سمزدایی از رابطه؛ چهار الگوی رفتاری که ریشه زندگی مشترک را میخشکاند
روانشناس گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز کیفیت رابطه عاطفی زوجین را یکی از مهمترین فاکتور سلامت روان و جسم افراد عنوان کرد و گفت: شناخت الگوهای تخریبی ارتباطی میتواند از آسیبهای جدی به رابطه زوجین جلوگیری کند.
به گزارش اول فارس از شیراز، دکتر «مرضیه فرید» دکتری تخصصی روانشناسی سلامت و روانشناس گروه روانپزشکی دانشگاه افزود: زوجینی که در یک رابطه پایدار، حمایتگر و کمتعارض زندگی میکنند، سطح کورتیزول پایینتر و در پی آن عملکرد ایمنی بهتری را تجربه می کنند و از زندگی مشترک رضایت مطلوب تری دارند.
به گفته وی در مقابل، روابط پرتعارض مزمن یکی از قویترین استرسزاهای شناختهشده برای بدن و روان است و با افسردگی، اضطراب و سوءمصرف مواد مرتبط است.
این متخصص روانشناسی چهار الگوی ارتباطی پیشبینیکننده فروپاشی رابطه را انتقاد بیمارگونه، حالت تدافعی، تحقیر و دیوار کشیدن عاطفی و خاموشی فیزیولوژیک عنوان کرد.
دکتر فرید انتقاد بیمارگونه را حمله کلامی به ویژگیهای هستهای شخصیت یا هویت شریک زندگی به جای تمرکز بر رفتار خاص دانست و گفت: به طور مثال گفتن، «تو ذاتاً خودخواهی و هیچوقت نمیتوانی تغییر کنی» به جای «وقتی قول میدهی و عمل نمیکنی»، «احساس میکنم نسبت به من بیتفاوت هستی» و انتقاد مکرر باعث ایجاد حس طردشدگی و کاهش عزت نفس میشود.
وی تحقیر را خطرناکترین و سمیترین الگو با قدرت پیشبینی بالا برای جدایی برشمرد و افزود: تحقیر شامل تمسخر، طعنه، تقلید سخرهآمیز و استفاده از عبارات تحقیرآمیز مانند «تو واقعاً بیعرضهای» یا «مثل بچهها ناله میکنی» است و باعث افزایش شدید استرس و واکنشهای هیجانی شریک زندگی میشود.
این روانشناس مرکز آموزشی درمانی بوستان به توضیح حالت تدافعی پرداخت که واکنش خودکار شامل توجیه، انکار مسوولیت یا ضدحمله برای محافظت از خود است.
دکتر فرید گفت: این مکانیسم در کوتاهمدت اضطراب را کاهش میدهد اما در بلندمدت حل مسئله را غیرممکن میکند و چرخه منفی را تشدید میکند. مثلاً گفتن «من که چیزی نگفتم»، «تو خودت همیشه همهچیز را بزرگ میکنی» به جای «ببخشید»، «نمیخواستم ناراحتت کنم». «بگو ببینم چه شنیدی که اینقدر اذیت شدی»، «گوش میدهم». مانع پذیرش مسئولیت و دعوت به گفتوگو میشود.
وی با اشاره به اینکه دیوار کشیدن عاطفی و خاموشی فیزیولوژیک به معنای قطع کامل ارتباط کلامی و غیرکلامی در زمان تعارض به دلیل غرقشدگی عاطفی است که سبب پاسخهای فیزیولوژیک مانند افزایش ضربان قلب و ترشح آدرنالین میشود.
دکتر فرید تصریح کرد: این وضعیت مانع پردازش منطقی اطلاعات میشود و در مردان بیشتر مشاهده شده و معمولاً پس از تحقیر مکرر رخ میدهد.
وی درباره نشانههای خطر در روابط زوجین توضیح داد و افزود: وجود تحقیر حتی گاهبهگاه، نسبت تعاملات مثبت به منفی کمتر از ۵ به ۱، شروع یا اکثر بحثها با لحن خشن و تند، بیتاثیر شدن عذرخواهی یا ابراز محبت از نشانه های خطر در روابط زوجین است که نیازمند بررسی بیشتر توسط روانشناس می باشد.
دکتر فرید ادامه داد: بروز علائم جسمی ناشی از استرس مانند افزایش ضربان قلب، تعریق سرد و سرگیجه، ظهور علائم روانی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس، افکار خودکشی یا خشونت فیزیکی ، احساس زندگی موازی و فقدان صمیمیت عاطفی از مهمترین هشدارها برای سلامت رابطه است.
وی یادآور شد: در صورت مشاهده هر یک از این موارد، مراجعه به زوجدرمانگر در کوتاهترین زمان، شانس بهبود رابطه و جلوگیری از آسیبهای جدی را افزایش میدهد و در صورت علائم شدید روانی یا خطر خشونت، ابتدا مراجعه به روانپزشک و در صورت نیاز دارودرمانی و سپس رواندرمانی ضروری است.
