحله عمده پژوهشها بر شناخت یکی از محوطههای هخامنشی تمرکز یافت. این محوطه با نامهای محلی نظیر «قلعه کلی» یا «سُروان»، جین جان شناخته شده است.
محوطه قلعه کلی سُروان در کوهپایه بخش غربی دشت رستم یک (فهلیان) واقع شده است. با کاوش این محوطه چشمانداز وسیع و دیدگاهی نوین در ارتباط با مطالعات هخامنشی جنوب و جنوب غرب ایران طرح شد. این بنا از نظر ابعاد ساختمانی چهارمین بنای بزرگ هخامنشی پس از بناهای شوش، پاسارگاد و تخت جمشید (پارسه) است. در لیدوما بقایای یک کاخ کوچک هخامنشی یافت شده که کاخ سروان (سورون) نام گرفته است.
در مقاله مشترکی که از سوی علیرضا عسکری، از پژوهشکده باستانشناسی و پروفسور دانیل توماس پاتس از دانشگاه سیدنی در رابطه با لیدوما منتشر شده است نوشته شده؛ «با توجه به شواهد باستانشناسی به دست آمده از این محوطه به نظر میرسد این مکان، محل نگهداری و به احتمال مرکز توزیع مواد غذایی منطقه در اطراف و پیرامون این محوطه بوده و نمایندگان یا نایبان پادشاه و ناظران بر توزیع محصولات در این مکان از ظروف ارزشمند و ظریف استفاده میکردند و خرج و دخل بخشی از مواد مورد استفاده از یکی از همین راهها تامین و ثبت و ضبط میشد.» حسن حبیبی فهلیانی محقق و مدیر سابق میراث فرهنگی ممسنی نیز در اینباره میگوید: «از قسمت گردنه سروان تا قسمتی که شهر واقع شده فاصلهای تقریبا چهار کیلومتری است که این محدوده شهر بوده تا قسمت تلچغاد یا چکاد (به معنی قله) که وجود این آثار مبین وجود یک شهر بزرگ در زمان هخامنشیان است، که بعد از هخامنشیان از رونق قبلی آن کاسته میشود و مجددا در زمان اشکانیان رونق خود را باز مییابد و رونق خود را تا زمان اسلامی حفظ میکند. و نهایتا وجود آتشگاه، کتیبهها، آثار خزانه، جداول صخرهای و گستردگی بناها در اطراف و اکناف این محدوده وسیع یک شهر باستانی را به ما نشان میدهد که باید گفت ما با یک شهر وسیع و بزرگ روبهرو هستیم که هم یک استراحتگاه و شهر بین راهی و هم یک شهر والینشین بوده است.»
دهقان
تاریخ : ۷ - فروردین - ۱۴۰۳
با سلان عزیزان این شهر لیدوما عظمت بسیار بزرگی نسبت به تخت جمشید دارد اما اینکه باستان شناس آمریکایی آن را بعد از کشف پوشانده معلوم نیست چون بسیار بسیار نسبت به تخت جمشید بزرگی دارد شاید برای اینکه از دست بشر مخفی باشد یا دلیل دیگر…
ایرانی بزرگ منش
تاریخ : ۱۷ - مرداد - ۱۴۰۱
همه جای ایران ازدل کویرتاجنکل وکوه ودریا ودشت وبیابان برهوت و باتلا قها وووهمه زیبایندوهرکدام جذابیت خاص خودش راداردودرهرموقعیتی انسان رابه اوج میبرد وووارامش بهترین هدیه به انسانهاست
نادرشاه افشار
تاریخ : ۱۷ - مرداد - ۱۴۰۱
عزیزدل زمان برنو وخدابیامرز بی بی مریم وووگذشت جهان فضای مجازی شده,دیگه بهروزخان وعمه شیرین ما وبی بی مریم شماکه جای خودداردهیچ ژاندارمری هم قدرت مقابله باتکنواوژی ندارد,تخت جمشید ازان جمشیدجم عست وتاریخ ایران ۸هزارساله هست نه ۲۵۰۰سال جرا ما خودمان قدمت مان را باحکومت ۲۰۰۰ساله اروپاییان قیاس میکنیم ما۸۰۰۰ سال بیشترقدمت داریم جمشیدجم,منوچهر فریدون کاوه اهنگروووهستیم ۵۵۰۰سال قبل ازهخامنش ایران وتخت جمشیددرایران پابرحابوده است تاریخ راتخریب نکنیدایران رابامصرباستان ۸۰۰۰ساله قیاس کنیدنه بارومیها ی ۲۵۰۰ سال پیش,,,,افتاد,همه چیزسیاسی کردیدکه مثلا چی بشه ؟؟؟
امیرحسین
تاریخ : ۱۱ - مرداد - ۱۴۰۱
جانم به فدای ایل غیور و عزیزم❤❤
جهانشاهی اسف
تاریخ : ۱۱ - مرداد - ۱۴۰۱
اینا با ایران قبل از اسلام وایران باستان مشکل دارن
ناشناس
تاریخ : ۱۰ - مرداد - ۱۴۰۱
خاخامنش جعل هست وبنایی ندارد..همه یا عیلامی یا یونانی است
ناشناس
تاریخ : ۱۰ - مرداد - ۱۴۰۱
تو را به خدا کاوش نکنید به یغما و تاراج میبرن ثروت و تاریخ این مملکت اینا به هیچ چیز رحم نمیکنن
موسوی
تاریخ : ۱۰ - مرداد - ۱۴۰۱
ما لر با اصالتیم چرا باید هویتمون مخفی بماند بی بی مریم اگه زنده بود هزااااران مرد مسول بی کفایت امروزی رو حریف بود
فردین
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
اکنون قسمت کوچکی از شهر بزرگ لیدوما در ممسنی کاوش شده ، باید همتی به خرج داد و تمامی شهر لیدوما را از زیر خروارها خاک بیرون کشید
ناشناس
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
فقط دارم دق مرگ میشوم بااین که کسی به فکر تمدن ما نیست نوراباد اگه صاحب داشتی خوب بود متاسفم براتون مالرها با تمدنی
اص
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
خب بهترین و حاصلخیز ترین زمینهای کشاورزی در منطقه رستم هست از لحاظ استراتژی راهها . کوها . و ورته میانبرد به بخش مرکزی دستهای دیگری بوده در مسیر جاده ابریشم بوده و جای خوبی برای قایم کردن خزانه . جمع کردن مالیات و…و در حکومتها مختلف حتی ساسانیان هم کاربری داشته
فرهاد
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
بسیار زیبا تخت جمشید کوچک
حیف که صاحبی نیس دوباره بردنش زیر خاک
ااا
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
بله در این زمان حاضر هیچ ارزشی برای تاریخ ما نیستن و تاریخ دگران را گسترش میدهند متاسفانه زمانی که کشوری از تمدن خود بیزار باشد مردمانش در فقر تفکر و فقر مالی میسوزند تاریخ به ما زندگی میبخشد شجاعت کرامت انسانی میبخشد.
ایرانی
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
درودتان
لیدوما در کنار محله ی قدیمی و بافرهنگ فهلیان از توابع شهرستان ممسنی قرار داره
محله ای که همچون نام زیبا و بامسمای لیدوما هنوز اصالت و بزرگی خود را حفظ کرده.
پوشاندن چنین اثر مهمی که نشان در هویت و اصالت این سرزمین دارد اون هم بالودر، نشان در بی تدبیری و بی فکری مسؤلین امر دارد?
ناشناس
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
درودتان
لیدوما در کنار محله ی قدیمی و بافرهنگ فهلیان از توابع شهرستان ممسنی قرار داره
محله ای که همچون نام زیبا و بامسمای لیدوما هنوز اصالت و بزرگی خود را حفظ کرده.
پوشاندن چنین اثر مهمی که نشان در هویت و اصالت این سرزمین دارد اون هم بالودر، نشان در بی تدبیری و بی فکری مسؤلین امر دارد?
ناشناس
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
درودتان
لیدوما در کنار محله ی قدیمی و بافرهنگ فهلیان از توابع شهرستان ممسنی قرار داره
محله ای که همچون نام زیبا و بامسمای لیدوما هنوز اصالت و بزرگی خود را حفظ کرده.
پوشاندن چنین اثر مهم تاریخی با لودر
علی
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
داخل منطقه ماست.سال ۸۵ گود بردای کردن قسمتی از شهرو عکس فیلم گرفتن
ولی نمیدونم چرا بعد ی مودت
خودشون کردنش زیر خاکه
حتی چند بار دوتا توریست اومده بودن دیدنش ولی متأسفانه زیر خاک.و کاری نمکنن براش
سید محمد طباطبایی
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
آره جای زیبا و باصفایی است در کنار رودخانه فهلیان لرهای اصیل و غیور و در کنار کوهی سر به فلک کشیده
سید محمد طباطبایی
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
آره جای زیبا و باصفایی است در کنار رودخانه فهلیان لرهای اصیل و غیور
فاطمه
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
جایی زیبا درکنار رودخانه فهلیان درشهری زیبا ولر نشین وبا فرهنگی غنی واصیل ولی چرا زودتر تحقیقات جدید انجام نمی دن
ازاد
تاریخ : ۹ - مرداد - ۱۴۰۱
جمع کناین چرندیاتو