افشای ابعاد جدیدی از کشاورزی با فاضلاب و مرگ جانوران وحشی در شیراز

هرچند این روزها خبرهایی از قلع و قمع زمین‌های کشاورزی حاشیه شهر شیراز که با فاضلاب خام آبیاری می‌شوند، شنیده می‌شود، اما بنا به گفته اهالی روستاهای حاشیه شهر شیراز شامل قلعه نو، ترکان، کوشکک، شاپورجان، اقبال آباد و گردخون در گذشته‌ای نه چندان دور کشاورزی در منطقه شرق شیراز توسط آب سه جوی شامل جوی مهرزاد، جوی اسلاملو و جوی هزار پیچ آبیاری می‌شده است اما امروز فیلم‌ها و تصاویر گویای واقعیت دیگری است!

به گزارش اول فارس ، خبرگزاری فارس با انتشار گزارشی با عنوان”کشاورزی با طعم فاضلاب؛ بازی با جان مردم بخاطر یک مشت اسکناس!” نوشت: با شروع خشکسالی که از سال‌های ۷۶ به بعد رخ داد هر سه جوی مهرزاد، اسلاملو و هزارپیچ در حوالی شهرستان شیراز خشک شد.

سپس با طرح ایجاد تصفیه‌خانه، فاضلاب قسمت مهمی از شهر شیراز به سمت بلوار اتحاد سرازیر و تصفیه‌خانه نیز افتتاح شد.

اما تصفیه‌خانه شماره یک گنجایش تصفیه کل فاضلاب هدایت شده به محل را نداشت و لذا کانال فاضلاب از کنارگذر تصفیه خانه شماره یک، فاضلاب اضافی را به سمت دریاچه نمک هدایت کرد.

در این میان، عده‌ای متخلف با هدایت فاضلاب به جوی مهرزاد و سپس جوی اسلاملو این فاضلاب را به طول حدود ۷ کیلومتر به سمت شمال شرق هدایت کردند.

جهت روشن شدن هرچه بیشتر این رویداد با کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشت احمدبن‌موسی(ع) گفتگو کردیم.

علیرضا فاتح در این باره به خبرگزاری فارس گفت: با مشاهده عکس‌های هوایی گوگل در سال‌ ۲۰۰۰ و مقایسه آن با سال ۲۰۲۲ مشاهده می‌شود که اکثر زمین‌های زیر کشت فاضلاب در سال ۲۰۲۲، در دهه ۲۰۰۰ و قبل از آن جزء حریم دریاچه نمک و شوره‌زار و باتلاقی بوده که قسمت‌هایی‌ از آن برای چرای دام استفاده می‌شده است.

وی افزود: از این‌رو کسانی که پروانه جهت چرای دام در این منطقه داشته‌اند شروع به زه‌کشی و شیرین کردن خاک و نمک‌زدایی کرده و سپس با استفاده از فاضلاب مفت و پر از مواد معدنی، اقدام به کشاورزی نموده، به مرور برای زمین‌های مذکور سند مالکیت و کشاورزی گرفته‌اند.

فاتح در ادامه اظهار داشت: این افراد، بی‌توجه با اینکه این فاضلاب حاوی مواد سمی برای حیات وحش منطقه و خطرناک برای مصرف کنندگان این محصولات کشاورزی است، اقدام به فعالیت کردند.

وی گفت: این عمل باعث از بین رفتن حیات جانوری و گیاهی منطقه شرق شیراز و جنب دریاچه نمک شد، از طرفی زمین‌های استفاده شده برای کشت با فاضلاب به مرور مملو از فلزات سنگین، ارسنیک و مواد مضر دیگر شد و یقینا در سال‌های نه چندان دور و در اینده‌ای نزدیک، هیچ گیاهی در آن نخواهد رویید.

این کارشناس بهداشت با اشاره به اینکه در شرایط کنونی متاسفانه تنها تعداد انگشت‌شماری گرگ، کفتار، روباه، شغال، گربه وحشی، لاک پشت و پرندگان باقی مانده‌اند، افزود: بنا به گفته یکی از فعالین منطقه در امر پرورش ماهی حتی مارها و قورباغه ها از الودگی حاصل از فاضلاب از بین رفته‌اند و متاسفانه در یکسال گذشته برای حل مشکل، هر اقدام و راه‌حلی به علت بعضی مسائل با شکست مواجه شده است و مشکل کشت با فاضلاب در شرق شیراز ۲ راه بیشتر ندارد.

وی با ارائه ۲ راه‌حل برای رفع این معضل ادامه داد: یا باید تصفیه‌خانه‌ای در جنب تصفیه‌خانه شماره یک ایجاد شود تا همه فاضلاب هدایت شده به بلوار اتحاد تصفیه شده و پساب حاصل از تصفیه‌خانه صرف کشاورزی گردد که این امر نیاز به بودجه‌ای فراوان دارد و زمان‌بر است.

او گفت: راه دوم این است که باید فاضلاب خام منحرف، لوله گذاری شده و دور از دست متخلفین به سمت دریاچه هدایت گردد تا تصفیه‌خانه کمکی ساخته شود.

فاتح یادآور شد: البته در سال ۱۴۰۰ و در ابان‌ماه فاضلاب منحرف شد ولی متخلفین که ثروت گزافی از راه کشاورزی با فاضلاب به دست اورده‌اند، اقدام به تخریب کانال انحرافی نمودند، بدون اینکه ترسی از قانون داشته باشند و یا تا کنون با توجه به ارائه گزارش تخلف، تحت پیگرد قانونی قرار گرفته باشند!

وی افزود: ادارات مسوول و درگیر در ماجرا، محیط زیست، جهاد کشاورزی، دانشگاه علوم پزشکی، اب منطقه‌ای و آبفا شیراز هستند که متاسفانه اولا با هم هماهنگ نیستند و ثانیا بعضی از ادارات یاد شده علاقه و یا اراده‌ای برای حل  این مشکل که به طور مستقیم جان انسانها را تهدید می‌کند، ندارند!

وی با ارائه مثالی در این باره اظهار داشت: مثلا در همین منطقه اب زهکش زیر سطح شیراز که اب بسیار پاکی است، به ذوب اهن پاسارگاد کوار فروخته می‌شود، در صورتی که می‌توان اب زهکش پاک را به کشاورز داد و پساب تصفیه خانه و حتی فاضلاب را به کارخانه ذوب اهن کوار فروخت، با این روش هم منطقه از الودگی فاضلاب در امان میماند و هم محصول کشاورزی به‌صورت سالم به دست مصرف کنندگان خواهد رسید!