فرار غمناک فلامینگو‌های مهاجر از تالاب بی آب مهارلو

آقای دکتر ابراهیمی از استادان دانشگاه شیراز که همکار اداره کل محیط زیست فارس برای پایش فلامینگو‌های مهاجر است؛ می‌گوید وقتی به سال‌های ۷۰ بر می‌گردیم گاهی تا بیش از ۱۰۰ هزار فلامینگو به مهارلو می‌آمد. اما حالا جمعیتشان به ۵ هزار قطعه کاهش یافته است.
کارشناسان محیط زیست معتقدند علت کاهشِ جمعیت فلامینگو‌ها در تالاب مهارلو، تنش در زیستگاه این پرندگان مهاجر بر اثر بی آبی است.
مهارلو؛ منطقه نمونه گردشگری کشور
دریاچه مهارلو، دریاچهٔ آب شوری است که در جنوب شرقی شیراز در جادهٔ سروستان قرار دارد. نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان است که در مجاورت آن قرار گرفته است. مهارلو دارای آبی بسیار شور است و در فصل‌های خشکی یکی از کانسار‌های بزرگ نمک ایران به شمار می‌آید.
پیش از این رودخانه‌های خشک، چنار راه و سلطان آباد، دریاچه مهارلو را تغذیه می‌کردند و آب چند چشمه نیز از قسمت‌های غربی و شمالی وارد این دریاچه می‌شدند. حتی به گفته کارشناسان محیط زیست فارس تا اوایل دهه هشتاد، مهارلو لبریز آب بود، اما حالا بیشترین درصد آبی که وارد این تالاب می‌شود؛ آب فاضلاب است.

• این وضع بغرنج در حالی برای دریاچه مهارلو رخ داده که این تالاب که زیستگاه پرندگانی، چون فلامینگو، تنجه، اردک سرسبز، مرغابی، آبچلیک، چوکا و آنقوت و زیستگاه اصلی ۳۰ درصد از آرتِمیای کشور است؛ از سال ۱۳۸۵ با تصویب هیأت وزیران به عنوان یکی از ۷ منطقه نمونه گردشگری ایران برگزیده شده است.

حالِ ناخوشِ مهارلو
باتلاقی شدن دریاچه مهارلو باعث شده تا کارشناسان محیط زیست فارس برای پایش فلامینگو‌ها از پهباد استفاده کنند.

در حوزه آب ریز مهارلو همیشه سیلاب ها، رودخانه‌ها و چشمه‌ها این دریاچه را سیراب می‌کردند، اما چرا حالا تنها آبی که آن را سیراب می‌کند آب فاضلاب است؟
بررسی میدانی را آغاز کردم. رودخانه چنار راهدار روزگاری منبع دایمی ورود آب به مهارلو بوده، اما حالا بخشی از آب این رودخانه پشت بندِ ساخته شده توسط شهرداری مانده و بخش کمی هم که جاری شده توسط تانکر‌ها کشیده می‌شود.
راننده یکی از تانکر‌ها که در حال کشیدن آب رودخانه چنار راهدار است می‌گوید آب را برای باغ و باغچه‌های قصر دشت شیراز می‌برد.
به گفته او در این باغ‌ها استخر درست کرده اند و برای پر کردن آن‌ها از این آب‌ها استفاده می‌شود.
راننده‌ای دیگر می‌گوید آب‌ها را برای ساختمان سازی می‌برد.

وقتی به او می‌گویم، اما این آبی که می‌برند حقابه مهارلو است؛ پاسخ می‌دهد اداره آب ماهی ۱۰۰ هزار تومان بابت برداشتن همین آب از آن ها دریافت می‌کند.
از سمت شمال رودخانه به طرف شرق آن می‌روم جایی که دریاچه از چشمه هایش سیراب می‌شد.
چشمه برم بابونک یکی از ۱۵ چشمه‌ای بوده که درحاشیه تالاب مهارلو این دریاچه را در فصل تابستان تغذیه می‌کرده است.

کارشناسان می‌گویند حدود ۷ هزار حلقه چاه سالانه ۲۷۶ میلیون متر مکعب آب سفره‌های چشمه‌ها را راهی اراضی کشاورزی می‌کند که باعث خشک شدن تالاب مهارلو شده اند.

سیلاب‌ها هم نقش چشمگیری در آب رسانی به تالاب مهارلو داشتند، اما ساخت جاده کمربندی شیراز به سروستان در دشت های  اطراف مهارلو راه را بر این سیلاب‌ها بسته است. 
آقای مرادی از کارشناسان اداره کل محیط زیست فارس می‌گوید سطح این جاده بالاتر از دشت است و مانع ورود طبیعی سیلاب به دریاچه می‌شود.

با بررسی بیشتر متوجه می‌شوم آخرین امید دریاچه ورودِ آب زه کش دشت شیراز بوده که آن هم توسط کارخانه‌ای در ۷۰ کیلومتری مهارلو می‌شود.
رانندگان تانکر‌ها اینجا هم از برداشتن آبی که حق مهارلوست دست نمی‌کشند. یکی از این راننده‌ها می‌گوید آب را به  کارخانه فولاد پاسارگا در کَوار می‌برند. او می‌گوید از صبح تا عصر مشغول کشیدن آب و حمل آن هستند.
می‌پرسم ظرفیت تانکرش چند لیتر است می‌گوید ۲۵ هزار لیتر.

این در حالی است که مسولان مجموعه فولاد پاسارگاد می‌گویند برای چرخاندن کارخانه اشان به پساب هم راضی هستند.
به گفته آقای اعتمادی مدیر عامل کارخانه فولاد پاسارگاد میزان آب اختصاص یافته به این کارخانه  ۵۰۰ لیتر در ثانیه است. می گویم اگر به کارخانه  پساب  اختصاص یابد مشکلی وجود ندارد؟  می‌گوید مشکلی نیست. پساب هم مشکل آب کارخانه را حل می‌کند. این در حالی است که سازمان آب تنها آب باقیمانده برای مهارلو را هم می‌فروشد.
لطفا کمی توجه!
آقای ظهرابی مدیر کل محیط زیست فارس می گوید از طرف این اداره کل هیچ مجوزی برای برداشت آب تأمینی دریاچه مهارلو دریافت نشده است.
بر اساس قانون؛ محیط زیست موظف است میزان نیاز آبی دریاچه را مشخص کند.

آقای انصاری کارشناس اداره کل محیط زیست فارس، نیاز آبی دریاچه مهارلو را در وضعیت ترسالی ۵۰ میلیون متر مکعب و در وضعیت خشکسالی ۲۰ میلیون متر مکعب در سال اعلام می‌کند.

بر اساس قانون، سازمان آب که متولی آب‌های سطحی، رودخانه‌ها و سدهاست موظف است نیاز آبی اعلام شده از سوی محیط زیست را در حوضه آب ریز دریاچه تعیین و به آن اختصاص دهد.

این در حالی است که محیط زیست می‌گوید در حال حاضر حقابه‌ای به دریاچه تعلق نمی‌گیرد. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا در این شرایط سازمان آب اجازه حفر چاه‌ها را صادر و آب‌های منتهی به دریاچه را می‌فروشد. سوالی که با وجود تماس مکرر با سازمان آب بدون جواب ماند.
پرواز بر فراز خطر!
کارشناسان نگرانند؛ اگر با این روند، دریاچه به طور کامل خشک شود تکلیف روستا‌های اطراف دریاچه شهرستان سروستان و دشت شیراز چه می‌شود؟
… استاد دانشگاه می‌گوید اگر مهارلو کامل خشک شود طوفان شن و آلودگی‌های فاضلاب موجود در دریاچه به طرف شیراز و مناطق مسکونی اطراف آن می‌رود.

• فاضلابی که به گفته آقای نهاوندی کارشناس محیط زیست فارس از نوع فاضلاب انسانی و حاوی فلزات سنگینی است که موجب سرطان می‌شود و آرتمیا، ماهی‌ها و پرندگان و دام‌هایی که از آب و علوفه مهارلو تغذیه می‌کنند و شهروندانی که محصولات دامی و کشاورزی که با این آب آلوده تولید می‌شوند؛ در خطر قرار دارند.

این در حالی است که همین آب فاضلاب به تنها کور سویِ امید برای رفع خشکی دریاچه مهارلو تبدیل شده است.

در دورست، دسته‌ای فلامینگو بر فراز مهارلو به پرواز درآمده اند. فلامینگو‌ها هنوز هم به یاد روز‌های ترسالی خانه بر سَراب مهارلو ساخته اند غافل از این که آن چه نصیبشان شده است؛ فاضلابی بیش نیست.